روز دوشنبه، ۱۲ آذر ماه ۱۳۹۱ هوای تهران و شهرهای صنعتی بزرگ ایران در وضعیت هشدار قرار گرفت. این آلودگی به ویژه در مناطق پرتردد تهران محسوس بود و مشکلات بسیاری برای شهروندان به وجود آورد؛ وضعیتی که براساس پیش‌بینی ها تا روز چهارشنبه هم ادامه خواهد داشت اما به جز محدودیت ترافیکی، هنوز هیچ تدبیری برای کاهش صدمات ناشی از آن درنظر گرفته نشده است. حتی مدارس تهران هم تعطیل نخواهد بود.
هر سال دریغ از پارسال
پایتخت‌نشینان در ۳۶۵ روز سال گذشته، تنها سه روز “پاک” داشتند و ۱۴۴ روز “سالم” را هم تجربه کردند. اما در مقابل ۲۱۵ روز “ناسالم” و ۳ روز “بسیار ناسالم” هم داشتند که سال بدی را برایشان رقم زد؛ سالی که حدود ۶۰ درصد روزهایش برای سلامتی مردم مضر بود. حالا در نیمه اول آذر ماه ۹۱ هم خبری از بهبود نیست و همان طور که در پنج‌سال گذشته آلودگی هوای تهران تشدید شده، به نظر می‌رسد امسال هم هوای تهران آلوده‌تر از همیشه باشد. همان طور که با گذشت ۸ ماه از سال، تهران حتی یک روز پاک هم نداشته است.
پلیس راهنمایی و رانندگی تهران اعلام کرده که بر اساس مصوبه کمیته اضطرار آلودگی هوا، دوشنبه و سه شنبه فقط خودروهای دارای مجوز طرح می توانند در محدوده زوج و فرد تردد داشته باشند. همچنین از شهروندان خواسته شده که از تردد با ماشین شخصی خودداری کنند.
اما مرتضی تمدن، استاندار تهران با تاکید بر اینکه “هیچ برنامه‌ای برای تعطیلی مدارس و ادارات نداریم مگر آنکه شرایط جوی این تعطیلی را به ما تحمیل کند” عنوان کرده است: “زمانی که هوا در شرایط وارونگی است حتی اگر موتورخانه‌ها، خودروها و حمل و نقل عمومی را فاکتور بگیریم. به ازای هر شمعی که در منازل روشن شود به علت سکون هوا این شرایط آلودگی پیش می‌آید. از سوی دیگر این وضعیت تنها مربوط به ایران نیست و در بسیاری از کشورها آلودگی هوا وجود دارد اما مهم برنامه‌هایی برای کاهش این آلودگی است.”
آموزش و پرورش هم اعلام کرده که فعلا تصمیمی برای تعطیلی مدارس به آنها ابلاغ نشده است.
وضعیت فعلی هوای تهران از ماه گذشته توسط شرکت کنترل کیفیت هوای تهران پیش‌بینی شده بود و جالب اینکه یوسف رشیدی با ابراز نگرانی از اینکه شهروندان تهرانی از ابتدای سال تاکنون حتی یک روز هم هوای پاک تنفس نکرده‌اند گفته بود: “شهروندان نمی‌توانند چندان در کاهش آلودگی هوا نقش داشته باشند؛ چرا کــه در حد امکان از ظرفیت ناوگان حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند و در این میان برای کاهش آلودگی هوا باید اقدامات اساسی و ریشه‌ای انجام شود.”
او پیش از این بارها نسبت از بی‌توجهی مسوولان نسبت به معضل جدی آلودگی هوا انتقاد کرده و از جمله گفته است: “به دلیل بی توجهی برخی مسئولان به عوامل موثر در کاهش آلودگی هوای تهران از جمله کمک به توسعه حمل و نقل عمومی، رفته رفته داشتن تنفس در هوای پاک برای شهروندان این کلان شهر به یک رویا تبدیل شده است.”
رشیدی گفته “موضوع آلودگی هوا در کشورهای پیشرفته و حتی در برخی کشورهای در حال توسعه اولویت اول است اما در کشور ما اساسا موضوعی با این درجه از اهمیت در اولویت قرار ندارد و می‌توان گفت در اولویت آخر است”.
