شورای نگهبان، اعضای هیأت مرکزی نظارت بر انتخابات پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری و انتخابات دهمین دوره مجلس را انتخاب کرد.
به گزارش خبرگزاری فارس، در جلسه مورخ ۲۷ خرداد شورای‌نگهبان پنج نفر به عنوان اعضای هیأت مرکزی نظارت بر انتخابات انتخابات شدند که اسامی انها چنین اعلام شده است: “۱- آیت‌الله احمد جنتی ۲- آیت‌الله محمد یزدی ۳ـ محمدرضا علیزاده ۴ـ سیامک ره‌پیک ۵ـ حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی”
مطابق معمول گذشته، همه اعضای هیات نظارت بر انتخابات از میان راستگرایان انتخاب شده‌اند و دیگر اینکه سه عضو روحانی انتخاب شده، همان کسانی هستند که خود در انتخابات خبرگان نامزد خواهند بود و به این ترتیب بر انتخاباتی که قرار است خودشان انتخاب شوند، نظارت می‌کنند. روزنامه شرق در گزارشی با عنوان “نظارت ۳ عضو خبرگان بر انتخابات خبرگان” ضمن اشاره به این نکته نوشت: “این سه نفر در مقام نظارت بر انتخاباتی که خود در آن به رقابت مشغول‌اند، انجام وظیفه خواهند کرد. حضور آیت‌الله جنتی به عنوان دبیر شورای نگهبان و همچنین آیت‌الله یزدی به‌عنوان رئیس فعلی مجلس خبرگان در این هیأت با در نظرگرفتن برخی مواضع آنها نسبت به جریان‌هایی که احتمالا در انتخابات به رقابت با آنها خواهند پرداخت، اهمیت دوچندانی خواهد یافت.”
ترکیب جناحی هیات نظارت مرکزی در انتخابات همواره مورد انتقاد جریان‌های موسوم به اصلاح‌طلب در ایران بوده است. بعد از رهبری آیت‌الله خامنه‌ای، همه نهادهای انتصابی، از جمله شورای نگهبان، در اختیار راستگرایان قرار گرفت و هیات‌های نظارت نیز که توسط شورای نگهبان انتخاب می‌شوند، کاملا در اختیار این جریان بود. در برخی دورهها که دولت در اختیار جریان مقابل بود، ترکیب هیات اجرایی متفاوت می‌شد، اما در دیگر دورهها هیات اجرایی نیز کاملا در اختیار جریان راستگرا بود.
بعد از ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد، به آرامی مساله انتخابات به موضوعی امنیتی در ایران تبدیل شد. گرچه اوج ماجرا در انتخابات سال ۱۳۸۸ اتفاق افتاد، اما نشانه‌های این فضا پیش از آن هم وجود داشت. نامه مشهور مهدی کروبی به سیدعلی خامنه‌ای در سال ۱۳۸۴ که نسبت به انتخابات ریاست‌جمهوری و دخالت نهادهای مختلف در آن معترض بود، و همچنین نامه هاشمی‌رفسنجانی به مردم که معتقد به “دخالتهای سازمان یافته در هدایت آرا” بود، زمینه بحران بزرگتر در سال ۱۳۸۸ شد.
در انتخابات مجلس هشتم که یک سال پیش از سال ۱۳۸۸ برگزار شد، اعضای هیات مرکزی نظارت احمد جنتی، صادق اردشیر لاریجانی، عباس کعبی، محمدرضا علیزاده وعباسعلی کدخدایی بودند که باز هم وابسته به جریان راستگرای ایران محسوب می‌شدند. در آن زمان هم اعتراض‌هایی به ترکیب این هیات شده بود. از جمله محمدرضا تابش دبیر فراکسیون اقلیت مجلس هفتم به سایت آفتاب گفته بود: “این ترکیب شورای نگهبان ترکیبی است که مواضع جناحی آنها روشن است. عملکرد اعضای هیات مرکزی نظارت بر انتخابات در دوره‌های قبل موید عملکرد جناحی آنان بوده است و قضیه رد صلاحیت‌ها خصوصا در انتخابات مجلس هفتم استقلال شورای نگهبان را در منظر افکار عمومی حفظ نکرد.”
