اختلاف رهبر و روحانی بر سر سپاه

نویسنده
جلال یعقوبی

» به فاصله یک روز این گفت و آن پس گرفت

تنها یک روز پس از آنکه حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی در جمع فرماندهان سپاه پاسداران تاکید کرد که وظیفه “پاسداری از انقلاب” تنها بر عهده این نهاد نظامی نیست، سیدعلی خامنه‌ای پاسخ او را داد و در یک جلسه‌ عمومی اعلام کرد که سپاه پاسداران بصورت ویژه مسئولیت پاسداری از انقلاب را بر عهده دارد.

حسن روحانی روز سه شنبه در جلسه مجمع سراسری فرماندهان و مسوولان سپاه پاسداران گفته بود: “پاسداری از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن به تنهایی بر عهده هیچ یک از نهادهای نظام جمهوری اسلامی قرار داده نشده است، درست است که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نگهبان انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن معرفی شده اما عین این وظیفه برای نمایندگان مجلس، شورای عالی امنیت ملی، ارتش جمهوری اسلامی و سایر نهادها هم تعریف شده و مطابق قانون اساسی همه نهادهای نظام جمهوری اسلامی موظف به حراست و پاسداری از دستاوردهای انقلاب اسلامی هستند.” او وظایف نهادها در نظام جمهوری اسلامی را به دو دسته خاص و عام تقسیم کرده و اضافه کرده بود: “اگر می خواهیم نهادهای مختلف در ایفای وظایف عمومی خود که بالاترین آنها پاسداری از انقلاب اسلامی است موفق باشند نباید فراموش کنیم که عمل به این وظایف به شکل صحیح و موفق، فقط و فقط در صورتی ممکن است که همه در کنار هم بوده، همکاری کرده و هم افزایی کنیم و هیچکس خود را جدا از دیگران نپندارد.”

روز بعد سیدعلی خامنه‌ای در دیدار با همان فرماندهان و مسئولان سپاه گفت: “شما سپاهید؛ خب، پاسداری از انقلاب، مخصوص سپاه پاسداران که نیست؛ همه موظّفند -هر انسانی، هر موجود مؤمنی موظّف است- امّا خصوصیّت سپاه این است که یک سازمان است، یک مجموعه‌ منظّم است، سپاه است. […]ما در مجموعهی تنظیمات کشوری جایی را نداریم جز سپاه که برای پاسداری از عزیزترین حادثه‌ تاریخی این کشور و حادثهی جاری این کشور -که حالا شرح خواهم داد- یک وظیفه‌ سازمانی برای خودش تعریف کرده باشد.” خامنه‌ای سپس اضافه کرد: “شما پاسدارید. پاسداری از انقلاب در واقع نماد اراده‌ انقلابی کشور است؛ اراده‌ انقلابی، حضور انقلابی؛ هویّت انقلابی. وقتی شما می‌گویید که وظیفهی این سازمان، پاسداری از انقلاب است، معنایش این است که اراده‌ انقلاب همچنان مستحکم است و انقلاب حضور قاطع در عرصه و صحنه دارد؛ خب این خیلی معنای مهمّی است. انقلاب را نباید محدود کرد به حوادث انقلابیِ مثلاً آغاز انقلاب و شروع انقلاب و روزهای پیروزی انقلاب؛ آنها یک بخشی از انقلاب است.” خامنه‌ای این را هم اضافه کرد که “سپاه یک موجود سربه‌زیر کنارنشسته‌ سرگرم کارهای اداری خود نیست؛ یک موجود آگاه، ناظر، بینا، متوجّه اطراف -هم متوجّه اطراف در کشور، هم متوجّه اطراف در سطح بین‌المللی و در سطح منطقه- [است که‌] دارد نگاه می‌کند، مثل یک موجود زنده‌ بیدار، برای اینکه ببیند از کجا تهدید وجود دارد. نسبت به چه کسی [یا] نسبت به چه تهدید وجود دارد؟”

