در همایش مبارزه با داروهای تقلبی، از ارائه گسترده داروهای تقلبی ابراز نگرانی شد؛ داروهایی که عموما به صورت اینترنتی به فروش می‌رسد و گفته می شود حتی به داروخانه‌ها هم راه پیدا کرده است. رییس انجمن داروسازان ایران اما این خبر را تکذیب کرده و هشدار داده که نباید قداست و حرمت داروخانه را زیر سئوال برد.
قفسه داروهای قاچاق در داروخانه‌های شمال شهر
یک کارشناس ارشد امور دارویی در همایش مبارزه با داروهای تقلبی خبر داد که در داروخانه‌های شمال شهر تهران، قفسه “داروهای مسافری” وجود دارد و حجم زیادی از داروهای تقلبی و قاچاق به فروش می‌رسد.
دکتر نریمان صدری که خود مدیرعامل یک شرکت دارویی هم هست عنوان کرد: “بررسی‌ها نشان می‌دهد پاکستان، چین و هندوستان بزرگترین تولید و توزیع کنندگان داروهای تقلبی در جهان هستند و بیشترین داروی قاچاق و تقلبی، از پاکستان و عراق به ایران وارد می شود.”
او با بیان اینکه “ترکیه، امارات متحده عربی، پاکستان، سوریه و عراق از مهمترین مبادی ترانزیت داروهای تقلبی و قاچاق هستند” اضافه کرد: “در حال حاضر بیش از هزار سایت اینترنتی در زمینه پخش و توزیع داروهای تقلبی درجهان شناسایی شده‌اند. از آنجا که یکی از مهمترین مبادی فروش و توزیع داروهای قاچاق و تقلبی، شبکه های اینترنتی هستند پیش بینی می‌شود در صورت کم توجهی دست اندرکاران مربوطه نسبت به این موضوع در آینده نه چندان دور فروش داروهای تقلبی و قاچاق از طریق اینترنت دامنگیر ایران نیز شود. به همین خاطر مسئولان مربوطه خیلی سریع باید به فکر چاره و پیشگیری باشند.”
اما رییس اداره کل بازرسی و ارزیابی عملکرد سازمان غذا و دارو که در این همایش حضور داشت از کاهش میزان کشفیات داروهای تقلبی از داروخانه‌های کشور خبر داد. هرچند این کاهش کشفیات به معنای کاهش مصرف نیست چرا که دکتر سید حیدر محمدی گفت: “اکنون محصولات آرایشی، بهداشتی، پودرهای تقویتی و بدنسازی، داروهای جنسی، چاقی، لاغری، فرآورده های مرتبط با زیبایی و ریزش یا رویش مو مورد استقبال بیشتر مردم قرار دارند که متاسفانه بیشتر این داروها در آرایشگاه ها و عطاری ها به فروش می‌رسد که می‌بایست از سوی صنف های مرتبط با آنها برخورد جدی شود.”
این مقام مسئول تاکید کرد: “آمار دقیقی از فروش داروهای تقلبی در کشور نداریم و ما همیشه نمی توانیم همه این داروها را کشف کنیم.”
به گفته محمدی، بخش عمده داروهای تقلبی از کشورهای پاکستان و عراق وارد ایران می شود و اکنون وضعیت کشور پاکستان ار نظر تقلب دارویی یک فاجعه است. کردستان عراق نیز در سالهای اخیر به دلیل نابسامانی دولت، صاحب تجارت جدی در زمینه داروهای تقلبی بود اما اخیرا وضعیت این منطقه بهتر شده است.
از دیگر موارد بیان شده توسط رییس اداره کل بازرسی و ارزیابی عملکرد سازمان غذا و دارو، کشف یک کارگاه ساخت داروهای تقلبی در تهران بود که در یک سالن ۵۰ متری تمامی فعالیت‌های مربوط به ساخت دارو، بسته بندی و تولید را انجام می داد. این کارگاه حجم بالایی از سفارشات را تقبل کرده و تنها در یک فقره از تولیدات خود، قرص‌های شادی آور تهیه شده از پودر کاکائو را بسته‌ای ۶۰ هزار تومان فروخته بود.
او همچنین از اقدام سازمان غذا و دارو در سوزاندن هزاران فقره سیم کارت که داروهای تقلبی را از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای تبلیغ می‌کردند، خبر داد و تاکید کرد که اغلب داروهای تبلیغی ماهواره ای، ماده موثره ندارد و هیچ مبنای علمی در این زمینه وجود ندارد.
این مقام نظارتی توصیه کرد که مردم محصولات دارویی، غذایی، بهداشتی و پزشکی را فقط هنگامی خریداری کنند که “برچسب اصالت” به همراه داشته باشد.
اما اظهارات طرح شده در این همایش با اعتراض رییس انجمن داروسازان ایران مواجه شده است. دکتر رهبر مژدهی آذر به ایسنا گفته: “اخیرا یکی از مسئولان سازمان غذا و دارو در سمیناری عنوان کرد که در داروخانه‌های زعفرانیه، تجریش، الهیه و… با حجم زیادی از داروهای تقلبی و قاچاق مواجه هستیم که در نامه‌ای به سازمان غذا و دارو اعتراض داروخانه‌های شمال شهر تهران را به این اظهارات عنوان کردم. با توجه به بازرسی‌های ادواری و مستمر معاونت‌های مربوطه در دانشگاه‌های علوم پزشکی، چنین اظهاراتی جای تعجب دارد.”
