سینمای ایران از هویت خود فاصله گرفته است…
مانفرد اسماعیلی متولد سال 1352است. وی سال هاست که در سینمای ایران به عنوان دستیار کارگردان فعالیت دارد و تقریبا با همه کارگردانان صاحب نام ایرانی همچون، ابراهیم حاتمی کیا، کمال تبریزی، علی رفیعی، بهمن فرمان آرا، مازیار میری و… همکاری داشته است. با ایشان درباره نوع فعالیت شان گفتگویی داریم…
حتما شما هم مثل همه سینماگران، با تصویر، با دیدن یک فیلم به این هنر علاقمند شدید؟
بله. در سنین نوجوانی به همراه پدرم به سینما می رفتم. از فضای تاریک تماشاخانه ها و تصویر روی پرده ذوق زده می شدم. از همان کودکی به همه می گفتم که می خواهم سینماچی شوم اما دقیقا نمی دانستم که قرار است چه کاره شوم. بازیگر… کارگردان ویا دستیار کارگردان…
وسال هاست که دستیاری کارگردانان سینما را انجام می دهید؟
بله. البته دراین مدت فیلم های کوتاه، مستند و تیزرهای تبلیغاتی هم ساخته ام. اصلا تا مدتی پیش دفتر تبلیغاتی و تولید تیزر تلویزیون داشتیم. به همراه رامبد جوان و جعفری مصلح…
درسینمای ایران دستیارکارگردان چه تعریفی دارد؟
درسینمای ایران ودربین خود سینماگران دستیار کارگردان کمربند و کننده کارهاست. به نوعی مدیریت کلان در یک گروه وپروژه بر عهده است و اساسا شغلی است بسیار سخت و حساس. کوچکترین اشتباهی مساوی است با خسارات جبران ناپذیر روحی و اقتصادی… برای همه. چه تدارک چی و چه شخص تهیه کننده و کارگردان. اما در میان مردم این کار شغل تعریف شده و مشخصی نیست و اغلب آن را به عنوان کار روشنی دریافت نمی کنند.
در این سالها که از نزدیک با سینما درگیر بوده اید؛ سینمای کشورهای دیگر و تجربیات آن ها را هم از نظر گذرانده اید، به نظرتان چه تفاوت هایی است بین دستیاران پروژه های ایرانی و کشورهای دیگر؟
درکشورهای خارجی و صاحب سینما دستیار کارگردان همه کاره است. یعنی دستیار اول کارگردان تا اندازه پیشنهاد دکوپاژ نیز پیش می رود و در نهایت کارگردان است که اصلاحات جزیی را انجام می دهد. دستیار کارگردان به عنوان اولین مشاور فکری و فنی در کنار کارگردان قرار دارد و اصلا درروزهایی که کارگردان به هردلیلی غیبت دارد تا آن اندازه هماهنگ است که بتواند به جای او بر کرسی نشسته و گروه را هدایت کند.
ودرایران؟
درایران به استثنای چند گروه و کارگردان، دستیار تقریبا دوندگی های هماهنگی را انجام می دهد و اگر خیلی باهوش و با استعداد باشد می تواند نظرات خود را در بسته ای محترمانه و کاملا محرمانه تقدیم کارگردان کند. درحالی که دستیار کارگردان یک فرد بسیار باهوش و دقیق تر است. دقت و هوشیاری اوست که گروه را به جلو هدایت می کند.
اصلی ترین وظایف دستیار کارگردان در سینما چیست؟
از مرحله پیش تولید تا میز مونتاژ به عنوان مدیر اجرا حضور دارد. همین جمله را می گویم تا خودتان درباره انتخاب بازیگران و هماهنگی های دیگر در نظر داشته باشید.
مرحله انتخاب بازیگر به تازگی شاخه ای جداگانه در سینما محسوب می شود…
بله. مدتی است که در برخی پروژه ها کارگردان و تهیه کننده تصمیم می گیرند به دلیل حجم کار و یا شناخت دقیق تر و متمرکزتر فرد دیگری این کار را به انتخاب کننده بازیگر بسپارند.
این خوب است یا نه؟
به هرحال این هم وظیفه ای دشوار و دقیق است. این مرحله هم تحت نظر مستقیم دستار کارگردان وبا هماهنگی های وی صورت می گیرد و البته برای گروه وجود چنین فردی با جایگاه مشخص می تواند یک امتیاز باشد.
یک دستیار موفق چه ویژگی هایی دارد؟
او یک مدیرصبور است و باید بی خطا پیش برود.
چرا صبور؟
در یک گروه تصویری که حداقل افراد آن 40 تا 50 نفرهستند تا پروژه هایی که 200 تا چند صد نفر همکاری می کنند با دستیاران کارگردان در مورد همه موضوعات بحث و تبادل نظر می کنند. دستیار باید پاسخگوی انواع سوالات و مشکلات باشد تا کمر پروژه سالم بماند.
شما تا به حال درکارتان خطا کرده اید؟
بله. بارها این اتفاق افتاده است. اما درتلاش هستم اشتباهاتم را به حداقل برسانم.
درمیان همه کارگردانانی که به عنوان دستیار باشان همکاری کرده اید، کار با کدامیک را ترجیح می دهید؟
همه کسانی که با ایشان کار کرده ام برایم محترم و جدی بوده و هستند.
میان دستیاری سینما و یک پروژه تلویزیونی چه تفاوت هایی است؟
مدت زمان ساخت یک سریال طولانی تر از بسیاری از پروژه های سینمایی است بنابراین تقسیم انرژی و نوع رویکرد دستیار کارگردان دراین دو مقوله تا اندازه ای متفاوت است. در سریال های تلویزیونی باید با احتیاط و صبربیشتری جلوتر رفت به دلیل اینکه مدت زمان بیشتری در پیش تولید و تولید کار می کنیم.
دربسیاری از پروژها بحث برنامه ریزی هم برای دستیار وجود دارد. شما هم از دستیاران و برنامه ریزان موفق سینمای ایران هستید. ادغام این دو کار با یکدیگر مشکل ساز نیست؟
خیر. درمرحله حرفه ای معمولا دستیار کار برنامه ریزی را انجام می دهد مگر آنکه تهیه کننده تصمیم بگیرد بنا به دهها دلیل این دوکار را به دوفرد متفاوت بسپارد.
ساعت کاری شکا چگونه است؟
وقتی با یک پروژه قرار دارد همکاری دارید همه وقت تان را باید در اختیار بگذارید. معمولا 12 ساعت در طول روز در صحنه مشغول به تولید هستیم و وقتی کار صحنه تمام می شود پشتیبانی و هماهنگی های آفیش و یا زمان بعدی کار شروع می شود. دستیاران به طور نرمال و طبیعی 15 تا 16 ساعت فعالیت دارند.
وضعیت سینمای ایران را درسال های اخیر چگونه می بینید؟
متاسفم از اینکه می گویم سینمای ایران طبیعت و تدبیر سال های قبل را از دست داده و به طرز عجیبی شکننده شده و از هویت خود فاصله گرفته و تقریبا مفقود است. اغلب کار ها علی السویه شده است و این روزها اکثرا سعی می کنند با انتخاب های متزلزل در بحث فیلمنامه و تهیه دست به سطحی ترین موارد بزنند. همین است که سالن های ما اندک مخاطب خود را از دست داده و روز به روز مفلوج تر می شود. سینماگران نوستالوژیک ما این روزها خانه نشین هستند. اعتصاب، فشار و تهدید ها بر دامن هنر معناباخته اند. به امید روزی که اجاره نشینی سینمای ایران پایان یابد و اجاره نشینها درجای خود باشند. همه.