قا ب ♦ چهارفصل

نویسنده
شهلا گروسی

چندی پیش رئیس جمهور ایران از منتقدان اش با لفظ “بزغاله” یاد کرد و سبب شد تا “بزغاله” رسماً به عنوان نماد ‏طیف معترض و منتقد وارد فرهنگ سیاسی- بصری ایران شود. در حالی که استفاده از حیوانات برای نمایش احزاب و ‏گروه های سیاسی سابقه ای تاریخی دارد. بیش از یک قرن است که دو حزب قدرتمند “دموکرات” و “جمهوری خواه” ‏آمریکا با نماد های “الاغ” و “فیل” شناخته می شوند و جالب این که خالق این نمادها کسی جز یک کارتونیست ‏مطبوعاتی نیست. مردی که او را پدر کارتون سیاسی نوین می دانند: “توماس ناست”.‏

tomasnast1.jpg

‎ ‎پدر کارتون سیاسی نوین‎ ‎

درباره توماس ناست

چندی پیش که رئیس جمهور ایران از منتقدان اش با لفظ “بزغاله” یاد کرد برخی طنزپردازان خوش ذوق این نقل قول ‏را فصلی تاریخی در گروهبندی های سیاسی کشور دانستند و “بزغاله” رسماً به عنوان نماد طیف معترض و منتقد وارد ‏فرهنگ سیاسی- بصری ایران شد. استفاده از حیوانات برای نمایش احزاب و گروه های سیاسی سابقه ای تاریخی دارد. ‏در ایالات متحده آمریکا صدوپنجاه سال است که دو حزب قدرتمند “دموکرات” و “جمهوری خواه” را با نماد های ‏‏”الاغ” و “فیل” می شناسند و شوخی با این دو نشانه در کارتون های سیاسی این کشور به امری رایج تبدیل شده است. ‏جالب این که خالق نماد فیل و الاغ، خود کارتونیستی مطبوعاتی بوده که پدر کارتون سیاسی نوین اش می دانند: “توماس ‏ناست”.‏

tomasnast2.jpg

‏”توماس ناست” کارتونیست آلمانی تبار آمریکایی در 1840 از پدری موسیقیدان و مادری فرهیخته پا به جهان گذاشت. ‏مادر، توماس را در شش سالگی از آلمان به نیویورک در ایالات متحده برد و او یک سال را به آموزش هنر نزد “آلفرد ‏فردریکس” و “تئودور کوفمان” گذراند. بعد از اتمام تحصیل در مدرسه ملی طراحی در سن پانزده سالگی، ناست کار ‏خود را به عنوان طراح در “روزنامه مصور فرانک لزلی” آغاز کرد. سه سال بعد، در 1858 جذب نشریه سیاسی ‏معتبر “هارپر ویکلی” شد که مهمترین دوران کاری اش در این هفته نامه شکل گرفت.‏

ناست فراتر از هنرمندی کارتونیست، خصائل روزنامه نگاری امروزی و پر تب و تاب را به نمایش می گذاشت، در ‏دوران جنگ های داخلی در صحنه های نبرد حاضر می شد و تصاویری از میدان جنگ را ترسیم می کرد که ‏انتشارشان در “هارپر ویکلی” توجه بسیاری به خود جلب کرد تا جایی که آبراهام لینکلن کارتونیست جوان را “بهترین ‏گروهبان تازه به خدمت در آمده ما” نامید. او در اکثر وقایع سیاسی و اجتماعی مهم حضوری پر رنگ و مؤثر داشت. ‏در واقع می توان “توماس ناست” را یکی از اثرگذارترین کارتونیست های سیاسی تاریخ دانست که الگوی هنرمندان ‏نسل های بعد شد. قلم تیز و قدرتمند او می توانست افکار عمومی را بر له یا علیه موضوعی جهت بدهد و در سرنوشت ‏حرکتی سیاسی مانند انتخابات ریاست جمهوری تأثیری عمیق بگذارد. ناست افکاری انسان دوستانه و آزادیخواهانه ‏داشت، از برابری حقوق رنگین پوستان آمریکایی با سایر شهروندان حمایت می کرد و روابط صمیمانه اش با ‏سیاستمداران درجه یک آن دوران مانند “اولیسس گرانت” مانع انتقاد های تند او در مواقع لزوم نمی شد. ناست بارها در ‏حمایت از سیاست های ضد برده داری لینکلن قلم زد و بر فرقه نژادپرست “کوکلوکس کلان” تاخت. اثر معروف او با ‏عنوان “بدتر از بردگی” خانواده سیاهپوستی را نمایش می داد که خانه شان در آتشی افروخته به دست کوکلاکس کلان ‏ها می سوخت.‏

tomasnast3.jpg

مجموعه کارتون های ناست بر ضد سیاستمدار فاسد “باس تویید” عاقبت در 1873 به بازداشت و محاکمه تویید انجامید. ‏او که متهم به اختلاص میلیون ها دلار بود ادعا می کرد “پشیزی اعتبار برای شایعات روزنامه ها قائل نیست” اما در ‏همان حال مخفیانه پانصد هزار دلار رشوه به توماس ناست پیشنهاد کرد تا دست از سرش بردارد. ناست این ماجرا را ‏در هارپر ویکلی علنی کرد و تویید روانه زندان شد. جالب این که وقتی دو سال بعد تویید به کوبا و از آنجا به اسپانیا ‏گریخت مأموران اسپانیایی او را از تصویرش در یکی از کارتون های ناست شناسائی و دستگیر کردند!‏

وقتی سیاستمداران دموکرات آمریکایی اواخر قرن نوزده حمله سیاسی وسیعی علیه وزیر جنگ سابق آمریکا آغاز ‏کردند، ناست الاغی را در حال جفتک پرانی به شیری خسته (جناب وزیر جنگ) ترسیم کرد. این کارتون، الاغ را به ‏نشانه حزب دموکرات وارد فرهنگ سیاسی – تصویری آمریکا کرد. او در آثار دیگر “فیل” را که نماد زورمندی است ‏برای نمایش جمهوریخواه ها به کار برد. بعد از یک صد و پنجاه سال هنوز این دو حزب را با نماد های ابداعی توماس ‏ناست می شناسند.‏

tomasnast4.jpg

توماس ناست در سال 1902 گذشت در حالی که نقشی ماندگار در تاریخ کارتون مطبوعاتی جهان ایفا کرده بود. او در ‏واقع پلی بود ما بین دوران کارتون کلاسیک (دومیه، فیلیپون،…) و کارتون نوین مطبوعاتی که بزرگانی چون دیوید ‏لوین، هرشفیلد، سیرل، اسکارف و دیگران تحت تأثیر نگاه ناست به کارتون سیاسی، پا به عرصه گذاشتند. هنوز که ‏هنوز است دست یافتن به نفوذ و تأثیرگذاری ناست رؤیای هر کارتونیست سیاسی است هرچند که هزارتوی سیاست ‏بسیار پیچیده تر از صدوپنجاه سال قبل شده است! ‏