مارک کلیتون
بر اساس گزارش اخیر یک گروه ناظر بر کنترل تسلیحات هسته ای، بدافزار رایانه ای استاکس نت در اواخر سال 2009 و اوائل سال 2010، احتمالاً بیش از هزار دستگاه سانتریفوژ، یعنی بیش از یک دهم ظرفیت نیروگاه هسته ای نطنز را نابود کرده است.
تا پیش از 16 نوامبر 2009، یعنی همزمان با تاریخ گزارش فصلی بازرسان آژانس بین المللی انرژی هسته ای، به نظر می رسید همه چیز در برنامه هسته ای ایران به خوبی پیش می رود. در این تاریخ “افزایش شمار سانتریفوژهای” نیروگاه نطنز رخ داد و تعداد دستگاه های مستقر به 8692 رسید.
بر اساس گزارش تحلیلی مورخ 23 دسامبر 2010 مؤسسه علوم و امنیت بین المللی (آی- اس- آی- اس)، تحلیلی که کمتر مورد توجه قرار گرفته است، بازرسان آژانس هسته ای در گزارش های فصلی خود تا 18 فوریه 2010 از وقوع معضلاتی در این نیروگاه سخن می گفتند. ایران تا این تاریخ، بیش از 1000 دستگاه سانتریفوژ را از دور خارج کرده بود.
بر اساس یافته های آی- اس- آی- اس، هرچند خرابی و تعویض گاه و بیگاه دستگاه های سانتریفوژ در ایران یک امر شناخته شده بود، اما میزان خرابی ها “ازحد انتظارات بالاتر رفت و در جریان دوره ای از کاهش عملکرد سانتریفوژ رخ دادند.”
در گزارش این مؤسسه آمده بود: “از کار افتادن این تعداد از دستگاه های سانتریفوژ ظرف مدت نسبتاً کوتاه، می تواند ناشی از آلودگی سیستم به بدافزار استاکس نت باشد.”
این گزارش با مطالعات قبلی انجام شده از سوی شرکت سیمانتک، شرکت بزرگ ضد ویروسی دنیا، و نیز یافته های رالف لانگنر محقق آلمانی، مبنی بر آنکه استاکس نت سیستم های کنترل صنعتی از نوع خاص و مجهز به تبدیل کننده های فرکانسی را آلوده کرده است، همخوانی داشت. این تبدیل کننده ها، قطعاتی هستند که موتور محرک دستگاه سانتریفوژ و سرعت چرخش دستگاه را تنظیم می کردند.
وقتی بدافزار به این تبدیل کننده ها در یک سیستم تنظیم کننده صنعتی برخورد می کرد، دستورالعمل های تنظیم سرعت را تغییر داده و سرعت چرخش موتور سانتریفوژ را تا حد چشمگیری افزایش و سپس کاهش می داد. بر اساس این گزارش، نوسانات سرعت دستگاه برای از کار انداختن آن و یا معیوب ساختن جدی سانتریفوژها طراحی شده اند.
ایران بلافاصله دست به تعویض دستگاه های معیوب می زد، اما با این وجود، تعداد دستگاه های فعال در نوامبر 2010 نسبت به سال قبل از آن کمتر بود. البته بر اساس گزارش بازرسان آژانس در 10 نوامبر گذشته، تعداد دستگاه های سانتریفوژ فعال از زیر چهارهزار دستگاه به 4800 دستگاه افزایش یافتند.
اما سؤال این است که دستگاه هایی که فعال خوانده می شدند، تا چه حد کارآمد بودند. به گزارش آی- اس- آی- اس، ایران در اواسط نوامبر، غنی سازی را که به منظور تولید سوخت هسته ای انجام می شود، به دلیل “نوسانات گسترده در عملکرد دستگاه های سانتریفوژ” به طور موقت متوقف کرد. مقامات ایران هیچ دلیلی برای توقف غنی سازی ارائه ندادند. بسیاری از کارشناسان امنیت رایانه ای حدس می زنند کارآیی کلی برنامه هسته ای ایران همچنان زیر تهدید استاکس نت باقی مانده است.
در گزارش آی- اس- آی- اس چنین نتیجه گیری شده است که “اگر هدف استاکس نت تخریب فوری تمامی دستگاه های سانتریفوژ بوده است، در اینصورت شکست خورده است. اما اگر هدف آن نابودی تعداد محدودی از دستگاه ها و کند کردن روند فعالیت ایران در تأسیسات هسته ای و در عین حال دشوار کردن روند مشکل یابی بوده است، در اینصورت حداقل به طور موقت موفق بوده است.”
بسیاری بر این عقیده هستند که آمریکا و یا اسرائیل و شاید هم چین یا روسیه برای تحت تأثیر قرار دادن برنامه هسته ای ایران، استاکس نت را به کار گرفته اند. ایران می گوید اورانیوم را به منظور تولید سوخت هسته ای و با مقاصد صلح جویانه غنی سازی می کند، اما آمریکا و سایر کشورها معتقدند تهران در صدد توسعه تسلیحات هسته ای است. گزارش آی- اس- آی- اس انگشت اتهام خود را به سوی کسی نشانه نرفته است، اما خاطر نشان کرده که حمله استاکس نت می تواند در آینده به منافع ایالات متحده ضربه بزند.
آی- اس- آی- اس چنین نتیجه گرفته است: “ممکن است کشورهای دشمن آمریکا احساس کنند دست زدن به حمله به تأسیسات آمریکایی و حتی استفاده از نسخه های تغییر یافته استاکس نت قابل توجیه باشد. چنین حمله ای می تواند با بکارگیری بدافزارهایی که اجزای حساس سیستم های بزرگ را هدف گرفته اند، بخش عظیمی از شبکه برق کشوری و یا سایر زیرساخت های حیاتی را از کار بیاندازند و در کشور حالت اضطراری برقرار کنند.”
منبع: کریستین ساینس مانیتور- 3 ژانویه 2011
