پس از همراهی آشکار روسیه با سایر اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل برای تصویب دوره تازه تحریم ها بر علیه ایران و عدم همراهی این کشور با جمهوری اسلامی در بحث تبادل سوخت هسته ای، “کشور دوست و برادر روسیه” در ادبیات محمود احمدی نژاد جای خود را به “دشمن ملت ایران” داد.
رییس دولت مستقر روز گذشته با اظهار نارضایتی از رفتارهای اخیر روسیه گفت: “رهبران روسیه اجازه ندهند که ملت ایران آنها را در صف دشمنان تاریخی خود به حساب بیاورند.”
محمود احمدی نژاد که در کرمان بسر می برد با اشاره به اینکه “این حرفها را می گوید تا رییس جمهور روسیه بشنود”، گفت: “امروز توضیح رفتار مدودوف برای ملت ایران برای ما مشکل شده است. مردم نمی‌دانند این‌ها دوست ما هستند، در کنار ما هستند، با ما هستند یا اینکه دنبال چیز دیگری هستند. “
وی در ادامه این اظهاراتش با بیان اینکه “من اگر جای رییس جمهور روسیه بودم با احتیاط بیشتری عمل می کردم، ” افزود: “نباید به گونه‌ای باشد که همسایه ما در موقع حساس در کنار دشمنانی قرار بگیرد که 30 سال است با ما دشمنی دارد و امیدوارم که با تامل این رفتار اصلاح شود.”
رییس دولت مستقر که از واکنش های منفی کشورهای دایم عضو شورای امنیت نسبت به بیانیه تهران درباره تبادل سوخت در کشور ترکیه عصبانی بود، همچنین تهدید کرد: “امروز اعلام می‌کنیم این بیانیه شاخصی برای آمریکا و دوسه کشور اروپایی و روسیه است و حجت را هم برای آنها و هم دولت و ملت‌ها تمام کرده است و اگر واقعا به دنبال همکاری و تعامل هستند باید به اساس مفاد آن رفتار کنند و بدانند اگر بخواهند بهانه گیری کنند و بازی در بیاورند راه را بر هر نوع اقدام و تعامل آتی با آنها بسته می‌شود.”
این اظهارات محمود احمدی نژاد درحالی است که دولت تحت ریاست وی طی نزدیک به شش سال گذشته به دلیل عدم تعامل با جامعه جهانی، به ویژه کشورهای غربی، برای بدست آوردن حمایت های روسیه هزینه های گزافی را در قالب قراردادهای نظامی، امنیتی و نفتی با وجود مخالفت های کارشناسان داخلی به این کشور پرداخت کرده است.
واکنش دولت روسیه
ساعتی پس از این اظهارات محمود احمدی نژاد، “سرگئی پریخودکو” دستیار و مشاور ارشد سیاست خارجی رییس جمهور روسیه به این اظهارات واکنش نشان داد و گفت: “هیچکس هرگز نتوانسته با عوام فریبی سیاسی قدرت خود را حفظ کند. من اطمینان دارم که تاریخ هزاران ساله ایران خود شاهد این مدعا است.”
مشاور سیاست خارجی دیمیتری مدودف در ادامه تاکید کرد: “دولت روسیه هرگونه افراط گرایی سیاسی، عدم شفافیت و غیرقابل پیش بینی بودن تصمیم گیری های مقامات ایران در اتخاذ تصمیمات مرتبط به جامعه بین المللی که موجب نگرانی همگانی را فراهم می آورد، برای ما پذیرفتنی نیست.”
سرگئی پریخودکو همچنین در پاسخ به اظهارات محمود احمدی نژاد دررابطه با قرارگرفتن روسیه در کنار آمریکا، تصریح کرد: “روسیه بدون تردید به دنبال دستیابی به منافع ملی دراز مدت خود است. موضع ما موضع روسیه است؛ و بیانگر منافع همه ملت بزرگ روسیه است و این موضع نمی تواند در طرفداری آمریکا و یا جانبداری ایران باشد.”
