نتیجه ناتوانی دولت وسپاه

پر درامد ترین دولت تاریخ ایران به انتشار اوراق قرضه یا مشارکت ارزی روی میاوردتا برمشکلات اقتصادی غلبه کند. چنین است که وزیر اقتصادی دولت دهم دیروز در جمع خبرنگاران از فروش یک ونیم میلیارد دلار اوراق قرضه از نیمه اسفند ماه برای تامین مالی پروژه های فاز 15و16و17و18 پارس جنوبی در بازارهای مالی بین دربازارهای مالی بین المللی سخن گفت. در عین حال به گزارش ایلنا کمیسیون تلفیق دیروز  مجوز انتشار ⁵⁄₁₁ میلیارد یورو اوراق قرضه ارزی برای سال آینده را صادر کرد.

باز هم ادعا

فروش اوراق مشارکت وسهیم شدن مردم  در عواید وسود نفت وگاز ایران از شعارهای انتخاباتی احمدی نژاد بود. رییس دولت نهم در حالی این شعار را به عنوان یک برگ انتخابات رو میز گذاشت که مجلس در بودجه سنواتی 88 فروش اوراق مشارکت برای تامین منابع پروژه های نفتی را مجاز دانسته بود؛ همین اوراقی که هم اکنون حسینی اعلام میکند نیمه اسفند عرضه خواهد شد. البته در طرح احمدی نژاد، داخلی و خارجی بودن این طرح تفکیک نشده بود. مدیرعامل فعلی شرکت نفت که یکی از همراهان احمدی نژاد در انتخابات بود در همان بحبوحه در توضیح این طرح گفته بود: “انتشار اوراق مشارکت ارزی و ریالی سفره پاک و بدون بوروکراسی برای سهیم شدن ایرانیان سراسر دنیا در طرح های تولید نفت و گاز در کشور است، و انتشار اوراق مشارکت برای اجرای طرح های تولید نفت و گاز جسارت دولت نهم می باشد و تا کنون هیچ دولتی شجاعت این اقدام را نداشته است.”

البته بر خلاف گفته جشن ساز، این کار فقط توسط دولت نهم صورت نگرفته بود؛ در دولت اصلاحات نیز این اتفاق رخ داد که داد علمای قم از ربوی بودن آن درآمد؛ اما دولت نهم با وجود درآمد300میلیارد دلاری از فروش نفت در 4سال گذشته برای کسری سرمایه به این روش روی آورده واز اعتراض قم هم خبری نیست. دولت هم به خود افتخار میکند که برای اولین بار شجاعت انجام این کار را به خرج داده است.

در این خصوص فریدون خاوند اقتصاد دان به روز میگوید: در اصل انتشار اوراق قرضه  پدیده ای است عادی هم برای واحد های تولیدی و هم برای کشور ها. با این حال در مورد ایران و به ویژه در رابطه با صنعت نفت و گاز دو مساله مطرح میشود: اول اینکه چرا به رغم آن همه منابع ارزی حاصل از نفت، دولت مجبور میشود به منابع مالی خارجی از جمله اوراق قرضه متوسل بشود؟ دوم اینکه در وضعیت فعلی، با وجود فضای پر از تنش در روابط بین المللی کشور، طبعا اوراق قرضه ایرانی به دشواری می تواند مورد استقبال بازار های مالی قرار بگیرد.

 وی در ادامه در خصوص ارزیابی اش از میزان سود اعلام شده میگوید: ”سود هشت تا  نه درصدی که اعلام شده است خیلی بالا است. حتی اوراق قرضه در یونان، با وجود وضعیت بد مالی اش، با سودی اگر اشتباه نکنم، زیر هفت در صد منتشر شده است. در واقع سود اوراق قرضه بستگی به درجه خطر پذیری کشور ها دارد. ریسک ایران در شرایط فعلی بسیار بالا است و راهی نیست جز پیشنهاد کردن سود بسیار بالا برای خریداران خارجی.”

 از نظر این استاد دانشگاه در پاریس، مساله دیگر آن است که “این اوراق در چه مناطق و از سوی چه بانک هایی به نمایندگی از سوی ایران فروخته میشوند،چون به هر حال عرضه این سهام در بخش وسیعی از بازار های مالی دنیا در شرایط فعلی غیر ممکن است. شاید قرار است به بازار های دست دوم معروف به نوظهور مراجعه بکنند، ولی به هر حال این عملیات کاری است سخت دشوار و عاقبتش چندان روشن نیست.”

