صفحه چهار فصل در بخش قاب اختصاص دارد به معرفی طراحان و کاریکاتوریست ها در سراسر جهان. این شماره اختصاص دارد به جوادعلیزاده طراح سرشناس ایران.
لبخند در دوران وحشت بزرگ
دهه ۱۳۶۰ معروف به دهه وحشت بزرگ، دوران سختی بود اگر عاشق هنر کاریکاتور بودی. بعد از انقلابی سخت و در میانه ی جنگی خانمانسوز، لبخند زدن به گناهی نابخشودنی می مانست، نقد و طنز که همین امروزش هم سعه صدری برای پذیرش اش نیست چه رسد به آن دوران که حکومتی در حال استقرار پایه هایش بود و هر نقدی عین معاندت تلقی می شد. پس کاریکاتور که هنر “لبخند” و “نقد” است رونقی نداشت و حضور جسته و گریخته اش تنها به زور “تحمل” می شد. مجلات کاریکاتور و طنز نبودند یا اگر بودند، محو و کم رنگ. کتاب کاریکاتور به ندرت چاپ می شد و بسیاری از علاقه مندان در مسابقات بین المللی شرکت می کردند تنها به این انگیزه که کاتالوگ جشنواره را نصیب برند و مجموعه ای چاپی از آثار کارتون داشته باشند.
در چنین زمانه ای، هر از چند گاه، کتابچه های کارتون و کاریکاتوری روی پیشخوان روزنامه فروشی ها به چشم می آمدند که خاکستری یکنواخت جلد مجلات را می شکستند. تعدادی شان مجموعه کاریکاتورهای چهره ی هنرپیشه ها و فوتبالیست های معروف آن دوران بودند و تعدادی هم فضایی نزدیک به کمیک بوک داشتند، آنهم زمانی که کمیک در ایران رونقی نداشت. این کتابچه های گاه و بیگاه، نشان می دادند کارتونیست عاشقی روز هایش را به بالا و پایین کردن راهرو های وزارت ارشاد می گذراند تا مجوز چاپ شان را با چنگ و دندان بگیرد و نگذارد شعله ی زار و نحیف کاریکاتور و کارتون در ایران دهه ی ۶۰ به خاموشی گراید، پس بی دلیل نیست که بسیاری از بچه های نسل دهه ی ۶۰، کاریکاتور را با یک نام شناختند و با آثار او به این هنر عاشق شدند: جواد علیزاده.
جواد علیزاده متولد ۱۳۳۱ اردبیل، بی گمان از تأثیر گذارترین کارتونیست های ایرانی خصوصآ بعد از انقلاب است. گرچه او کارنامه ی پرباری هم در مطبوعات پیش از انقلاب دارد اما نفوذش بر کارتونیست های نسل بعد با مجموعه آثارش در برهوت دهه ی اول بعد از انقلاب و انتشار ماهنامه ی “طنز و کاریکاتور” در سال ۱۳۶۹ که تا به همین امروز بی وقفه ادامه داشته دوچندان بوده است. “طنز و کارکاتور” تقریبآ هم زمان با ماهنامه ی تخصصی کیهان کاریکاتور شروع به انتشار کرد و توانست با رویکردی مردم گرایانه تر از همتای دولتی خود به هنر کاریکاتور، تعریف و سلیقه ی طیف وسیع تری از توده ی مردم را نسبت به این هنر شکل بدهد و شوق کارتونیست شدن را در دل بسیاری از بچه های مستعد و علاقمند بر انگیزد. مجله ی علیزاده محلی بود برای ابراز وجود تازه کارانی که بعضآ بعد ها از بهترین های کارتون و کاریکاتور ایران شدند، از جمله علی درخشی که با طنز و کاریکاتور شروع و سال ها تحت تآثیر سبک علیزاده کار کرد تا راه خودش را بیابد.
شاید رمز موفقیت جواد علیزاده، تعادلی باشد که می تواند بین هنر مردمی و نخبه گرا بر قرار کند. تعادلی که شاید انگشت شماری از هنرمندان کارتونیست ایرانی به آن دست یافته باشند. او همانقدر که مخاطب ساده را به شوق می آورد و لبخند بر لبانش می نشاند می تواند که مخاطب خاص تر را به اندیشه وادارد. می تواند دکتر سوکراتس فوتبالیست برزیلی را به تهران شلوغ و گران دهه ی ۶۰ بیاورد و همزمان مجموعه ای تلخ و سیاه درباره ی صادق هدایت و بوف کورش کار کند. همانقدر دغدغه ی فوتبال دارد که نظریه ی نسبیت اینشتین.
او شاید جزو از اولین کارتونیست های ایرانی باشد که کار هایش را در جشنواره های بین المللی شرکت داد و جوایز بسیاری هم نصیب خود کرد.
علیزاده مردم ما را خوب می شناسد، کارتون های مطبوعاتی اجتماعی اش در دهه های ۶۰ و ۷۰ به شدت “تهرانی” هستند که این ویژگی در میان کارتونیست های نخبه ی ما که اغلب آثارشان در بی زمانی و بی مکانی غوطه ور اند او را متفاوت کرده است. پس زمینه در این دسته از آثار علیزاده اهمیت فراوانی دارد. طوری کوچه خیابان ها، ساختمان ها و مغازه ها. جزئیاتی مثل جدول پیاده رو و آسفالت خیابان و دیوار های رنگ و رو رفته ی تهران را در آثارش تصویر کرده که سال ها بعد می شود کارتون های اجتماعی اش را به عنوان اسناد و یادگار های یک دوران تاریخی و اجتماعی تهران بازنگری و بررسی کرد.
علیزاده در زمینه ی کاریکاتور چهره هم هنرمند صاحب سبک و تأثیر گذاری است.هر چند در سال های اخیر موج “مولاتیه” و “کروگر” اکثر کاریکاتوریست های تازه نفس را با خود برده و اغراق های آنچنانی و تکنیک های متکلف، خوشایند روز است هنوز سبک لطیف و ملایم علیزاده در دفرماسیون چهره ها جذابیت و هواداران زیادی دارد. وقتی مجموعه آثار چهره ی او را می نگری می فهمی با هنرمندی طرف هستی که انسان ها را دوست دارد، چهره ی سوژه اش را شکنجه نمی کند تا مثلآ روانش را کاویده باشد! با ظرافت و ملایمت آن چه در ورای ظاهر هر سوژه است به رو می آورد و در معرض دید بیننده می گذارد.
پیشنهاد می کنم برای آشنایی بیشتر با این هنرمند و آثارش سری به لینک های زیر بزنید:
www.javad.8m.com