دیوید ای سنگر
ایران مذاکرات دو روزه را با آمریکا، روسیه و فرانسه با تهدیدهای پوشیده آغاز کرد. با طفره رفتن از توافق بر سر فرستادن بخشی ازذخیره سوخت هسته‌ای خود به خارج از کشور. غرب با خواسته ایران مبنی بر جایگزینی آن با سوخت جدید موافقت کرده بود.
در پایان جلسه چهار ساعته، محمد البرادعی رئیس آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به جز اینکه گفت “شروع خوبی داشتیم” کلمات دیگری عنوان نکرد.
دیگر شرکت‌کنندگان در مذاکرات که یک سالن بزرگ را در دفترمرکزی آژانس پر کرده بودند گفتند، با وجود آنکه نمایندگان ایران مستقیما ایده فرستادن سوخت آن کشور به روسیه و فرانسه برای غنی‌سازی بیشتر را رد نکردند، مذاکره‌کنندگان ایرانی از تایید مجدد بیانات آن کشور در مذاکرات اول اکتبرنیز خودداری کردند.
یکی از شرکت‌کنندگان در مذاکرات که از عنوان کردن نام خود به دلیل این که طرفین توافق کرده‌اند که در مورد جزئیات مذاکرات حرفی نزنند خودداری کرد، گفت: “این ژست روز اول آنها بود. ایرانی‌ها در این مورد با تجربه هستند و باید این انتظار را داشته باشید که موضع آنها درافتتاحیه ها هیچ وقت چیزی نیست که شما می‌خواهید بشنوید.”
گفته شده که این مذاکرات بر محور کارشناسان فنی می‌چرخد اما چیز بسیار بیشتری در جریان است. مقامات آمریکایی می‌گویند، اگر ایران برنامه خود را برای استفاده از اورانیوم غنی‌شده با درجه پایین – تخطی از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل – دنبال کند تا به راکتور موجود در تهران برای مقاصد پزشکی سوخت‌رسانی شود، آن کشور ظرف یک سال خواهد توانست این استفاده را کنار بگذارد و بیم این می‌رود که برای تولید یک سلاح هسته‌ای از آن سوخت استفاده کند. در آن زمان تولید مداوم اورانیوم توسط ایران، انبارهای آن کشور را مجددا پر خواهد کرد.
رابرت گیبز، مشاور مطبوعاتی پرزیدنت اوباما در یک جلسه خبری در کاخ سفید گفت: “هدف ما این است که مقدار قابل توجهی از اورانیوم غنی‌شده با درجه پایین را از ایران خارج و جهان را امن‌تر کنیم.”
یک مقام ارشد دولت آمریکا گفت: در پایان این دو روز خواهیم فهمید که آیا ایرانی‌ها جدی هستند و آیا ما وقت این را داریم تا دیپلماسی را بدون داشتن بیم از اینکه ایران تولید سلاح هسته ای را با استفاده از سوختی که ظاهرا برای مقاصد دیگری است ادامه می دهد، دنبال کنیم یا خیر.
بیانات علنی ایران در مورد توافق این ماه کاملا منفی نبوده است؛ برخی از آنها بر پیروی از قرارداد دلالت داشته‌اند. مقامات آمریکایی می‌گویند آنها هنوز نمی‌توانند موضع واقعی ایران را متوجه شوند؛ اگر اصلا موضعی اتخاذ کرده باشد.
یک مقام آمریکایی گفت: «برای آنها سخت است که به نظر برسد بصورت علنی امتیاز می دهند. اما شاید به دلایلی به این نتیجه رسیده باشند که این امر برای آنها سابقه مثبتی ایجاد می‌کند که از آن خوششان می‌آید، زیرا در واقع سوختی که آن ها در زمانی که شورای امنیت به آنها دستور توقف داد تولید کردند به این ترتیب مشروعیت پیدا می کند.»
مذاکره‌کننده ارشد ایران در این جلسه شرکت نکرد و خاطرات دیپلماسی هسته‌ای در جنگ سرد را زنده کرد؛ زمانیکه اتحاد شوروی و آمریکا در خاک نسبتا بی‌طرف در پایتخت اطریش دیدار می‌کردند. در عوض هیات ایرانی توسط علی اصغر سلطانیه سفیر ایران در آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای رهبری شد. برخی از شرکت‌کنندگان در این دیدار این را استنباط کردند که آقای سلطانیه قصد طولانی کردن مذاکرات را داشته است.
پیشنهاد این مذاکرات از درخواست ایران مبنی بر سوخت‌رسانی به یک راکتور کوچک پزشکی که مدتها تحت بازرسی بین‌المللی بوده است و بخشی از برنامه تسلیحات هسته‌ای محسوب نمی‌شود ریشه گرفته است. اوائل تابستان، گری سامور دستیار ارشد کنترل سلاح آقای اوباما، درصدد آزمون بیانات ایران مبنی بر اینکه اورانیوم را تنها برای مقاصد صلح‌آمیز غنی‌سازی می‌کند برآمد: پیشنهاد کمک به ایران برای ساخت سوخت برای این راکتور، اما تنها با استفاده از منابع خود. بیشتر ارزیابی‌ها حاکی از آن بود که تمامی ذخیره سوخت ایران اگر بیشتر غنی‌سازی شود برای یک یا دو بمب کافی است.
کارشناسان می‌گویند، اگر ایران 1200 کیلوگرم از آن سوخت را که می‌گوید برای راکتور پزشکی نیاز دارد برای پالایش مجدد به خارج صادر کند، تا یکسال بعد نمی‌تواند آن را جایگزین کند. روسیه ماه گذشته در دیدار اخیر پرزیدنت دیمیتری مدودف و باراک اوباما در سازمان ملل از این ایده استقبال کرده است. اگر غنی‌سازی سوخت در خاک روسیه انجام گیرد، روسیه سود سرشاری می‌برد.
اما در روزهای اخیر ایرانی‌ها به تکرار عنوان کرده‌ند که ممکن است سوخت را اصلا به خارج از کشور نفرستند و از غرب بخواهند که به آنها سوخت جدید برای راکتور هسته‌ای بفروشد. آمریکا، اروپا و اسرائیل گفته‌اند که با توجه به سابقه ایران در پنهان کردن فعالیت‌های هسته‌ای از بازرسان بین‌المللی، نگاه داشتن سوخت موجود در کشور بسیار خطرناک است.
علی شیرزادیان سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران گفت: «این مذاکرات آزمایش صداقت آن کشورها است. اگر مذاکرات شکست بخورد یا فروشندگان از دادن سوخت مورد نیاز به ایران خودداری کنند، ایران خود اورانیوم را تا 20 درصد مورد نیازش غنی‌سازی خواهد کرد.»
تا اینجا مشخص نیست که آیا ایران سوخت غنی‌شدن فراتر از 5 درصد که برای راکتورها مورد نیاز است داشته باشد یا نه. غنی‌سازی در حد 90 درصد یا بیشتر برای ساخت سلاح‌های پیچیده بکار می‌رود.
قرارست بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای روز یکشنبه از تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم تازه کشف شده ایران در نزدیکی شهر قم دیدن کنند.
منبع: نیویورک تایمز، 19 اکتبر