تخلف قراردادی سپاه

فروش اوراق مشارکت برای توسعه فازهای 15 و16پارس جنوبی در حالی است که پیمانکار این پروژه ،یعنی قرارگاه خاتم الانبیا وابسته به سپاه پاسداران، طبق اسناد پروژه در زمان انعقاد آن موظف به تامین مالی طرح از طریق صندوق ذخیره ارزی بود که با این حساب هم سپاه در راه اندازی به موقع پروژه ای که به عهده گرفته چند سالی عقب است هم اینکه منابع مالی را نتوانسته بیاورد وبرخلاف قرار داد عمل کرده است. این در حالی است که مناقصه این پروژه در سال 83 برگزار ویک شرکت دیگر برنده شده بود اما به جهت اینکه شریک نروژی اش از ادامه کار انصراف داد مناقصه باطل شد. اما با روی کار آمدن دولت نهم برای این قرار دادترک تشریفات مناقصه برگزار شد وپروژه به قرارگاه خاتم واگذار شد که هیچ تجربه ای در این عرصه تا قبل از این نداشت و  بی تجربگی اش امروز هم در بحث مالی رخ نمایی میکند؛ هم در بحث های فنی وتکنیکی. این در حالی است که به موازات حضور سپاه در قرادادهای نفتی، تحریم های بین الملی علیه ایران جدی تر شد به طوریکه دیگر هیچ سرمایه گذار نفتی به ایران نمیرود. در این راستا دیروز بی بی سی گزارش داد که:” در حال حاضر سرمایه گذاران خارجی رغبت چندانی برای همکاری با ایران نشان نمی دهند و برخی شرکت های بزرگ نفتی که در سالهای گذشته با ایران در اجرای پروژه های نفتی همکاری می کردند، تمایلی به همکاری ندارند. اصرار ایران به ادامه غنی سازی اورانیوم و نادیده گرفتن قطعنامه های تنبیهی شورای امنیت سازمان ملل باعث شده تا سرمایه گذاران خارجی، بخصوص شرکت های بین المللی فعال در نفت و گاز تمایلی به همکاری با ایران نشان ندهند.

برای همین دولت ایران علاوه بر یک و نیم میلیارد یورویی که تا یک هفته دیگر قرار است منتشر کند، پیش بینی کرده سال آینده بیشتر از یازده میلیارد یورو اوراق مشارکت ارزی منتشر کند. ایران در سی سال گذشته یک بار کمتر از یک میلیارد دلار اوراق مشارکت ارزی در بازارهای بین المللی منتشر کرد که با استقبال رو به رو شد اما به نظر می رسد این بار این کشور برای فروش بیشتر از یازده میلیارد یورو اوراق مشارکت ارزی در بازارهای بین المللی با دشواریهای جدی مواجه باشد.

تا کنون یکی از راههای جذب سرمایه استفاده از قراردادهای فاینانس و بیع متقابل بوده که سرمایه گذاران خارجی، سرمایه های خود را از محل تولیدات نفت و گاز بر می داشتند اما این قراردادها اکنون جذابیت خود را از دست داده اند.

اکبر ترکان معاون سابق برنامه ریزی وزارت نفت هم گفته است که: “هم اکنون به دلیل تحریم بین المللی به هیچ وجه نباید روی (قراردادهای) فاینانس و بیع متقابل حساب کنیم.”

ایران در چهار سال اخیر نتوانسته قراردادی با شرکت های بین المللی برای توسعه میدان گازی پارس جنوبی امضا کند

به گفته آقای ترکان “در شرایط کنونی فاینانس و بیع متقابل هیچ کمکی به اجرای پروژه های نفتی نمی کند و اگر دوباره به اشتباه روی این دو نوع قرارداد حساب کنیم با دست خود پروژه های پارس جنوبی را نابود کرده ایم.”

از 66 میلیارد دلار تا انتشار اوراق

 و همه اینها درحالی است که رییس دولت در آخرین مصاحبه مطبوعاتی اش خبر از روزهای خوش نفت داد و به دنبال این گفته، وزیر نفت اعلام کرد که “ما در سال اینده به 25میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز داریم که در بودجه 89 منظور شده است” البته بدون اینکه جزییاتی ارائه دهد.

 این در حالی است که علی وکیلی یکی از مدیران میرکاظمی ومدیرعامل شرکت نفت وگاز سخن از “نیاز 50میلیارد دلاری برای توسعه میادین موجود در پارس جنوبی” خبر داده است. پیش از این اما مدیرعامل شرکت نفت در زمان انتخابات گفته بود که “در 4سال گذشته  66 میلیارد دلار در نفت وگاز سرمایه گذاری صورت گرفته است” که با انتقاد وتردید بسیاری از مدیران سابق وزارت نفت وکارشناسان مواجه شد.

بنا به گفته کارشناسان هر پالایشگاه گازی در 4سال گذشته با 3میلیارد دلار راه اندازی میشد واگر تنها از این مبلغ مورد ادعا یک سوم آن یعنی 22میلیارد دلار درگاز پارس جنوبی سرمایه گذاری شده بود، در دولت نهم 7پالایشگاه گازی باید با این رقم ساخته میشد که این دولت تنها به افتتاح نیمه کاره طرح هایی مبادرت کرد که در دولت قبلی شروع شده بود. هم اکنون نیز دولت برای تامین مالی پروژه های نفت وگاز به انتشار اوراق ارزی با سود بالا روی اورده است. به گفته کارشناسان این در واقع اعلام شکست در توسعه به هنگام وبه روز صنعت نفت وگاز کشور است.