در شرایطی که در آستانه تشکیل دولت جدید از سوی حسن روحانی، فرماندهان ارشد نهادهای نظامی همچون سپاه و بسیج خواستار حضور بیشتر در عرصه اقتصادی کشور شده اند، رییس ستاد کل نیروهای مسلح کشور “سهم خواهی اقتصادی” نظامیان را رد کرد و مدعی شد که”نیروهای مسلح برای درآمدزایی و تولید اقتصادی و مقابله با فعالیت شرکت ها و پیمانکاران داخلی به صحنه نیامده است.”
حسن فیروزآبادی در مراسم افتتاح “سازمان سینمایی و هنرهای نمایشی دفاع مقدس” گفت: “نیروهای مسلح کشور تمام امکانات در اختیار خود را که بسیار قدرتمند است به دولت عرضه می کند تا در پروژه هایی که پیمانکاران داخلی حضور ندارند، کارهای بر زمین مانده را به سرعت انجام دهند.”
وی بصورت تلویحی حضور نظامیان در اقتصاد را خواسته رهبرجمهوری اسلامی دانست و افزود: “ارائه خدمات نیروهای مسلح به دولت ها برای آبادانی ایران اسلامی پس از جنگ تحمیلی با توجه به خرابی های فراوان و تحریم های پیمانکاران غربی با تدبیر حکیمانه رهبر معظم انقلاب اسلامی صورت گرفت تا با ساماندهی امکاناتی که در جنگ برای دفاع از کشور بکار می رفت، خدمت بیشتر به مردم صورت پذیرد.”
او همچنین مدعی شد: “نیروهای مسلح هیچ طرح اقتصادی را در کشور بدون درخواست دولت شروع نکرده اند، نیروهای مسلح کشور تنها در پروژه ها و مناقصه هایی حضور یافته‌اند که داوطلب و پیمانکار داخلی شرکت نداشته اند.”
وی درباره انتقادهایی که از حضور نظامیان در عرصه اقتصادی کشور در سطح جامعه مطرح می شود نیز اضافه کرد:” اولاً ژنرالی در اقتصاد نیست و همه آنها نیروهای دفاع مقدس و سرباز دین، ولایت و مردم هستند و اینکه این نیروها در اقتصاد به دولت کمک می کنند واقعیت دارد.”
اظهارات رییس ستاد کل نیروهای مسلح در شرایطی مطرح شده است که در دوماه اخیر و پس از اعلام پیروزی حسن روحانی در انتخابات، فرماندهان سپاه و بسیج با “اعلام آمادگی برای همکاری با دولت” خواستار حضور بیشتر در عرصه اقتصادی شده اند.
از جمله محمدرضا نقدی در سوم تیرماه در جریان سفر خود به استان گرگان به صراحت گفته بود: “ظرفیت مردمی بسیج می‌تواند بسیاری از گرهها را باز کند، اما متأسفانه این ظرفیت آنگونه که باید به خوبی در کشور استفاده نشده است.اگر دولت آینده مانند دولتهای گذشته از این ظرفیت عظیم غفلت نکند، این ظرفیت می‌تواند حماسهساز باشد.”
جانشین فرمانده کل سپاه در بسیج که برای دومین بار طی یک هفته بر این مساله تاکید می کرد همچنین افزوده بود: “ادبیاتی اخیراً در کشور رایج شده مبنی بر اینکه حماسه سیاسی را مردم انجام دادند و اکنون باید حماسه اقتصادی را دولت انجام دهد، این تفکر کاملاً اشتباهی است، چراکه حماسه اقتصادی «بدون حضور مردم» امکانپذیر نیست، مردم همواره باید در صحنه باشند، به طوریکه هر ایرانی یک تولیدکننده و نیروی مولد باشد.”
وی البته در واپسین هفته خردادماه در مراسم تاسیس و راه اندازی “بسیج مهندسین کشاورزی” منظور خود از “حضور مردم” را روشن تر بیان کرده و گفته بود: “همانطور که حماسه سیاسی با حضور و مشارکت پرشور مردم فراهم شد، حماسه اقتصادی هم بدون حضور پرشور و مشارکت همه مردم محقق نخواهد شد و بارزترین تبلور حضور مردمی «بسیج» است.”
