تاسیس پی در پی بانک های تازه در کشور، انتقاد فعالان و تحلیلگران اقتصادی را برانگیخته است؛بانک هایی که یک مدیر بانکی هدف از تاسیس آنها را “نقد کردن دلارهای نفتی و بازی قدرت” می داند و یک استاد دانشگاه درگفتگوبا خبرگزاری حکومتی فارس، تاسیس بی رویه آن ها را “عامل بروز اغتشاش در بازار سرمایه” معرفی می کند اما در چنین شرایطی احمدی نژاد باز هم سخن از “لزوم کاهش نرخ سود بانکی” می گوید.
نظارت بر بانک ها و تصمیم گیری در مورد آنها در جمهوری اسلامی از وظایف بانک مرکزی است. در سال 85 مدیر عامل بانک پارسیان به علت سرباز زدن از قانون ساعت کار مصوب بانک مرکزی، هزینه سنگینی پرداخت؛ نرخ سود وتسهیلات هم که از مهم ترین عرصه رقابت بانک ها با یکدیگر است از سوی بانک مرکزی تعیین می شود و محلی برای رقابت نمی ماند.
سخنان رییس دولت در روز صنعت، تازه ترین دخالت دولت در امور بانکی است.
به گزارش تابناک، احمدی نژاد در حضور رییس بانک مرکزی، بالا بودن سود تسهیلات برخی بانک ها را مورد اشاره قرار داد و از محمود بهمنی خواست با بانک هایی که در این زمینه تخلف می کنندبرخورد کند.
شورای پول واعتبار هم که یک نهاد دولتی است در اخرین نشست خود بر کاهش سودسپرده ها تأکید کرد و بر تصمیم خود در سال 90 پای فشرد؛ تصمیمی که بسیاری از کارشناسان معتقدند موجب خروج نقدینگی از بانکها به سوی بازارهای دیگر شده و نتیجه ای جز افزایشلگام گسیخته تورم نداشته است.
از سوی دیگر دولت با سیاست های انبساطی مانند کاهش نرخ بهره،خواسته یا ناخواسته بانک ها را از نقدینگی تهی کرده و مردم را به سمت خارج کردن پول خود از بانک ها به سوی بازارهایی با سود بالاتر سوق داده است؛ این در حالی است که کاهش سود سپرده و عدم افزایش آن علیرغم وعده های مسئولان، باعث شده تا بانک ها با کمبود نقدینگی مواجه شوند و نتوانند وام کم بهره به متقاضیان صنفی پرداخت نمایند.
یک مدیر بانکی تأسیس پی در پی بانک های خصوصی را از یکسو “نقد کردن دلارهای نفتی” می داند و از سوی دیگر معتقد است این روزها هر طیفی از قدرت در ایران یک بانک دارد.
ابوالقاسم حکیمی پور می گوید: “تلاش بانکها برای جذب سرمایه ها و در نتیجه خرد شدن نقدینگی و توزیع آن در حد کوچک است، بنابراین، امکان تزریق آن به اقتصاد، برای انجام حرکتهای بزرگ و ملی و بالا بردن اشتغال قابل تحقق نیست”.
بانکداری خصوصی در ایران
“بانک بازرگانی ایران” به‌عنوان اولین بانک خصوصی به‌صورت شرکت سهامی در بهمن ماه 1328 تاسیس شد و در سال 1329 فعالیت‌های بانکی خود را آغاز کرد. از سال 1329 تا سال 1350، 21 بانک خصوصی در ایران تاسیس شد.
با انقلاب اسلامی همه بانک های موجود در کشور طبق اصل 44 دولتی شدند؛بعد از آن تاسالها بانک های خصوصی مجالی برای حضور در سیاست های اقتصادی کشور نداشتند. اما سرانجام در سال 77 بانک مرکزی، موافقت خود را با تاسیس بانک خصوصی اعلام کرد و آیین نامه این کار نوشته شد؛ به این ترتیب بانک هایی چون “پارسیان” و “اقتصاد نوین” بعد از سال 80 به عرصه بانکداری کشور وارد شدند و فعالیت بانکداری در ایران را تحرک بخشیدند.
بانک های خصوصی توانستند با ارتقاء نحوه برخورد با مشتری، پرداخت و دریافت پول به طور همزمان (Online) در تمام شعبه ها، ارائه خدمات بانکی از طریق سایت اینترنتی (مثل خرید بلیت هواپیما و قطار)، ارائه خدمات کارت به مشتریان، ارسال صورتحساب ماهانه برای مشتریان، ایجاد حساب‌های پشتیبانی جهت پرداخت سود به حساب‌های جاری، طرح فروش گواهی سپرده با نرخ سود شناور و سرانجام ایجاد رابطه با موسسات بین‌المللی (مانند بانک توسعه اسلامی و بانک جهانی و بانکهای بین‌المللی) فضای راکد بانکداری کشور را بشکنند.
هم اکنون اما بانک های خصوصی درکشاکش با دولت روزهای خوبی را نمی گذرانند،زیرا بانک مرکزی، نرخ سود و تسهیلات را به بانک ها تحمیل می کند و این یعنی همان نقطه ای که بانک ها میتوانند با هم رقابت کنند.
در همین راستا بود که کاهش نرخ سپرده ها در آخرین جلسه شورای پول واعتبار تصویب شد؛ تصمیمی که از نظر کارشناسان اقتصادی به معنای خروج سرمایه های مردم از بانک ها و سرریز شدن به بازار و افزایش نقدینگی و تورم ارزیابی شد.