آلودگی می‌کشد یا نه؟
سال‌هاست که کارشناسان، آلودگی هوا را یکی از علل افزایش مرگ و میر شهروندان تهرانی می‌دانند. از جمله براساس آماری که خبرآنلاین منتشر کرده در سال ۸۹ بیش از چهار هزار و ۲۸ نفر بر اثر بیماریهای تنفسی در تهران درگذشته‌اند. سال گذشته این رقم افزایش یافت و به چهار هزار و ۱۸۱ نفر رسید؛ در ۶ ماه نخست امسال باز هم افزایش پیدا کرده و به دو هزار و ۹۹نفر رسیده است. در این آماری که “غیرقابل انکار” توصیف شده آمده است که در شهر تهران هر دو ساعت یک شهروند به‌دلیل بیماریهای تنفسی می‌میرد. اما وزارت بهداشت این آمار و اظهارنظرها را غیرعلمی می‌داند. محمود خدا‌دوست، رئیس مرکز تحقیقات پزشکی قانونی کشورهم اعلام آمار فوت بر اثر آلودگی هوا را “دروغ بزرگ” توصیف می‌کند و مدعی است هیچ مرجع و دستگاهی که بتواند مرگ ناشی از تأثیر مستقیم آلودگی هوا را تشخیص دهد وجود ندارد.
با این حال ثابت شده که آمفیزم، برونشیت مزمن، آسم و حساسیت یکی از نتایج مستقیم آلودگی هواست و یکی از عوامل مهم تشدید کننده و به وجود آورنده سرطان ریه، معده و بیماریهای قلبی هم محسوب می‌شود.
راهکارهای وزارت بهداشت در غیاب متولیان
مطالعات انجام شده نشان می دهد بیش از ۸۰ درصد آلودگی هوای تهران ناشی از منابع متحرک یا وسایل نقلیه است. این موضوع باعث شده تا آلودگی هوای تهران متولی واحد و مشخصی نداشته و منازعات سیاسی شهرداری تهران و دولت در مسایلی مانند افزایش خطوط مترو یا کنترل کیفیت اتوموبیل‌ها در تشدید آلودگی‌ها موثر باشد.
با دورنمایی که وجود دارد و با استناد به تشدید آلودگی در سال‌های اخیر به نظر می‌رسد که آگاهی‌های عمومی مناسب‌ترین گزینه برای کاهش خطرات و مضرات آلودگی هواست. بر طبق تقسیم‌بندی‌های انجام شده رنگ سبز نشانگر هوای پاک، زرد نشانگر سالم، نارنجی به معنای ناسالم برای افراد حساس، قرمز به معنی ناسالم، ارغوانی روشن به معنای بسیار ناسالم و ارغوانی تیره به معنای خطرناک استفاده می‌شود.
در هنگامی که هوا پاک و سالم نیست، برخی راهکارها باید از سوی شهروندان استفاده شود که ضررها به حداقل برسد. بنا بر اعلام وزارت بهداشت برخی از این راهکارها عبارتند از:
سالمندان و زنان باردار از تردد غیر ضروری در هوای آلوده خودداری کنند.
افرادی که دچار بیماری زمینه ای تنفسی هستند در روزهایی که غلظت آلاینده ذرات معلق بیش از حد استاندارد زیست محیطی است دچار مشکل حاد تنفسی شده و باید برای جلوگیری از این عارضه از حضور در اماکن عمومی خودداری کنند. کودکان نیز به دلیل اینکه ساختار دستگاه تنفسی آنان بطور کامل تکامل نیافته در مواجهه با هوای آلوده به ویژه با غلظت بالای ذرات معلق دچار مشکل تنفسی می شوند.
ورزشکاران باید از فعالیت های ورزشی در روزهای آلوده خوداری کنند زیرا با افزایش حرکت، بدن به اکسیژن بیشتری نیاز دارد و تنفس در هوای آلوده علاوه بر انباشت ذرات معلق در ریه، روند اکسیژن رسانی کافی در خون و بافت ها را نیز مختل می کند.
افرادی که بیشترین زمان مواجهه با آلودگی هوا را دارند از جمله ماموران نیروی انتظامی و پلیس راهور، کارکنان پایگاه های اورژانس، هلال احمر، کارکنان شهرداری ها و خدمات شهری) و همچنین کودکان و افراد سالخورده باید از وسایل حفاظت تنفسی (ماسک) مورد تایید وزارت بهداشت ودرمان و آموزش پزشکی استفاده کنند.
در این روزها روزانه حداقل یک لیوان شیر بخورید و لبنیات را در تمام وعده های غذایی جا بدهید.