انتقاد اصولگرایان از دخالت نظامیان
این درحالی است که علاوه بر انتقادات سالهای گذشته اصلاح طلبان و منتقدان جمهوری اسلامی از حضور نظامیان در عرصه اقتصاد کشور، در ماه های اخیر اصولگرایان نیز در این باره اظهاراتی را مطرح کرده اند.
از جمله اخیرا احمد توکلی یکی از اعضای مجلس نهم با انتقاد از این موضوع به نشریه تجارت فردا به صراحت گفته بود: “امروز، زمانی است که حاکمیت باید در مورد حضور نظامیان در اقتصاد تصمیم قاطعانه بگیرد. اگر تصمیم درست گرفته نشود، افرادی که قدرت نظامی دارند، دارای قدرت اقتصادی هم می شوند و به آنجا می رسند که قدرت سیاسی را هم در دست بگیرند و این روند با مردمسالاری سازگار نیست.”
رییس سابق مرکز پژوهش های مجلس با تاکید بر اینکه “ معتقدم نظامی ها باید برگردند به جای خود” افزوده بود: “ورود نظامیان به اقتصاد در دهه ۷۰ زمان آقای هاشمی آغاز شد. اما دولت آقای احمدی نژاد بیشترین سهم را در گسترش فعالیت اینگونه شرکتها داشته است. وقتی به نظامیان اجازه بدهید سد بسازند و جاده احداث کنند، منابع مالی در اختیار آنها قرار می گیرد. این منابع می تواند در بازارهای مختلف سرمایه گذاری شود تا از این طریق سود تازهای کسب شود. فرقی نمی کند این پول می تواند به بازار سهام یا بازار سکه یا حتی راه اندازی بانک و موسسه مالی و اعتباری ختم شود.”
او همچنین با اشاره به خرید شرکت مخابرات ایران از سوی سپاه پاسداران تاکید کرده بود: “به دخالت نیروهای نظامی، انتظامی و امنیتی در اقتصاد انتقاد داشته ام. دو بار، در زمان آقای فلاحیان و در دوره آقای خاتمی، تلاشهای من نتیجه داد. در دوره آقای احمدی نژاد هم من و آقای نادران علیه واگذاری شرکت مخابرات موضع گرفتیم و سعی کردیم جلوی آن را بگیریم ولی ابعاد قضیه خیلی گسترده شده است.”
درهمین حال علی قنبری، از نمایندگان سابق مجلس و کارشناس اقتصادی در گفت و گویی با وبسایت اصولگرای الف اعلام کرده بود که “مسوولان امر باید در راستای اصل ۴۴ قانون اساسی، بنگاه‌هایی را که در اختیار نظامیان هست از دست آنها خارج و به مردم واگذار کند، به نفع خود نظامیان هم نیست که در اقتصاد دخالت کنند، زیرا از آنجایی که تخصص ندارند، اگر بخواهند اقتصاد سالمی اداره کنند، نخواهند توانست و ورشکست می‌شوند. اگر هم بخواهند دلالی و اقتصاد زیرزمینی را توسعه بدهند که این هم به نفع نظام نیست و موجب اخلال در سیستم اقتصادی کشور است و هیچ کس نفعی نمی‌برد.”
او با تاکید بر اینکه “آقای احمدی‌نژاد به خاطر فقدان یک نظریه و برنامه اقتصادی، سعی کرد به همه امتیاز بدهد و فکر می‌کرد که اگر به نظامیان امتیاز بدهد و اجازه دهد نظامیان وارد اقتصاد شوند، می‌تواند بهتر کارها را پیش ببرد” به حسن روحانی پیشنهاد کرده بود: “دولت آقای روحانی باید نظامیان را از اقتصاد خارج کند و حوزه اقتصاد را به متخصصان اقتصادی بسپارد و اقتصاد را بر اساس مکانیزم‌های علمی اقتصاد اداره کند.”
