به گفته مدیراجرایی جمعیت مبارزه با دخانیات به زودی عرضه قلیان “در اماکن عمومی و از جمله قهوه‌خانه‌ها” ممنوع خواهد شد. این طرح در برخی شهرستان‌ها آغاز شده اما هنوز به طور سراسری اجرایی نشده است. این چندمین بار است که دولت سعی می‌کند تا ارائه قلیان را ممنوع کند اما در دفعات پیش با شکست مواجه شده است. از سوی دیگر مقامات بهداشتی کشور هشدار می‌دهند که گرایش به قلیان درحال افزایش است.
تلاش برای ممنوعیت؛ از دولت احمدی‌نژاد تا روحانی
علی‌عطا طاهری، مدیراجرایی جمعیت مبارزه با دخانیات روز چهارشنبه به ایسنا گفته که طرح جمع آوری قلیان از مراکز عمومی با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت، پلیس اماکن عمومی و مراکز بهداشتی وزارت بهداشت در دستور کار قرار دارد و “ابلاغیه این طرح برای استان‌ها ارسال شده است و چند شهر نیز آن را آغاز کرده‌اند، اما هنوز به طور سراسری به اجرا درنیامده است.”
او توضیح داده است: “مرحله اول این طرح مربوط به مراکز غیرمجاز ارائه قلیان است. فاز دوم آن نیز برای مراکزی است که مجوز دارند و جهت تمدید مجوز مراجعه می‌کنند؛ در این صورت این افراد باید تعهد دهند که طی چند ماه نسبت به جمع آوری عرضه قلیان، اقدام کنند. همچنین با کسانی که مجوز ندارند از طریق تعزیرات حکومتی و اتحادیه قهوه‌خانه‌داران و هماهنگی با اصناف برخورد خواهد شد.”
این مقام مسوول تاکید کرده که مقرر شده “عرضه قلیان در اماکن عمومی و از جمله قهوه‌خانه‌ها” با بخشنامه‌ای که توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر شده، “غیرقانونی” اعلام شود و “از کسانی که برای تمدید مجوز مراجعه می‌کنند نیز تعهدی گرفته شود که طی چند ماه عرضه آن را متوقف کنند. در این صورت اگر مجوزی صادر شود غیرقانونی و قابل شکایت است.”
مدیراجرایی جمعیت مبارزه با دخانیات با اشاره به تجربیات ناموفق ممنوعیت عرضه قلیان بر اهمیت “فرهنگسازی اساسی” تاکید کرده است: “نه اینکه به طور مقطعی عرضه آن را ممنوع کنیم و بعد هم به دولت فشار آورده شود و ارائه آن از سر گرفته شود.”
از سال ۸۶ و در زمان حضور کامران باقری لنکرانی در سمت وزیر بهداشت، بحث بر سر استفاده از قلیان بالا گرفت. در همان سال، هشدارهای زیادی مبنی بر رواج سریع مصرف قلیان در میان جوانان و زنان منتشر می‌شد که در نهایت این وزارتخانه را به فکر ممنوعیت ارائه قلیان در سفره‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها انداخت؛ ممنوعیتی که خیلی زود برچیده شد.
در آن زمان جمعیت مبارزه با مصرف دخانیات، قدرت بالای “مافیای دخانیات” را عامل رفع این ممنوعیت می‌دانست و اعلام کرد که “به دلیل توزیع و خدمات دهی راحت قلیان در قهوه خانه های سنتی روند مصرف این ماده دخانی خطرناک در میان زنان و دختران جوان جامعه به شکل نگران کننده ای در حال افزایش است”.
چندین سال بعد و در ماه‌های نخست ریاست‌جمهوری روحانی، سردار احمدی‌مقدم، فرمانده وقت ناجا از جلسه شبانه با رییس‌جمهور و داستان ممنوعیت و رفع ممنوعیت قلیان در دولت احمدی‌نژاد پرده برداشت.
او توضیح داده بود که به اصرار وزیر بهداشت، دو جلسه ویژه شبانه با حضور اعضای ارشد دولت برگزار شده و ابتدا احمدی‌نژاد و معاون اولش تصمیم گرفته‌اند تعرفه سیگار افزایش پیدا کند اما با توجیه فرمانده ناجا که این کار باعث افزایش قاچاق سیگار و ورود سیگار نامرغوب خواهد شد، منصرف شده اند. سپس تصمیم گرفته می‌شود که با عرضه قلیان برخورد شود: “ما گفتیم نمی توان جلوی کار ۵۰ هزار قهوه خانه را گرفت و قبول کردند که در قهوه خانه هایی که فقط چای و قلیان عرضه می کنند به جای قلیان، دیزی و غذا عرضه شود تا آمدیم این طرح را اجرا کنیم با فشار اتحادیه، احمدی نژاد کوتاه آمد.”
به گفته احمدی‌مقدم، رییس‌جمهور سابق به گونه‌ای رفتار کرد که به نظر رسید ناجا می‌خواهد این طرح را به سرانجام برساند اما دولت مخالف است: “این یک اجحاف در حق پلیس بود البته ما در آن زمان سکوت کردیم و معترض نشدیم.”
در واکنش به سخنان فرمانده ناجا، یک وبسایت حامی احمدی‌نژاد عنوان کرد که مصوبه دیوان عدالت اداری در بهمن ماه سال ۹۱ عامل ممنوعیت ارائه قلیان بوده و همین مساله باعث شد تا “این معضل و خطر اجتماعی از قهوه خانه‌ها و سفره خانه‌های خاص که محل عرضه قلیان بود، به صورت شخصی به وسط پارک‌ها، محیط عمومی و خانواده ها کشیده شود”.
وزارت بهداشت: قلیان یک “مشکل جدی” ایران است
طبق آخرین آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت، مصرف قلیان در بین شهروندان ایرانی و به ویژه زنان در حال افزایش است. مدیر کل دفتر سلامت محیط و کار وزارت بهداشت بهمن ماه سال گذشته اعلام کرد که “مصرف قلیان در زنان بیشتر از مردان است و این موضوع خطر ابتلای کودکان و نوجوانان به بیماری‌ها را نیز افزایش می‌دهد.”
معاون وزیر بهداشت هم مصرف قلیان را یک “مشکل جدی” جامعه ایران دانسته و توضیح داده است: “امروزه قلیان کشیدن در جامعه نوعی کلاس محسوب می‌شود. انتظار ما این است که روی قلیان به عنوان یک ضد ارزش کار کنیم؛ زیرا این موضوع سلامت مردم را به خطر انداخته و هزینه‌های زیادی را تحمیل می‌کند.”
وزارت بهداشت هم بارها اعلام کرده که “برخلاف تصور افراد دود حاصل از قلیان به هیچ وجه کم خطر نیست بلکه حاوی مواد سرطان‌زا و سمی بی‌شماری است که باعث سرطان‌های ریه، لب و حفره دهانی، بیماری‌های قلبی عروقی و دیگر بیماری‌ها و سرطان‌ها می‌شود.” برخی متخصصان نیز هشدار داده‌اند تصور رایج مبنی بر این که قلیان از سیگار کم‌ضررتر است، درست نیست و “از نظر مواجهه و استنشاق دود هر فرد مصرف‌کننده قلیان در هر وعده مصرف معادل ۸۰ تا ۱۰۰ نخ سیگار دود دریافت می‌کند”.
با این حال قلیان در سال‌های اخیر به یک از سرگرمی های محبوب جوانان تبدیل شده و در محافل خانوادگی نیز جا افتاده است.