او افزوده: “هرچند ممکن است از میان هزاران داروخانه در کشور، داروخانه‌ای هم باشد که تخلفی کرده باشد، اما اینکه به شکلی علنی قفسه‌ای در داروخانه قرار داده و داروهای تقلبی ارایه دهند را صحیح نمی دانم.”
این مقام صنفی همچنین گفته: “با توجه به حساسیت کار داروخانه‌ها خواهش می‌کنم در مورد داروخانه‌ها با احتیاط برخورد شود و اگر هم تخلفی وجود دارد طبق روال قانونی عمل شده، به دانشگاه مربوطه و همچنین انجمن داروسازان اعلام شود. نباید کاری کرد که به خاطر تخلف عده‌ای قلیل و محدود، عزت و حرمت جامعه داروسازان و داروخانه ها زیر سئوال رود.”
داروی خارجی یا داروی ایرانی؟
داروهای تقلبی و یا بی‌کیفیت، یکی از معضلات حوزه بهداشت و درمان ایران است. بخصوص در سالهای اخیر که واردات دارو با مشکل مواجه شد، همواره اخباری از حضور گسترده داروهای چینی در بیمارستان‌ها و داروخانه‌های ایران شنیده می‌شد که تکذیب‌های گاه و بیگاه مسئولان را هم در پی داشت.
از جمله معاون دارویی سازمان غذا و دارو در تابستان سال گذشته اعلام کرد: “ما از چین فقط واردات مواد اولیه دارویی داریم آن هم با رعایت شرایط و استانداردهای لازم.” شمس‌علی رضازاده عنوان کرده بود که ۱۳۸ قلم دارو از دو کشور هند و کره جنوبی در بازار ایران وجود دارد: “واردات دارو از هند و کره جنوبی فقط با شرایط ویژه صورت می گیرد. رعایت استاندارد، دیدن خطوط تولید، تایید نمونه های وارداتی بر اساس آزمایشگاه مرجع و همین طور رصد و پایش این داروها مطابق بقیه داروهای موجود در بازار از جمله این شرایط است.”
یک ماه پیش از آن و در حالی که هنوز دولت محمود احمدی‌نژاد بر سر کار بود، رئیس سازمان غذا و دارو از برخورد “قضایی، ارشادی و رسانه‌ای” با پزشکانی خبرداده بود که بیش از حد معمول داروی خارجی برای بیمارانشان تجویز می‌کنند. رئیس وقت این سازمان معتقد بود که کمبود دارو در کشور “چندان زیاد” نیست و اگر کمبودی هم وجود دارد بیشتر مربوط به داروهای خارجی و بیگانه است که مشابه آنها با کیفیت مناسبت در داخل تولید می‌شود.
اما عبدالعزیز جمشیدزهی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، با بیان اینکه علت اصلی گرایش پزشکان به تجویز داروهای خارجی، پایین بودن کیفیت محصولات داخلی است گفته بود: “متأسفانه شرکت‌های داروساز به کیفیت داروهای خود بها نمی‌دهد و هم‌اکنون فاصله کیفیت داروهای خارجی با داروهای داخلی زیاد است.”
این نماینده مجلس معتقد بود که صنعت داروسازی کشور باید درباره کیفیت بالای تولیدات دارویی خود، به پزشکان کشور اطمینان‌های لازم را بدهد. هم‌اکنون برخی پزشکان کشور به عللی از جمله اطمینان نکردن به اثر بخشی این دارو بر روی بیمارانشان، ترجیح می‌دهند که آنان از داروهای مشابه خارجی استفاده کنند.
در آخرین اظهارنظر رسمی هم سخنگوی سازمان غذا و دارو روز سه‌شنبه اعلام کرد: “هیچ گونه داروی چینی ثبت شده وارداتی اعم از شیمیایی و بیولوژیک در کشور وجود ندارد و فقط مواد اولیه دارویی ممکن است از چین وارد شود که بر اساس ضوابط فنی معتبر بین المللی انجام می شود.”
طرحی برای مقابله با تبلیغات داروهای غیرمجاز
تبلیغ داروهای غیرمجاز نه فقط در شبکه‌های ماهواره‌ای که در رسانه‌های داخلی و حتی صدا و سیما هم رواج دارد. در نتیجه کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به فکر جمع‌آوری امضا برای تدوین طرح یک فوریتی با هدف مقابله با تبلیغ داروهای غیرمجاز افتاده است. به گفته نایب رئیس این کمیسیون، ۱۵ نفر از نمایندگان طرح یک فوریتی مقابله با تبلیغ داروهای غیرمجاز در رسانه‌ها را به امضا رسانده اند تا از تبلیغ این داروها جلوگیری شود.
عبدالرحمان رستمیان گفته است: “امروزه شاهد تبلیغ داروهایی از سوی ماهواره‌ها و برخی رسانه‌ها هستیم که از هیچ استانداردی برخوردار نیست و همین امر موجب حوادث ناگواری برای مصرف کننده‌ها شده است. طرح مقابله با تبلیغ داروهای غیرمجاز در رسانه‌ها طرح مشترک وزارت بهداشت با کمیسیون بهداشت و درمان مجلس است. متاسفانه تبلیغاتی که بر این داروها در حال انجام است غیرقانونی بوده زیرا تاییدیه استاندارد را ندارد و علاوه بر آن از هیچ مجوز و پروانه‌ای هم برخوردار نیست.”
به گفته او تبلیغ هر دارویی باید ابتدا به تایید وزارت بهداشت برسد، و با توجه به ضرورت این امر قرار است در طرح یادشده اقدامات بازدارنده‌ای از جمله جریمه‌های مالی برای متخلفان در نظر گرفته شود.
