یک ماه پس از سخنان جنجالی سید محمد خاتمی درباره لزوم عذرخواهی متقابل نظام، رهبری و مردم از یکدیگر، رئیس جمهور پیشین ایران گفت که “اگر بنا است طلبکاری باشد طلب مردم از حکومت است.”
او ضمن تاکید بر اینکه “مردم به حکومت ها بدهکار نیستند” در عین حال افزود که “تنها بدهی مردم این است که در چارچوب قانون حرکت کنند.”
در خبری که سایت رسمی دفتر خاتمی روز گذشته و در آستانه دومین سالگرد برگزاری انتخابات دهم ریاست جمهوری منتشر کرده، رئیس جمهور سابق ایران در جمع تعدادی از خانواده های شهدای خرمشهر و فعالان سیاسی این شهر تاکید کرد: “طلب مردم از حکومت است و حکومت باید براساس پیمانی که با مردم بسته است بدهیش را به مردم ادا کند.”
این اظهارات خاتمی در حالی منتشر می شود که فضای سیاسی و رسانه ای ایران در یک ماه گذشته متاثر از سخنان او درباره بخشش و عفو متقابل حکومت و معترضان نسبت به یکدیگر بوده است.
رئیس جمهور پیشین ایران در 27 اردیبهشت با اشاره به حوادث پس از انتخابات مناقشه برانگیز دهمین دوره ریاست جمهوری گفته بود: “اگر ظلمی شده است که شده است همه بیاییم عفو کنیم و به آینده نگاه کنیم و اگر به نظام و رهبری ظلم شده است به نفع آینده از آن چشم پوشی شود و ملت هم از ظلمی که بر او و فرزندانش رفته است می‌گذرد و آن وقت همه به آینده بهتر رو خواهیم آورد.”
او در آن سخنان خواستار باز شدن فضای سیاسی و اجتماعی، آزادی زندانیان سیاسی، رفع حصرها و حبس ها، فعالیت احزاب و گروه ها شده و فضای موجود در ایران را به “جو مسموم” تشبیه کرده بود که ”باید درمان شود.”
این اظهارات رئیس دولت اصلاحات واکنش های گسترده ای را در فضای سیاسی و رسانه ای ایران به دنبال داشت. روزنامه کیهان به نمایندگی از جریان حاکم در جمهوری اسلامی، این سخنان را “توبه خائن” دانست که “هیچ کس به آن اعتماد نمی کند”؛در برابر برخی از فعالان نزدیک به جنبش سبز بیشتر در شبکه های اجتماعی اینترنتی و سایت ها با انتقاد گسترده از آنها، تاکید کردند که این مردم هستند که باید نظام را به علت “جنایت ها” و “سرکوب” معترضان در دو سال گذشته مورد بخشش قرار دهند.
مردم کوتاه نمی آیند
اردشیر امیرارجمند، مشاور میرحسین موسوی سه روز پیش در گفت‌و‌گو با سایت کلمه سخن گفتن از آشتی ملی و انتخابات را تا هنگامی که “رهبران جنبش سبز در زندان هستند و اجازه فعالیت آزادانه ندارند” بی معنی دانست.
سخنگوی شورای هماهنگی راه سبز امید، همچنین “آشتی ملی” از طریق “بده بستان‌های قدرت‌طلبانه، پشت درهای بسته و در دالان‌های تاریک” را “اتفاقی ناممکن” عنوان کرد.
امیرارجمند در موضعی مشابه با سید محمد خاتمی خطاب به حاکمان گفت: “زندانیان را آزاد کنید، به جنایت‌های صورت گرفته رسیدگی کنید. فضای امنیتی و سرکوب موجود را تغییر دهید به احزاب و مطبوعات اجازه فعالیت آزادانه بدهید. بدین ترتیب به تدریج فضا آماده می شود تا امکان گفت‌و‌گوی شفاف و سازنده وجود داشته باشد.”
مشاور میرحسین موسوی با اشاره به ایستادگی رهبران جنبش سبز بر پیمان خود با هوادارانشان، تاکید کرد که “متفرعنین باید توبه کنند و از مردم عذر خواهی و طلب بخشش کنند.”
به دنبال این واکنش ها، محمد خاتمی در سخنان روز گذشته خود تصریح کرد که “دعوت به صلح و آشتی به معنی دست برداشتن از خواستهای ملت و آرمانهایی که سعادت ما در گرو آن است، نیست.”
به گفته رئیس دولت اصلاحات، مگر می شود از حقوق مردم کوتاه آمد و اگر هم کسی کوتاه بیاید، “خود مردم کوتاه نخواهند آمد.”
او همچنین در توضیح آشتی و صلح پیشنهادی خود گفت: “صلح مورد نظر و مطلوب در درون یک کشور و نظام اینکه همه مردم به حقوقشان برسند و امکانات مملکت در اختیار همه قرار گیرد. صلحی که در آن حکومت برآمده از رأی مردم و مسؤول در برابر آنان باشد.”
خاتمی افزود: “برای تحقق صلح باید امنیت را درست معنی کنیم” و اضافه کرد که “امنیت فقط در امنیت حاکمان دیده نشود، بلکه حاکمان هم در سایه امنیت جامعه و یکایک افراد می توانند امنیت داشته باشند.”
رئیس جمهور پیشین ایران گفت که “این در صورتی میسر است که حکومت ها بتوانند دلها را فتح کنند و دلها با رضایت مردم و تأمین حق و حرمت آنان جلب می شود و فتح مبین فتح دلها است.”
خاتمی در تعریف خود از جمهوری اسلامی نیز گفت: “جمهوری اسلامی یعنی مردم از هر نژاد و قبیله و گرایش در پیروزی انقلاب و استقرار نظام سهیم بوده اند و در راه بردن نظام نیز باید مشارکت داشته باشند.”
او گفت که از چنین “جمهوری اسلامی” دفاع می کند.
تاکید بر آزادی زندانیان
میرحسین موسوی و مهدی کروبی دو نامزد معترض به نتایج انتخابات ریاست جمهوری که با شکلگیری جنبش اعتراضی پس از انتخابات، رهبری آن را بر عهده گرفتند از 25 بهمن سال گذشته همراه با همسران خود در حبس به سر می برند.
به دنبال این مسئله، اظهارنظرهای گاه و بیگاه افرادی مانند سید محمد خاتمی، به نوعی موضع گیری بخشی از بدنه جنبش اعتراضی به شمار می آید.
خاتمی در جریان انتخابات گذشته، نخست کاندیداتوری خود را اعلام کرد اما با اعلام نامزدی میرحسین موسوی، به نفع او از انتخابات کناره گرفت. از آن پس اکثر احزاب و شخصیت های طرفدار خاتمی نیز به حمایت از موسوی برخاستند.
رئیس جمهور پیشین ایران که از اصلی ترین حامیان میرحسین موسوی در انتخابات گذشته بود در سخنان روز گذشته خود یک بار دیگر بر لزوم آزادی موسوی، کروبی و همسران آنها تاکید کرد.
خاتمی علاوه بر ابراز امیدواری برای “رفع حصر هرچه زودتر” رهبران جنبش سبز، یک بار دیگر خواستار آزادی “همه زندانیان” نیز شد.
به گفته او، این اتفاق “موجب لطافت فضا خواهد بود و گامی است بلند برای گذر از وضعیت امنیتی به فضای سالم سیاسی که هم نظام و هم حکومت و هم مردم از آن بهره خواهند برد.”
