بر اساس مدارکی که از حالت محرمانه خارج شده اند سازمان CIA سازماندهی کودتای آگوست 1953 برای سرنگونی نخست وزیر ایران پس از تلاش وی برای ملی کردن صنعت نفت از بریتانیا را تایید می کند.
آرشیو امنیت ملی دانشگاه جورج واشنگتن که اسناد را تحت قانون آزادی اطلاعات – قانونی برای ترویج شفافیت دولت - آزاد می کند می گوید اسناد تاریخی اخیر مهمترین اذعان تاریخی CIA محسوب می شود.
این اسناد می گوید: “عملیات نظامی کودتا که باعث سرنگونی مصدق و کابینه جبهه ملی شد تحت نظارت مستقیم CIA به عنوان حرکتی در راستای سیاست خارجی ایالات متحده انجام شد.” این سند با املای لاتین متفاوتی اسم مصدق را آورده است : Mosadeq
نقش سازمان CIA در سرنگونی محمد مصدق از قدیم الایام محرز و کودتا در شش دهه روابط اخیر میان ایران و ایالات متحده اثر گذار بوده است.
مصدق با تصاحب شرکت نفت ایرانی و انگلیسی ، بریتانیا را خشمگین کرد، شرکتی که سلف کمپانی نفتی BP ( بریتیش پترولیوم) بود. بریتانیا اعتقاد داشت که کنترل بر نفت ایران برای احیای اقتصاد این کشور که در جریان جنگ جهانی دوم نابود شده بود حیاتی است.
در این اسناد تازه منتشر شده آمده است: “نه تنها نفت ایران به طرز غیر قابل بازگشتی برای غرب از میان رفته است، بلکه زنجیره دفاعی حول اتحاد جماهیر شوروی کشیده که باعث نقض سیاست خارجی ایالات متحده شده است.”
این کودتا باعث تقویت محمدرضا پهلوی ، شاه ایران، و تبدیل شدن وی به متحد نزدیک ایالات متحده شد. او در سال 1979 با انقلاب اسلامی سرنگون شد و حاکمیت جدید دشمنی با ایالات متحده را به سنگ بنای سیاست خارجی ایران بدل کرد.
بعدها مادلین آلبرایت وزیر خارجه ایالات متحده برای بهبود روابط با ایران، در سال 2000 پذیرفت که ایالات متحده “نقشی قابل توجه” در سرنگونی مصدق ایفا کرده است و کودتا را “یک عقب گرد برای توسعه سیاسی ایران” توصیف کرد.
پرزدینت اوباما هم در سال 2009 پس از تصدی مقام در کوشش نافرجام دیگری برای آشتی با ایران، صراحتا به خاطر کودتای سال 1953 عذرخواهی کرد.
گزارشی که سال 2000 روزنامه نیویورک تایمز منتشر کرد حکایت از آن داشت که جاسوسان ایالات متحده و برتیانیا همچنین سعی داشته آتش اختلافات میان مصدق و روحانیون را شعله ور کنند.
منبع : الجزیره – 20 اوت
