چندی پیش رئیس جمهور ایران از منتقدان اش با لفظ “بزغاله” یاد کرد و سبب شد تا “بزغاله” رسماً به عنوان نماد طیف معترض و منتقد وارد فرهنگ سیاسی- بصری ایران شود. در حالی که استفاده از حیوانات برای نمایش احزاب و گروه های سیاسی سابقه ای تاریخی دارد. بیش از یک قرن است که دو حزب قدرتمند “دموکرات” و “جمهوری خواه” آمریکا با نماد های “الاغ” و “فیل” شناخته می شوند و جالب این که خالق این نمادها کسی جز یک کارتونیست مطبوعاتی نیست. مردی که او را پدر کارتون سیاسی نوین می دانند: “توماس ناست”.
پدر کارتون سیاسی نوین
درباره توماس ناست
چندی پیش که رئیس جمهور ایران از منتقدان اش با لفظ “بزغاله” یاد کرد برخی طنزپردازان خوش ذوق این نقل قول را فصلی تاریخی در گروهبندی های سیاسی کشور دانستند و “بزغاله” رسماً به عنوان نماد طیف معترض و منتقد وارد فرهنگ سیاسی- بصری ایران شد. استفاده از حیوانات برای نمایش احزاب و گروه های سیاسی سابقه ای تاریخی دارد. در ایالات متحده آمریکا صدوپنجاه سال است که دو حزب قدرتمند “دموکرات” و “جمهوری خواه” را با نماد های ”الاغ” و “فیل” می شناسند و شوخی با این دو نشانه در کارتون های سیاسی این کشور به امری رایج تبدیل شده است. جالب این که خالق نماد فیل و الاغ، خود کارتونیستی مطبوعاتی بوده که پدر کارتون سیاسی نوین اش می دانند: “توماس ناست”.
”توماس ناست” کارتونیست آلمانی تبار آمریکایی در 1840 از پدری موسیقیدان و مادری فرهیخته پا به جهان گذاشت. مادر، توماس را در شش سالگی از آلمان به نیویورک در ایالات متحده برد و او یک سال را به آموزش هنر نزد “آلفرد فردریکس” و “تئودور کوفمان” گذراند. بعد از اتمام تحصیل در مدرسه ملی طراحی در سن پانزده سالگی، ناست کار خود را به عنوان طراح در “روزنامه مصور فرانک لزلی” آغاز کرد. سه سال بعد، در 1858 جذب نشریه سیاسی معتبر “هارپر ویکلی” شد که مهمترین دوران کاری اش در این هفته نامه شکل گرفت.
ناست فراتر از هنرمندی کارتونیست، خصائل روزنامه نگاری امروزی و پر تب و تاب را به نمایش می گذاشت، در دوران جنگ های داخلی در صحنه های نبرد حاضر می شد و تصاویری از میدان جنگ را ترسیم می کرد که انتشارشان در “هارپر ویکلی” توجه بسیاری به خود جلب کرد تا جایی که آبراهام لینکلن کارتونیست جوان را “بهترین گروهبان تازه به خدمت در آمده ما” نامید. او در اکثر وقایع سیاسی و اجتماعی مهم حضوری پر رنگ و مؤثر داشت. در واقع می توان “توماس ناست” را یکی از اثرگذارترین کارتونیست های سیاسی تاریخ دانست که الگوی هنرمندان نسل های بعد شد. قلم تیز و قدرتمند او می توانست افکار عمومی را بر له یا علیه موضوعی جهت بدهد و در سرنوشت حرکتی سیاسی مانند انتخابات ریاست جمهوری تأثیری عمیق بگذارد. ناست افکاری انسان دوستانه و آزادیخواهانه داشت، از برابری حقوق رنگین پوستان آمریکایی با سایر شهروندان حمایت می کرد و روابط صمیمانه اش با سیاستمداران درجه یک آن دوران مانند “اولیسس گرانت” مانع انتقاد های تند او در مواقع لزوم نمی شد. ناست بارها در حمایت از سیاست های ضد برده داری لینکلن قلم زد و بر فرقه نژادپرست “کوکلوکس کلان” تاخت. اثر معروف او با عنوان “بدتر از بردگی” خانواده سیاهپوستی را نمایش می داد که خانه شان در آتشی افروخته به دست کوکلاکس کلان ها می سوخت.
مجموعه کارتون های ناست بر ضد سیاستمدار فاسد “باس تویید” عاقبت در 1873 به بازداشت و محاکمه تویید انجامید. او که متهم به اختلاص میلیون ها دلار بود ادعا می کرد “پشیزی اعتبار برای شایعات روزنامه ها قائل نیست” اما در همان حال مخفیانه پانصد هزار دلار رشوه به توماس ناست پیشنهاد کرد تا دست از سرش بردارد. ناست این ماجرا را در هارپر ویکلی علنی کرد و تویید روانه زندان شد. جالب این که وقتی دو سال بعد تویید به کوبا و از آنجا به اسپانیا گریخت مأموران اسپانیایی او را از تصویرش در یکی از کارتون های ناست شناسائی و دستگیر کردند!
وقتی سیاستمداران دموکرات آمریکایی اواخر قرن نوزده حمله سیاسی وسیعی علیه وزیر جنگ سابق آمریکا آغاز کردند، ناست الاغی را در حال جفتک پرانی به شیری خسته (جناب وزیر جنگ) ترسیم کرد. این کارتون، الاغ را به نشانه حزب دموکرات وارد فرهنگ سیاسی – تصویری آمریکا کرد. او در آثار دیگر “فیل” را که نماد زورمندی است برای نمایش جمهوریخواه ها به کار برد. بعد از یک صد و پنجاه سال هنوز این دو حزب را با نماد های ابداعی توماس ناست می شناسند.
توماس ناست در سال 1902 گذشت در حالی که نقشی ماندگار در تاریخ کارتون مطبوعاتی جهان ایفا کرده بود. او در واقع پلی بود ما بین دوران کارتون کلاسیک (دومیه، فیلیپون،…) و کارتون نوین مطبوعاتی که بزرگانی چون دیوید لوین، هرشفیلد، سیرل، اسکارف و دیگران تحت تأثیر نگاه ناست به کارتون سیاسی، پا به عرصه گذاشتند. هنوز که هنوز است دست یافتن به نفوذ و تأثیرگذاری ناست رؤیای هر کارتونیست سیاسی است هرچند که هزارتوی سیاست بسیار پیچیده تر از صدوپنجاه سال قبل شده است!