وحید ثابتیان
دو هفته پس ازصدور قعطنامه 1737شورای امنیت سازمان ملل مبنی بر الزام توقف فعالیت های غنی سازی ایران در ظرف یک مهلت شصت روزه و پاسخ متقابل احمدی نژاد مبنی بر بی تاثیر بودن قعطنامه بر روند تصمیم گیری های هسته ای درایران، سید محمد خاتمی وعلی اکبرهاشمی رفسنجانی درمناسبت های جداگانه مسئولان را ازاقدامات ناسنجیده برحذر داشتند.
اظهار نظر خاتمی، انتقادی تلویحی به روش های به کار گرفته شده طی سال گذشته در مذاکرات هسته ای توسط دولت محمود احمدی نژاد به شمار می رود که پرونده ایران را درزمان اندکی ازآژانس بین المللی انرژی اتمی راهی شورای امنیت سازمان ملل کرد: “در زمان ریاست جمهوری بنده، معتقد بودیم که با کمی تامل و سیاستهای نرم نیز مساله قابل حل است. مصلحت ایران، منطقه و جهان ایجاب می‌کند که به راه درست که مذاکره است، بازگردیم. “
رییس جمهور سابق در حاشیه دیدار با اعضای ستاد “ربع قرن بادانشگاه آزاد”، با اشاره به قابل پیش بینی بودن صدور قعطنامه گفت: “تصویب این قطعنامه چیز غیر منتظرهای نبود و از قبل هم معلوم بود که وقتی پرونده به شورای امنیت برود، مساله به اینجا ختم میشود.” خاتمی اضافه کرده است که “با توجه به شرایط پیش آمده و تصویب قطعنامه در شورای امنیت درباره پرونده هستهای ایران، مساله مهم این است که چگونه اجماع جهانی را در خصوص این قطعنامه، عقب بیندازیم. “
ایران تا 13 فوریه فرصت دارد به تعلیق غنی سازی اقدام کند دراین صورت است که مذاکره میان طرف های مختلف باردیگر ازسرگرفته خواهد شد. خاتمی توضیح نداده است که برای بازگشتن به پای میز مذاکره ایران چه اقداماتی انجام خواهد داد. با این وجود با توجه به اشاره او به سیاست های هسته ای درزمان ریاست جمهوری وی، بازگشت به “سیاست های نرم”، توصیه رییس جمهوردوره اصلاحات برای جلوگیری ازشکل گیری اجماع علیه ایران به شمار می رود. به گفته خاتمی سیاست دولت او این بوده که پرونده هسته ای به شورای امنیت نرود. این درحالی است که محمود احمدی نژاد بارها ازاینکه رفتن پرونده ایران به شورای امنیت وصدور قطعنامه تاثیری برروی روند برنامه هسته ای ندارد سخن گفته بود.
در وامنشی جداگانه، هاشمی رفسنجانی خطیب نمازجمعه تهران نیز، با اشاره به موضوع قعطنامه شورای امنیت آن را بسیار خطرناک خواند. او درحالی که برخی مقامات نظامی ومسئولین بلند پایه دولتی اعلام کردند که با تمام قوا تلاش می کنند برنامه هسته ای را به پیش ببرند واگر فشار سازمان ملل بیشتر شوداز همکاری با بازرسان این سازمان را محدود خواهند کرد گفت: “قطعنامه تا حدودی تعدیل شد، اما باز هم چندین نقطه شوم و خطرناک دارد و پیداست که بهانه‌جویی است و برای آینده برنامه دارند.”