انتقادهای روحانی و نزدیکان
درهمین حال به نظر می رسد حضور نظامیان در عرصه اقتصاد در دولت حسن روحانی نیز مخالفانی دارد. پیش از این اکبرترکان مشاور حسن روحانی که مسئولیت امور انتقال دولت دهم به یازدهم را از سوی وی برعهده داشت روز ۷ مردادماه در این ارتباط گفته بود: “افراد نظامی ارزش‌های خود را دارند و انسان‌های بسیار شریفی هستند که وجودشان برای کشور نعمت است، اما در حوزه اقتصاد باید از افراد اقتصادی، کارآشنا و با تجربه که شهرت سیاسی و امنیتی نداشته باشند، استفاده شود و از سوی دیگر صنف‌ها و مجامع اقتصادی باید آنها را قبول داشته باشند که البته این به معنای حساب بردن از این افراد نیست.”
حسن روحانی خود نیز در سال های گذشته انتقاداتی از حضور نظامیان و شبه نظامیان در عرصه اقتصادی مطرح کرده است. از جمله وی در ۲۸ آبان ماه ۱۳۸۷ با انتقاد از سیاست های اقتصادی دولت احمدی نژاد و اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی گفته بود: “قرار بود بخش خصوصی را گسترش دهیم اما آنچه انجام شد این بود که به نام خصوصی‌سازی، بخشهای از دولت به بخش شبه دولت منتقل شد و صندوق‌های متفاوت مثل صندوق بازنشستگی و… وارد عمل شدند و بدتر از آن بخشهای شبه نظامی هم وارد عمل شدند. تا به حال بخش خصوصی گرفتار دولت بود، حالا گرفتار بخش شبه دولتی و شبه نظامی شده است.”
وی روز سه شنبه در جریان کنفرانس خبری خود نیز تاکید کرد که “هر کس اگر می‌خواهد فعالیت اقتصادی انجام دهد باید در فضای رقابتی وارد شود. حذف رقیب در دنیای سیاست یعنی ایجاد فساد، ما برای رفع فساد به شفافیت و دادن اطلاعات به مردم نیاز داریم، اینکه گروهی از رانت اطلاعاتی استفاده کنند به معنای فساد خواهد بود.”
وی اضافه کرد: “من امیدوارم هیچ وقت لازم نباشد گله‌ها را برای مردم بازگو کنیم و در این مسیر موفق باشیم و بتوانیم یک فضای رقابتی سالم و یک فضای مناسب کسب و کار در جامعه ایجاد کنیم، رانت را از بین ببریم و این آغازیست برای دفع و رفع فساد و رونق اقتصادی و مبارزه با فقر که در کنارش عدالت هم اجرا خواهد شد.”
حسن روحانی همچنین گفته: “من در دوران تبلیغات انتخاباتی تاکید کرده‌ام و در دولت هم بر روی آن تاکید شده این است که ما سیاست‌های کلی اصل ۴۴ را به خوبی عملیاتی و اجرایی کنیم. اساس این سیاست این بود که اقتصاد ما رقابتی شود و تصدی گری دولت به حداقل کاهش پیدا کند. در بعضی از بخش‌ها کلا کار به بخش غیردولتی واگذار شود، اجرای این سیاست‌ها با نواقص و مشکلاتی زیادی توام بوده که برگرداندن آنها کار آسانی نیست اما از این پس لااقل دولت تمامی اهتمام خود را به کار خواهد بست برای اینکه سیاست‌های اصلی اصل ۴۴ قانون اساسی که مورد تصویب مجمع بوده و مورد تایید مقام معظم رهبری قرار گرفته کاملا اجرا و عملیاتی شود.”
گفتنی است سپاه پاسداران و بسیج به عنوان نهادهای نظامی زیر مجموعه رهبر جمهوری اسلامی در سالهای اخیر، به ویژه از سال ۱۳۸۴ و پس از روی کار آمدن محمود احمدی نژاد، علاوه بر دریافت بودجه های کلان تحت عنوان نهادهای نظامی با تاسیس بانک، حضوردر مناقصه های نفتی و پتروشیمی، تاسیسات دریایی و نفتی، سد و راه سازی، هتل داری، مخابرات و… به عرصه اقتصاد کشور ورود کرده و بخش های بزرگی از آن را در اختیار گرفته اند. تداوم این حضور هم اکنون به عنوان یکی از چالش های دولت حسن روحانی در سالهای پیش رو به شمار می رود.