این همه بانک خصوصی برای چیست؟
حسینی هاشمی، از مدیران بانکی کشور درمصاحبه ای با خبر آن لاین در پاسخ به پرسشی در مورد افزایش تعداد بانک های خصوصی گفته است: “هنگامیکه درآمد های نفتی یک کشور افزایش پیدا می کند تمایل برای تاسیس بانک نیز به دنبال آن ایجاد خواهد شد.”
وی افزوده است که “قیمت نفت در حال افزایش است و با توجه به زلزله اخیر در ژاپن مردم جهان از حرکت دولت ها به سمت انرژی هسته ای اظهار نارضایتی می کنند به طوریکه مردم آلمان به دولت شان وقت دادند تجهیزات هسته ای خود را جمع کنند؛ در چنین شرایطی بار دیگر کشور ها مجبورند به سمت انرژی های فسیلی حرکت کنند و قیمت نفت افزایش پیدا می کند. وقتی قیمت نفت بالا می رود کشوری نفتی مانند ما در آمد های بیشتری کسب می کند.بانک با چه کار می کند؟ با در آمد نقدی کار می کند و کاری به تولید ندارد. این حالت اگر در کشور افغانستان به وجود آید حق با شماست. موضوع در رابطه با تاسیس بانک های خصوصی در ایران به این گونه است که ثروت خدادادی برای ما در حال تولید است و بانک ها خوراک دارند، حال این نکته وجود دارد که آیا ما در تاسیس بانک های خصوصی باید افراط کنیم؟”
البته نمی توان از مقاصد سیاسی پشت پرده تاسیس بانک های خصوصی هم گذشت. سایت اصولگرای مشرق چندی پیش در این باره نوشت: “در حالی که در سال های گذشته بسیاری از متخصصان کشور به دلیل عدم تجربه بانکی نتوانستند از فیلتر بانک مرکزی عبور کرده و به عضویت هیات مدیره بانکها درایند اما شاهدیم که هم اکنون ریاست هیات مدیره بانکهای خصوصی در اختیار افرادی قرار گرفته که نه تنها تخصصی در این زمینه ندارند بلکه به قول معروف حاجی بازاری هایی هستند که از رانت های سیاسی بهره گرفته و خود را نه تنها بانکدار دیده اند که بر مسند هیات مدیره نظام بانکی کشور تکیه زده اند”.
از نظر سایت مشرق بانک های خصوصی چون “تات”، “آریا” و “گردشگری” متعلق به جریان مشایی است که این سایت و اصولگرایان منتقد دولت به آن “جریان انحرافی” میگویند.
نهادهای نظامی جمهوری اسلامی، چه ارتش، چه سپاه و حتی نیروی انتظامی هماز دایره تاسیس بانک و موسسه مالی بیرون نمانده اند.
نمونه روشن آن بانک انصار است که از صندوق انصارالمجاهدین تبدیل به بانک شد. این بانک که متعلق به بنیاد تعاون (نهاد اقتصادی سپاه) است جزو چهار شرکت بزرگ ایران محسوب میشود. بر اساس گزارش خبر آن لاین، بانک انصار به‌اندازه‌ای منابع در اختیار دارد که براساس آمارهای رسمی به چهارمین شرکت بزرگ ایران بدل شده است. این بانک 120 هزار سهامدار دارد. توان مالی بنیاد تعاون سپاه به‌اندازه‌ای بالاست که به سرعت 170 شعبه به 500 شعبه قبلی افزود و تعداد شعبه‌های این بانک را به 670 رساند. این بانک از راه سپرده و تامین مالی اولیه بنیاد تعاون، شش هزار و 200 میلیارد تومان سرمایه جذب کرد.
براساس آمارهای رسمی در سال گذشته 15درصد از کل وام‌های قرض‌الحسنه که از سوی نهادهای مالی به مردم داده شده از سوی بانک انصار تامین شده است. این بانک برای اداره شعبه‌های خود چهار هزار و 600 کارمند دارد. مدیرعامل بانک انصار روایت می‌کند همگی این افراد از میان جوانان “دلسوز”انتخاب شده‌اند.
ارتش هم بانک “حکمت ایرانیان” را راه انداخته است. بسیج هم بانک “مهر ایرانیان” را در اختیار دارد که هفته پیش هم توسط وزارت خزانه داری آمریکا مورد تحریم واقع شد. بانک “سینا” هم متعلق به بنیاد مستضعفان است. این بنیاد پس از سپاه پاسداران و بسیج، به فکر تبدیل موسسه مالی اعتباری به بانک افتاد. بنیاد با بودجه‌ای که در اختیار داشت به سرعت 270 شعبه در سراسر کشور برای بانک خود درنظر گرفت. براساس آمارهای رسمی دو میلیون نفر در این بانک حساب بازکرده‌اند که بخش اصلی این حساب‌ها به طرف‌های قرارداد با بنیاد مستضعفان مربوط میشود. بنیاد شهید هم به عنوان حمایت از خانواده شهدا بانک “دی” را تاسیس کرده است. در واقع تعدد بانک های خصوصی علیرغم محدودیت های زیادی که بر سر این بانک ها قرار دارد تحلیل گران را به این سوق میدهد که تاسیس بانک در واقع ایجاد نوعی محفل قانونی برای تبدیل و هم افزایی رانت های نفتی است.