هاشمی رفسنجانی در حالی ازبرنامه آینده سخن گفته است که به اعتقاد بسیاری ازکارشناسان خارجی با پایان یافتن مهلت شصت روزه عملا آمریکا در موقعیت “ماشه” قرار می گیرد. موقعیت ماشه موقعیتی است که به ایالات متحده امکان می دهد که از ابزارهای مختلف برای متوقف کردن برنامه هسته ای ایران استفاده کند. با توجه به محتویات قعطنامه که ازایران صریحا می خواهد برنامه غنی سازی خود را متوقف کند وبا توجه به پیش بینی تحریم های گسترده تر بعد از سرباز زدن ایران از مفاد این قطعنامه، عملا احتمال گزینه های دیگر افزایش پیدا خواهد کرد. پیش ازاین کشورهای روسیه وچین نگران آن بودند که حتی تحریم های ملایم نیز و اجماع روی یک قطعنامه حداقلی نیز به آمریکا این بهانه را بدهد که خود به اقدامات تک جانبه دست بزند. اسکات ریتر رییس بازرسان سازمان ملل درپیش ازحمله به عراق، در کتاب جنجال برانگیز اخیرخود به نام “حمله ایران”، تصریح کرده است که مقامات کاخ سفید به دنبال فرصتی برای حمله به ایران می گردند. او اضافه کرده است که ایران اساسا توانایی تهیه سلاح اتمی را ندارد چرا که صرف نظر از تبلیغاتی که ایران برای برنامه هسته ای اش می کند، امکان غنی سازی در سطح صنعتی آن برای ایران درشرایط حاضر به دلایل فنی امکان پذیر نیست.
با درنظر گرفتن چنین پیش فرض هایی است که هاشمی با پیچیده خواندن وضعیت موجود ازمسئولین پرونده هسته ای خواستار صبرو حوصله وسعه صدر شده: “ان‌شاءالله مسوولانمان نیز با تدبیر، حوصله و سعه صدر با این مسأله پیچیده‌ای که در شرایط فعلی به وجود آمده است، برخورد کنند زیرا اگر در این مسأله انسان از هر طرف اشتباه کند، جلوی آثار اشتباه را گرفتن دیگر آسان نیست اما اگر هر دو طرف با قدم‌های درست، مطمئن و حساب‌شده جلو بروند ان‌شاءالله به نقطه‌های مطلوبی خواهند رسید و امیدواریم خواسته‌های غیرعادلانه استکبار، منطقه ما را دچار دشواری جدیدی نکند.”
همزمان با اظهارات رفسنجانی یک ژنرال ارتش اسراییل “آددتیرا”گفته است که دولت بوش فاقد قدرت سیاسی برای برخورد با ایران است واسراییل باید با لابی کردن با دموکرات ها ورسانه های جمعی آمریکا عملاموضوع ایران راموضوعی بی ربط به شکست عراق تبدیل کند که راه برخورد با ایران هموار شود. در مقاله ای که “گلوبال ریسرچ” به چاپ رسیده است ازقول وی آمده است: “با کم شدن قدرت چنی- بوش، لابی اسراییل باید توجه خود را روی هیلاری کلینتون متمرکزکند که کاندیدای بالقوه ریاست جمهوری ازسوی دموکرات ها برای انتخابات سال 2008 به شمار می رود.” اوهمچنین گفته است که لابی اسراییلی باید کشورهای اروپایی را نیز به این خواسته نزدیک کند تا دولت بوش خود رابرای چنین اقدامی درعرصه بین المللی تنها احساس نکند.
قطعنامه شورای امنیت علیه ایران درحالی تصویب شد که کمیته ای درکنگره آمریکا اعلام کرده است به بررسی قرارداد گاز شرکت ملی نفت چین (CNOOC) با ایران خواهد پرداخت تا ببیند که این قرارداد 16 میلیارد دلاری، قوانین تحریم ایران را نقض می کند یا نه. اگر این کمیته به این نتیجه برسد که این شرکت دولتی چینی قوانین مربوط به تحریم ایران را نقض کرده است ممکن است به تحریم این شرکت بپردازد. دولت آمریکا طی سالهای گذشته شرکت هایی را که به سرمایه گذاری در صنعت نفت وگاز ایران می پردازند با تحریم مواجه کرده است.