در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۸ نیز ترکیب هیات مرکزی نظارت همچنان در اختیار راستگرایان بود. در آن زمان علاوه بر آیت‌الله احمد جنتی شش تن دیگر: “محمدرضا علیزاده، حجت الاسلام عباس کعبی، حجت‌الاسلام احمد سالک، سید فضل الله موسوی، عباسعلی کدخدایی و محمدرضا میرشمسی” عضو هیات مزبور بودند. یکدستی هیات نظارت و هیات اجرایی که آن هم در اختیار راستگرایان بود، نگرانی کاندیداهای جناح مقابل را برانگیخته بود و حتی موجب ارسال نامه مشترک میرحسین موسوی و مهدی کروبی به دبیر شورای نگهبان و اعراض به این موضوع شد. در آن نامه آمده بود: “انتظار می‌رود شورای محترم نگهبان و مجموعه وزارت کشور زمینه‌ای فراهم نمایند تا در گزینش و دعوت از ناظرین شورای نگهبان و همچنین “معتمدین هیئت‌های اجرایی” و “اعضای شعب اخذ رأی” حتی‌الامکان از چهره‌های مستقل و اشخاص موجه و شناخته‌شده (که بهترین مصادیق برای عنوان معتمدین محلی هستند ) استفاده گردد. طبیعی است در صورت کمبود چهره‌های مستقل در برخی حوزه‌ها می‌توان از اشخاص با گرایش سیاسی اما به طور متعادل ( و نه فقط از یک سلیقه سیاسی ) بهره جست.”
البته اعتراض به نقض بی‌طرفی شورای نگهبان و هیات نظارت وابسته به آن در جریان این انتخابات بارها صورت گرفته بود. از جمله می‌توان به نامه مهدی کروبی در اواسط فروردین ماه سال ۱۳۸۸ اشاره کرد که خطاب به جنتی نوشته بود: “نظارت بر انتخابات ریاست‌جمهوری و ضمانت قانونیت آن کاملا برعهده شورای نگهبان است. بدیهی است نقش شورای نگهبان در این مورد حساس‌تر خواهد بود و از این رو ناظران این شورا باید کاملا بی‌طرف باشند و از جایگاه قانونی آن پاسداری کنند و این جز فلسفه وجودی ناظر نیست که ناظر جانبدار اصولا ناظر نیست، بازیگر است.” کروبی اضافه کرده بود: “اینجانب در این انتخابات و دوره گذشته از گروه‌های همسو و از مسوولین اجرایی و نظارتی بی‌مهری‌های بسیاری دیده‌ام و تحمل کرده‌ام و با نقض حقوق قانونی و نادیده گرفتن آرای مردمی روبه‌رو بوده‌ام. لکن هشدار می‌دهم که با مشاهده هرگونه نشانه‌ای از تخلف و بی‌طرفی نهادهای اجرایی و نظارتی برخورد علنی می‌کنم و آن را با مردم و رهبری در میان می‌گذارم و اجازه نمی‌دهم در حق کسانی که از رای خود استفاده می‌کنند اجحاف و ظلم شود. نتیجه انتخابات می‌تواند خلاف رای من تحقق یابد و هر کس که رای مردم را به دست آورد رئیس‌جمهور قانونی کشور است و ما نیز به رای مردم تمکین می‌کنیم اما تسلیم تخلف نخواهیم شد.”
چند سال بعد، ترکیب هیات مرکزی نظارت در سال ۱۳۹۰ و در زمان انتخابات مجلس نهم نیز مطابق معمول در اختیار راستگرایان بود. در آن زمان آیت‌الله جنتی، آیت‌الله یزدی، محمدرضا علیزاده، محمدرضا میرشمسی و عباسعلی کدخدایی به عضویت این هیات انتخاب شده بودند و از همین زمان بود که محمد یزدی وارد ترکیب هیات نظارت شد. در این دوره از انتخابات اصلاح‌طلبان در انتخابات شرکت نکردند و ترکیب هیات نظارت چندان مورد توجه قرار نگرفت. در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۹۲ نیز همین ترکیب حفظ شد. اینبار چون انتخابات میاندوره‌ای خبرگان نیز برگزار می‌شد، رئیسی هم به جمع اضافه شده بود: “احمد جنتی، محمد یزدی، محمدرضا علیزاده، عباسعلی کدخدایی، محسن اسماعیلی، سید ابراهیم رئیسی و محمد رضا میرشمسی” رد صلاحیت اکبر هاشمی رفسنجانی مهمترین رویداد این دوره بود. حتی شایعاتی درباره رد صلاحیت حسن روحانی در آخرین روزها هم منتشر شد. گفته می‌شد نحوه مناظره‌های تلوزیونی حسن روحانی موجب این تصمیم شورای نگهبان بوده است. در نهایت روحانی به ریاست‌جمهوری انتخاب شد و به مرور مهمترین برنامه حامیان روحانی ایجاد تغییر در ترکیب مجلس شورا و مجلس خبرگان گردید.
اکنون با نزدیک شدن به انتخابات اسفند ماه سال جاری، به نظر می‌رسد که نگرانی از نحوه عملکرد نهادهای نظارتی انتخابات نیز در حال افزایش است.