مشاور رییس جمهور روسیه با این توضیحات تاکید کرد که: “موضع روسیه در قبال مناقشه هسته ای ایران، در راستای طرفداری از آمریکا یا جانبداری از ایران نیست بلکه مسکو منافع درازمدت خود را مد نظر دارد.”
اختلافات دولت مستقر با روسیه
اظهارات محمود احمدی نژاد درباره روسیه و اینکه “روسیه خود را در صف دشمنان ملت ایران قرار ندهد” و واکنش دستیار رییس جمهور روسیه در شرایطی است که ظرف چند هفته گذشته دولت مستقر نتوانسته موافقت روسیه در چند موضوع را بدست بیاورد.
در ماه گذشته سرگی لاورف، وزیر خارجه روسیه ضمن اعلام همراهی این کشور با سایر اعضای دایم شورای امنیت اعلام کرده بود که: “از رفتار ایران دلسرد شده ایم و چه بسا تحریم‌ها اجتناب‌ناپذیر باشند.”
اما در ادامه و پس از بی نتیجه ماندن میهمانی شام منوچهر متکی برای جلب رضایت اعضای شورای امنیت و در پی آن نشست و بیانیه تهران برای تبادل سوخت هسته ای در خاک ترکیه، موضع گیری رییس جمهور روسیه محمود احمدی نژاد را غافلگیر کرد، چرا که دیمیتری مدودف رئیس جمهوری روسیه در واکنش به توافقنامه تهران، این پرسش را مطرح کردکه در موضوع هسته ای ایران آیا این توافقنامه به تنهایی کافی است؟
این موضع گیری رییس جمهور روسیه در پی آن مطرح شد که هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا نیز بیانیه تهران برای تبادل 1200 کیلو اورانیوم غنی شده در خاک ترکیه با اورانیوم غنی شده 20 درصد را دارای اشکال دانسته و گفته بود: “توافق نامه تهران و نامه تبادل سوخت ایران به آژانس بین الملی انرژی اتمی پاسخگوی نگرانی های جامعه جهانی درباره برنامه هسته ای ایران نیست.”
اما ماجرا به همین جا ختم نمی شود؛ همزمان با اظهارات محموداحمدی نژاد برعلیه مقامات روسیه و متهم کردن آنها به قرار گرفتن در کنار دشمنان ایران، و واکنش روسیه به سخنان محمود احمدی نژاد، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران از بازدید کارشناسان روسی از راکتور هسته ای تحقیقاتی تهران خبرداد و اعلام کرد که: “هیات روسی مذاکراتی در باره تولید رادیو ایزوتوپ های پزشکی و صنعتی در این راکتوربا مقامات ایرانی داشته است”. البته سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران هیچ اشاره ای به نتیجه مذاکرات و مخالفت یا موافقت روس ها نکرده است.
درکنار این موضوعات و همچنین کناره گیری روس ها از برخی پروژهای نفتی و پتروشیمی ایران، همچنان بحث عدم تحویل سامانه موشکی اس 300 به ایران نیز یکی از موضوعات اختلاف دولت مستقر با روسیه بوده است. چنانچه در همین باره روز گذشته سفیر ایران در مسکو گفت: “عمل نکردن روسیه به تعهدش درباره سامانه دفاعی اس 300 در هر شرایطی به نفع این کشور نیست زیرا فروش تسلیحات نفع اقتصادی و سیاسی دارد. البته در افزایش همکاریهای تسلیحاتی خیلی خوش‌بین نیستم؛ چون موضوع “اس 300 ” تاثیر منفی در افکار عمومی ایران داشت. ایران برای روابط دو جانبه با روسیه اهمیت زیادی قائل است ولی به تبع آن ممکن است فشار افکار عمومی ایران بر این روابط تاثیر بگذارد که امیدوارم کار به این مراحل نرسد.”
تاخیر روسیه در بحث راه اندازی نیروگاه بوشهراز دیگر مواردی بود که محمودرضا سجادی به آن اشاره کرده و گفته بود: “آقای پوتین نخست وزیر روسیه چندی پیش اعلام کرد نیروگاه بوشهر تابستان امسال به بهره برداری رسمی می‌رسد، امیدوارم دستگاههای اجرایی روسیه به سخنان نخست وزیر متعهد باشند و این کار عملی شود.”
