آرمین عارفی
آیا موجی از تحولات در جمهوری اسلامی در جریان است؟ رییس جمهور جدید ایران، حسن روحانی میانه رو، از زمان انتخاب غافلگیرکننده اش در ژوئن ۲۰۱۳، سه زن را به منصب های مختلفی در دولت خود منصوب کرده است. برای اولین بار در تاریخ این کشور، یک زن ایرانی، مرضیه افخم، به عنوان سخنگوی دیپلماسی ایران تعیین شد؛ منصبی بسیار حساس که از این پس مسؤولیت برنامه هسته ای را نیز برعهده دارد، چرا که مدیریت این پرونده از شورایعالی امنیت ملی برعهده وزارت خارجه ایران گذاشته شده.
رییس جمهور جدید ایران، متفاوت از سلف خود، این خبر را بلافاصله در توئیتر اعلام کرد: “مرضیه افخم، اولین زن سخنگوی وزارت خارجه ایران به زبان های فارسی، انگلیسی و فرانسه صحبت می کند.” او در ادامه نوشت: “تعیین او به این سمت اولین گام در تلاش های دولتی برای ارتقای جایگاه زنان در ایران است.”
“نشانه ای امیدوارکننده”
این اقدام ازسوی وزارت خارجه های غربی که با جمهوری اسلامی بر سر پرونده هسته ای اختلاف دارند، به عنوان “نشانه ای امیدوارکننده” قلمداد شد. یکی از ناظران عالی رتبه در صحنه سیاسی ایران می گوید: “این یک شروع بسیار خوب برای رییس جمهور روحانی است که مرضیه افخم را در رأس جایگاهی که معمولاً به مردان اختصاص دارد تعیین کرده.” درحقیقت این انتصاب، خشم محافظه کارترین نمایندگان مجلس را برانگیخت. عباس عراقچی، سخنگوی سابق وزارت خارجه، دراین خصوص به آنها پاسخ داد: “کسانی که نسبت به این مسأله انتقاد دارند، متوجه خواهند شد که توانایی های وی تنها عامل برای تعیین او بوده است.”
مرضیه افخم به عنوان یک دیپلمات در حدود ۳۰ سال است که در نزد وزارت خارجه فعالیت می کند. به گفته همان ناظر، وی درواقع به دلیل توانایی هایش انتخاب شده. او می گوید: “او یک کارشناس است که هیچ رشکی نسبت به اسلاف خود نداشت. به علاوه، آنها اغلب در موارد مشکل آفرین نظر او را جویا می شدند.” حسن روحانی جدا از سخنگوی وزارت خارجه، دو زن دیگر را نیز به سمت هایی در دولت اش منصوب کرده است.
گروگانگیر سابق
الهام امین زاده، نماینده سابق مجلس نیز به عنوان مسؤول امور حقوقی دفتر نهاد ریاست جمهوری تعیین شد. او که دارای مدرک دکترا از دانشگاه گلاسکو و از دوستان قدیمی رییس جمهور جدید است، به عنوان یک محافظه کار شناخته می شود. آزاده کیان، استاد جامعه شناسی در دانشگاه پاریس دیدرو، در رابطه با او می گوید: “او هرگز قدم مثبتی برای زنان برنداشته. تعیین زنان در منصب های مختلف برای بهبود شرایط زنان کافی نیست.”
معصومه ابتکار، معاونت امور زیست محیطی رییس جمهور، بی شک یکی از افراد کارآمد است. این شخصیت اصلاح طلب که سخنگوی دانشجویان گروگانگیر در سفارت آمریکا در سال ۱۹۷۹ بوده، قبلاً نیز در زمان ریاست جمهوری محمد خاتمی این سمت را برعهده داشته که در آن زمان اولین زنی بود که به دولت جمهوری اسلامی وارد شده بود. آزاده کیان می گوید: “او از جمله زنانی است که برای اولین بار در ایران در سال های ۱۹۹۰ برای حفاظت از محیط زیست مبارزه کردند.”
وعده انجام نشده
معصومه ابتکار که همچنین مدافع حقوق زنان است، در زمان ورود به شورای شهر تهران در سال ۲۰۰۷ با طرح شهرسازی گسترده شهردار محافظه کار و پرقدرت، محمد باقر قالیباف، به مخالفت برخاست. ناظر ما می گوید: “به همین دلیل او بهترین شخص در این جایگاه بود که می توانست منصب معاونت ریاست جمهوری را برعهده گیرد. حسن روحانی بسیار هوشمندانه این منصب ها را دراختیار کارشناسان و تکنوکرات هایی قرار داده تا وجهه جمهوری اسلامی را پس از سال های سخت احمدی نژاد بهتر کند.”
مشکل اینجاست که رییس جمهور جدید برخلاف سلف فوق محافظه کار خود هیچ وزیر زنی تعیین نکرده. آزاده کیان می گوید: “با این حال، حسن روحانی در میان اطرافیان خود، به ویژه در مرکز تحقیقات استراتژیک [که به مدت ۲۰ سال ریاست آن را برعهده داشته]، زنان تحصیلکرده بسیاری را می شناسد که کاملاً قادر به پذیرش چنین نقش هایی در دستگاه اجرایی کشور هستند.” با این وجود، رییس جمهور “میانه رو” در زمان کمپین انتخاباتی اش این وعده را داده بود که وزارت دفاع از حقوق زنان را نیز تأسیس خواهد کرد…
“حمایت از زنان در برابر شیوه زندگی غربی ها”
اگر زنان ایرانی نسبت به زنان کشورهای همسایه حوزه خلیج فارس بسیار پیشرفته تر هستند، ولی قربانی قوانین قرون وسطایی شده اند. به عنوان مثال، حداقل سن برای ازدواج زنان ۹ سال است [برای مردان ۱۶ سال] و شهادت آنان در دادگاه به اندازه نصف شهادت یک مرد ارزش دارد؛ خون بهای یک زن نصف خون بهای یک مرد است.
ازنظر روحانیت شیعه، قانون اساسی ایران از زنان در برابر شیوه زندگی غربی ها که مقام آنها را تا حد یک “ابزار” پایین آورده حمایت می کند. بسیاری از مبارزان ایرانی، که مصمم به تغییر این ذهنیت ها هستند، درجریان سال های ۲۰۰۰ جنبش هایی را دراین زمینه آغاز کردند. آنها بهای این تلاش ها را با زندانی و تبعید شدن پرداختند. حسن روحانی در زمان کمپین انتخاباتی اش این وعده را داد که به “تبعیض”ها پایان دهد. ولی علی رغم انتصاب های اخیر، به نظر نمی رسد که یک تحول واقعی دراین زمینه در دستور کار باشد.
آزاده کیان می گوید: “حسن روحانی تلاش می کند تا گام هایی را به سوی ورود زنان به دستگاه اجرایی بردارد، ولی با مخالفت های رهبر انقلاب آیت الله خامنه ای روبروست. جامعه مدنی ایران که در زمان احمدی نژاد به شدت مورد سرکوب قرار گرفت، باید مجدداً خود را سازماندهی کند. زیرا تنها یک جنبش اعتراضی گسترده ازسوی زنان می تواند باعث شود تا رییس جمهور جدید دراین راستا گام بردارد.”
منبع: لوپوئن، ۱۳ سپتامبر
