در حالی که سپاه پاسداران به عنوان ستون فقرات جمهوری اسلامی در زمینه نظامی گری تاکنون از همه جهت گسترش فوق العاده داشته، اما، شگفتی آنکه این نهاد نظامی تاکنون، یعنی 37 سال پس از انقلاب اسلامی فاقد یگان هوانیروز بوده است.
یگان هوانیروز که مخفف یگان “هواپیمایی نیروی زمینی” است، همان طور که از نامش بر می آید یکی از یگان هایی است که وظیفه پشتیبانی نیروی زمینی، از جمله از طریق جابه جا کردن سریع گردان های پیاده و پوشش هوایی آنان با بهره بردن از توان هوایی را برعهده دارد. در ایفای این نقش، هوانیروز با بهره بردن از هلیکوپترهای پیشرفته توان ویژه ای در هر جنگی برعهده دارد.
در دوران جنگ هشت ساله هوانیروز ارتش ایران، نقش منحصر به فردی در جنگ های زمینی داشت که عمده ترین روش ایران برای جنگیدن بود. این وظیفه را نه سپاه بلکه هوانیروز ارتش عهده دار بود چرا که سپاه فاقد چنین توانمندی بود همچنان که 26 سال پس از پایان جنگ نیز سپاه پاسداران همچنان فاقد آن بود تا اینکه به یک باره در تاریخ سوم اسفند ماه 1394 آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی دستور تشکیل هوانیروز سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را نیز صادر کرد.
اقدامی دیر و نشانی از غیر تخصصی بودن سپاه
گو اینکه پس از جنگ هشت ساله، ایران درگیر هیچ جنگ فراگیر دیگری نشد ولی این پرسش به جای خود باقی است که چرا طی این سال های طولانی از پایان جنگ هشت ساله تاکنون، سپاه پاسداران به فکر رفع این نقیصه خود بر نیامد؟
اینکه یک نهاد نظامی به وسعت و اهمیت سپاه پاسداران که در همه ارکان نظام از عرصه اقتصادی گرفته تا فرهنگی، از توسعه توان موشکی گرفته تا تشکیل سپاه قدس و…حضور پررنگ داشت ولی تاکنون از تشکیل یگان هوانیروز غفلت ورزیده دلیلی چیزی نیست جز “غیرتخصصی” بودن سپاه پاسداران که ضرورت تاسیس چنین نهاد مهمی را حتی 26 سال پس از پایان جنگ نیز حس نکرده بود.
اما، در عین حال اعلام تاسیس هوانیروز به فرمان رهبر جمهوری اسلامی در سال 1394 و با تاخیر بسیار چرا اتفاق افتاد؟
سپاه و جنگ داخلی سوریه
سوریه متحد استراتژیک جمهوری اسلامی اینک پنج سال است که درگیر جنگ داخلی است. هرچه از سال های جنگ داخلی سوریه گذشت، حضور نظامی سپاه در جنگ داخلی این کشور بر همگان روشن تر شد. به رغم انکار سپاه، آمار کشته های آن، خود گواهی حضور نظامی این نهاد در جنگ سوریه است اگرچه تاکنون حضور نظامی خود را منکر و آن را در حد حضور مستشاری اعلام کرده است.
اگرچه ایران پس از جنگ با عراق در درون مرزهای خود درگیر جنگ نشد ولی اینک عملا درگیر جنگ داخلی سوریه شده است در حالی که نیروهای سپاهی و بسیجی از کمترین حمایت هوایی برای ماموریت های خود برخوردار بودند. گواه این نقیصه تعداد بالای کشته های آنان حتی تا حد سردار پاسدار حسین همدانی است.
این نقیصه اگرچه با پوشش هوایی که روسیه در جنگ سوریه از چند ماه قبل آغاز کرد تا حدی بسیاری مرتفع شد، اما، اگر روزی روسیه به دلخواه خود از انجام این وظیفه سرباز زند چه خواهد شد؟
از همینجا می توان دریافت اندیشه تأسیس یگان هوانیروز سپاه نه به اقتضا مسائل داخلی بلکه به اقتضای جنگ داخلی سوریه برای سپاه پاسداران مکشوف شد. اگرچه تهران و مسکو هر دو حامیان بشار اسد هستند، اما، ایران خوب می داند که حمایت مسکو از اسد مصلحت اندیشانه و نه راهبردی است در حالی که حمایت تهران از اسد، حمایتی راهبردی است. علی اکبر ولایتی مشاور ارشد علی خامنه ای گفته بود که “سوریه حلقه طلایی ماست”.
اگر توافق قدرت های بزرگ به جایی منتهی شود که روسیه از حمایت اسد دست بکشد و جمهوری اسلامی همچنان اصرار بر حضور اسد داشته باشد، کار دشواری بر سپاهیان و بسیجیانی تحمیل می شود که در سوریه می جنگند. با ضعف مفرط هوایی ارتش سوریه، کدام یگان باید وظیفه پوشش هوایی نیروهای زمینی سپاه در سوریه را برعهده بگیرد؟
عینا این پرسش در مورد عراق نیز مطرح است. به این معنی که اگر شرایط بی ثبات عراق منجر به حضور نظامی ایران در خاک عراق شود ( که دور از واقع نیست) چه یگانی حمایت نیروی زمینی سپاه را در عراق برعهده خواهد گرفت؟
اگر این پرسش ها، پرسش هایی درست باشند بایدهمچنین نتیجه گرفت که سپاه پاسداران محتملا خود را ناچار به ورود در عرصه جنگی به گستردگی خاک عراق و سوریه می بیند.
عربستان و اعزام نیروی زمینی
اعلام آمادگی عربستان سعودی برای اعزام نیروی زمینی به جنگ داخلی سوریه که با استقبال بحرین و امارات و ترکیه برای اقدام مشابه همراه بود، قطعا نقطه عطف مهمی در جنگ داخلی سوریه خواهد بود اگر این اقدام صورت پذیرد.
چنین اقدامی قطعا واکنش تهران را همراه خواهد داشت که اینک خود را در رقابتی منطقه ای و جنگی نیابتی با عربستان در کل منطقه خاورمیانه و به ویژه در یمن و سوریه می بیند.
جمهوری اسلامی به خوبی واقف است که حضور نظامی عربستان، همراهی دیگر کشورهای عربی و ای بسا برخی از کشورهای مسلمان مثل پاکستان را نیز همراه خواهد داشت. در چنین فرضی اگر نیروی هوایی روسیه نیز به هر دلیلی از پوشش هوایی خودداری کند، روشن است که خسارت های سهمگینی بر ارتش اسد و حامیانش یعنی حزب الله لبنان، بسیج و سپاه پاسداران وارد خواهد آمد.
این نقیصه موجب شد که رهبر جمهوری اسلامی فرمان تاسیس هوانیروز سپاه را صادر کند تا برای فردای محتمل که سپاه پاسداران و بسیج و حزب الله لبنان بیش از پیش در “باتلاق سوریه” وارد شدند، از حمایت و پشتیبانی هوانیروز برخوردار باشند؛ اقدامی که از نظر نظامی قابل فهم است ولی از نظر سیاسی نشان فرو رفتن هرچه بیشتر در باتلاق سوریه است.