تفاوت آشکار سخنان روحانی و خامنه‌ای در واقع نمایش بخشی از جدالی است که پشت صحنه سیاست وجود دارد. سپاه پاسداران سال‌هاست که به بهانه دفاع از آنچه که “انقلاب و دستاوردهای انقلاب” می‌خواند در همه زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی فعال است. گرچه فعالیت‌های سپاه در این زمینه‌ها انتقادهای گسترده‌ای به دنبال داشته اما این نهاد نظامی بدون توجه به این انتقادها، مشغول گسترش حوزه نفوذ خود بوده است. گرچه کشمکش میان سپاه و قوه مجریه از سال‌ها پیش در جریان بوده و حتی در دولت احمدی‌نژاد هم وجود داشت، اما به نظر می‌رسد که پس از انتخاب حسن روحانی به ریاست‌جمهوری اسلامی این کشمکش‌ها شدت بیشتری یافته است. چنانچه حتی چندی پیش به درگیری مستقیم لفظی میان فرمانده کل سپاه پاسداران و حسن روحانی هم کشیده شد.

در اردیبهشت ماه گذشته سرتیپ دوم پاسدار غلام‌عسگر کریمیان، فرمانده سپاه عاشورا در گفتگو با خبرنگاران برای چندمین بار اعلام کرد: “بر خلاف تصور بعضی‌ها و بر خلاف تصمیمات دشمن که می خواهد سپاه را یک نیروی صرفا نظامی معرفی کند، این نهاد صرفا نظامی نیست و خود را در داخل پادگان ها محصور نکرده است و در تمامی حوزه های مربوط به جنگ نرم و سایر عرصه های مهم حضور فعال دارد.” او گفت: “حفظ و حراست از دستاوردهای انقلاب اسلامی، مهم‌ترین وظیفه سپاه پاسداران است و از زمان تشکیل، این نهاد مردمی در تمامی صحنه های مهم و حساس، علاوه بر وظایف ذاتی خود، اقدامات قابل توجه بسیار زیادی نیز انجام داده است.”

در سال‌های گذشته علاوه بر فعالیت‌های سیاسی، بیشترین انتقادها را اقدامات اقتصادی سپاه پاسداران برانگیخته بود. حتی یکبار سرتیپ دوم پاسدار رمضان شریف، مسئول روابط عمومی کل سپاه پاسداران در پاسخ به انتقادهایی که از فعالیت القتصادی سپاه وجود داشت اعلام کرد: “برخلاف آنچه که توسط رسانه‌های معاند صورت می‌گیرد، هدف سپاه از حضور در عرصه سازندگی کشور، هدف اقتصادی نبوده و نیست.” او اضافه کرده بود: “سپاه بر مبنای قانون اساسی و اختیاراتی که مقام معظم رهبری به مجموعه سپاه داده که به دنبال درخواست دولت سازندگی بعد از جنگ بود که در این میان بخشی از توان مهندسی خود را در جهت عمران و آبادانی کشور، وارد عرصه سازندگی کند که نبوغ، تجربه و شهامت سپاه در این عرصه توانسته این مجموعه را در طول سال‌های ورود به این عرصه، به یک مجموعه موثر و کارآمد در حوزه نرم‌افزاری و همچنین ورود تکنولوژی به کشور و مجموعه‌ای که باعث کاهش مشکلات دولت‌ها شود، تبدیل کرده است.”

با اینهمه منتقدان سپاه پاسداران معتقد بودند که گسترش نفوذ سپاه پاسداران در همه زمینه‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی کشور آن را به نهادی خطرناک تبدیل خواهد کرد. حتی یکبار احمد توکلی، نماینده راستگرای مجلس از فعالیت‌های اقتصادی سپاه پاسداران انتقاد کرده و گفته بود: “ به نظر من امروز، زمانی است که حاکمیت باید در مورد حضور نظامیان در اقتصاد تصمیم قاطعانه بگیرد. اگر تصمیم درست گرفته نشود، افرادی که قدرت نظامی دارند، دارای قدرت اقتصادی هم میشوند و به آنجا میرسند که قدرت سیاسی را هم در دست بگیرند و این روند با مردمسالاری سازگار نیست.”