رفتار قابل پیش بینی روسیه
درحالی که محمود احمدی نژاد از رفتار روسیه در همراهی با غرب در بحث هسته ای و همچنین تحریم ایران ابراز شگفتی کرده است، روز گذشته قدرت الله علیخانی از نمایندگان اصلاح طلب مجلس هشتم با انتشار یادداشتی در روزنامه مردمسالاری نوشت: “این رفتارهای خصمانه البته برای نگاه های ژرف بین چیز جدیدی نیست; چنان که در آن روزهایی که آقای احمدی نژاد- شاید- به اتکای همین همراهی چین و روسیه قطعنامه های ضد ایرانی شورای امنیت را «کاغذ پاره» می دانست، اهل نظر بر این امر واقف بودند که در دنیای امروز، چنان نیست که بتوان با شور و هیجان یکسره به تاریخ یا تمام قواعد حاکم بر فضای کنونی بین المللی(خواه عادلا نه و خواه ناعادلا نه) بی تفاوت بود.”
این عضو کمیسیون امنیت داخلی و سیاست خارجی مجلس در تحلیل خود از رفتارهای دولت مستقر در بحث تبادل سوخت هسته ای و ابراز نگرانی از رفتار روسیه افزوده است: “اگر، صرف نگاه تاریخی دقیق به گذشته و تحلیلی جامع و فارغ از هیجان های عمومی از تحولا ت جدید، از سوی دولت و در قبال تحولات روشن و تاثیرگذار جهانی وجود داشت، قبل از آن که برخی به «تحویل» 1200 کیلواورانیوم به ترکیه، نام «تبادل سوخت» بگذارند و آن را مانعی برای تصویب قطعنامه چهارم شورای امنیت تلقی کنند، نیز می شد حدس زد که این بیانیه، مشکلی را حل نمی کند و آن وقت نیازی هم به نگرانی برای توضیح رفتار روسیه برای مردم ایران نبود.”
انتقاد قدرت الله علیخانی از محمود احمدی نژاد در حالی است که پیش از این بسیاری از کارشناسان سیاسی و از جمله اصلاح طلبان نسبت به رفتارهای دولت محمود احمدی نژاد دربحث هسته ای و تکیه او بر کشورهایی همچون روسیه و چین هشدار داده بودند.
در همین باره در آبان ماه سال 1385 و زمانی که محمود احمدی نژاد به همراهی روسیه در بحث هسته ای دلخوش بود، الهه کولایی از چهره های اصلاح طلب مجلس ششم در گفت و گویی با اشاره به اینکه “روسیه نقطه قابل اتکایی در بحث هسته ای نیست” تاکید کرده بود: “در روسیه مخالفان جدی اتمی شدن ایران و دسترسی کشورمان به سلاح‌های هسته‌ای به شدت فعال هستند و روسیه همواره در چارچوب اهداف صلح آمیز حاضر به دفاع از برنامه هسته‌ای ایران بوده است.”
این استاد دانشگاه و عضو حزب مشارکت ایران اسلامی همچنین در پاسخ به این سئوال که آیا “روس‌ها در شرایط اوج تنش میان ایران و آمریکا از موضع ایران حمایت می‌کنند یا خیر؟ در گفت و گویی با سایت اینترنتی آفتاب گفته بود: “تصور اینکه روسیه متعهد به منافع ماست تصور درست و مبتنی بر واقعیتی نیست. در شرایط تشدید رویارویی به هیچ وجه نمی‌توان روی حمایت روسیه و چین حساب کرد و این تصور علاوه بر آنکه با مولفه‌های واقعی تطابق ندارد با تجربه‌های تاریخی نیز تضاد دارد. باید دانست که در شرایط تنش و رویارویی شدید ایران و آمریکا تنها نقطه قابل اتکا ظرفیت‌های داخلی است.”
