ام. باهادراکومار
ابهامی که بر روابط ایران و هند ظرف ماه های گذشته سایه افکنده بود، بالاخره با اظهارات مجلس هند در روز سه شنبه، مبنی بر تصمیم به کاهش واردات نفت از ایران، بر طرف شد.
این تصمیم یک روز پس از سفر فرستاده ویژه وزارت خارجه آمریکا، کارلوس پاسکوال، مشاور امور انرژی، به هند اتخاذ شد.
دولت باراک اوباما از خبر نتیجه بخش بودن فشار های دیپلماتیک و سیاسی بر هند برای پیوستن به تحریم ها باید خشنود شده باشد. لیکن تهران این حرکت را به عنوان غیر دوستانه ترین حرکت از سوی دهلی نو ظرف پنج سال گذشته تلقی می کند.
دولت اوباما چه قولی به دولت منموهان سینگ داده است؟
دهلی نو تحت فشار شدید واشنگتن برای قبول تحریم های آمریکا علیه ایران بر سر برنامه هسته ای این کشور و تحریم واردات نفت ایران، بوده است. موضع رسمی دولت هند تا کنون قبول تحریم های اعمال شده از سوی سازمان ملل بوده است. لیکن هند در زیر پوشش آرام این موضع، به آرامی و بطور پیوسته در کار محدود کردن واردات خود از ایران بوده است. اعلام رسمی این مطلب روز سه شنبه از سوی رئیس شرکت نفت هند عنوان شد که گفت: “واردات نفت هند از ایران برای سال 13-2012 به 15.5 میلیون تن خواهد رسید. این واردات در سال مالی قبل 17.44 میلیون تن بوده است.”
وی وانمود کرده که این مسیری عادی است ولی ارقامی که او ارائه داده حاکی از کاهشی 11 درصدی در واردات از ایران است. وی در پاسخ کتبی خود به مجلس هند نوشت: “هند برای اجتناب از وابستگی به یک نقطه خاص از دنیا برای تامین نفت خام خود، سعی کرده است منابع خود را در سطح جهان تنوع بخشد.”
این تصمیم به عنوان سیاستی هماهنگ با سیاست های تحریم واشنگتن علیه تهران اتخاذ شده است.
بدون شک این تصمیمی مهم است زیرا هند اکنون 80 درصد از واردات نفت خود را از 30 کشور جهان وارد می کند و تنها 12 درصد از این واردات از ایران صورت می گیرد. در اینجا یک عامل ذینفع دیگر هم وجود دارد و آن شرکت ریلاینس است.
پاسکوال با خود پیشنهادی را به هند آورد مبنی بر اینکه شرکت شیل گاز، می تواند مقدار نفت کاهش یافته ازواردات نفت ایران را از سوی آمریکا جبران کند. ریلاینس انحصار فناوری شیل گاز را در هند دارد و در صنایع گاز شیل آمریکا سرمایه گذاری وسیعی کرده است.
پیشنهاد آمریکا کاملا در راستای سیاست اوباما در منزوی کردن ایران و عملیات تجاری شرکت ریلاینس است. پیشنهاد آمریکا به نحوی بوده است که دولت منموهن به زحمت می توانست آن را نادیده بگیرد.
در این میان یک ذینفع کوتاه مدت دیگر نیز وجود دارد: عربستان سعودی، که هند امیدوار است کمبود نفت وارداتی خود از ایران را از آن کشور تامین کند. ریاض از سرد شدن روابط سنتی هند و ایران و همچنین از متمایل شدن هند به سوی شورای همکاری کشورهای خلیج فارس خشنود است.
اخیرا تحلیلگران هندی در ژئوپولیتیک خلیج فارس، به سوی نسخه شورای همکاری های خلیج فارس متمایل شده اند. تعداد زیادی از رهبران باصطلاح “خلیج عربی” و در راس آنان امیر قطر از دهلی نو دیدن کرده اند.
هند همچنین در اولین نشست “دوستان سوریه” در تونس شرکت کرده است. تهران از تسلیم شدن هند به فشارهای آمریکا ناخشنود است. در واقع هند اکنون با کارت های آمریکا بازی می کند.
در واقع هند به نحو زیرکانه ای از آسیب پذیری ایران بهره برداری می کند. هند با استفاده از مشکلاتی که در مسیر پرداخت پول نفت به ایران، بر اثر تحریم سیستم بانکی ایران ایجاد شده بود، توانست معامله پایاپای را به تهران تحمیل کند و اکنون 45 درصد از صادرات نفت ایران به هند در واقع به عنوان مشوقی برای صادرات کالاهای شرکت های هندی به ایران عمل می کند.
پذیرش این معامله به این دلیل است که ایران سعی دارد رابطه نفتی خود را با هند در حد قابل قبولی حفظ کند. اگر نفت را از رابطه ایران و هند حذف کنید، چیزی زیادی باقی نخواهد ماند.
مسلما در محاسبات هند در حال حاضر نیاز ایران به هند به مراتب بیشتر از نیاز هند به ایران است. محمود احمدی نژاد روز دوشنبه برای تقویت روابط با منموهن تماس تلفنی داشت. وی در این تماس تاکید کرد که هیچ مانعی بر سر گسترش روابط میان دو کشور وجود ندارد و این روابط را “برادرانه و تاریخی” توصیف کرد.
هند نیز گسترش روابط را “بر پایه منافع ملی طرفین” مورد تاکید قرار داد.
لیکن سئوال اصلی همچنان باقی است و باید منتظر بود و دید انتظار هند از همکاری با آمریکا در نهایت چه خواهد بود؟
منبع : آسیا تایمز– 16 مه 2012
