حدود یکسال پیش، حسن روحانی ، کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ در کمپین انتخاباتی و مناظره های تلویزیونی اش، کلید اصلی راهبرد سیاسی خود در مقام رئیس جمهوری اسلامی را حل و فصل هرچه سریعتر بحران هسته ای در بستر مذاکرات با غرب و رسیدن به یک تفاهم دو طرفه برای برداشته شدن تحریم های سنگین علیه اقتصاد کشور اعلام کرده بود؛ حالا اما دست راست وزیر خارجه مدعی شده است که اگر تهران با ابر قدرت های جهان به تفاهم نرسد هم “فاجعه ای” رخ نمی دهد.
عباس عراقچی ، عصر دیروز در سخنرانی خود در “همایش ملی واکاوی روند پیشبرد سیاست هسته‌ای در دولت یازدهم” گفت: “اگر به نتیجه هم نرسیدیم فاجعه رخ نمی‌دهد.”
استدلال معاون ظریف در مذاکرات هسته ای این است که اگر توافق اتمی نهایی انجام نشود نظام “برنامه هسته ای” خود را از سر می گیرد و “آن ها (غرب) تحریم های خود را از سر می‌گیرند”، اما دراین صورت “فضای منفی موجود علیه جمهوری اسلامی هرگز باز نخواهد گشت.”
عراقچی در حالی این ادعا را مطرح کرده که بسیاری از ناظران بین المللی اعتقاد دارند در صورتی که گفتگوهای کنونی به نتیجه نرسد نه تنها تحریم های قبلی با شدت بیشتری ادامه پیدا خواهد کرد،بلکه احتمال رویارویی نظامی از سوی اسرائیل و ایالات متحده با تهران با هدف نابودی تاسیسات هسته ای جمهوری اسلامی نیز افزایش می یابد.
عراقچی در اظهارات خود بیشتر نظرات آیت الله خامنه ای در خصوص “اثر بخش” نبودن تحریم ها را مورد توجه قرار داده،نه تبلیغات تیم انتخاباتی حسن روحانی در سال ۹۲ را که به طور ویژه تاثیر تحریم ها بر وضعیت معیشت شهروندان را پر رنگ و اولین هدف دولت روحانی را مذاکره با غرب تا برداشته شدن تمام تحریم های نفتی و مالی معرفی می کرد. این عضو وزارت خارجه در اظهارات دیروز خود تصریح کرده است :” ما با امکانات لازم وارد مذاکرات شدیم. تحریم‌ها به ما فشار آورد ولی آنگونه که طرف مقابل می‌گفت فلج‌کننده نبود و مردم و نظام را به زانو در نیاورد و در شرایط جدید لزومی به هزینه‌دادن اضافی نبود.”
ماه پیش جواد ظریف هم در مصاحبه با کریستین امان پور خبرنگار سی ان ان در پاسخ به سئوال وی درباره اینکه تحریم ها عامل انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری ایران بوده، این ادعا را نادرست دانست و نقش تحریم ها در آوردن ایران به پای میز مذاکره را هم رد کرد.
رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی گفته بود: “تحریم ها ما را به زانو در نیاورده اند و هرگز در نخواهند آورد.” اظهاراتی که یادآورسخنان آیت الله خامنه ای در اردیبهشت بود که تصریح کرده بود: “دولت ها بدانند ملت ایران به زانو در نخواهد آمد، زیرا ملت ایران، ملت زنده ای است.”
این در حالی است که روحانی برای نمونه اثر تحریم ها بر مردم را چنان بالا دانسته که از صفت “شوم” برای آن ها استفاده و اواخر خرداد امسال گفته بود: “عقل و خرد جمعی که به ما می گوید برای حفظ منافع ملی باید سایه شوم تحریم ها را از سر ملت برداریم.”
وی در جریان مبارزات انتخاباتی ۹۲ هم در یک گفت و گوی زنده تلویزیونی در اهمیت نقش تحریم ها بر زندگی شهروندان گفته بود: “تحریم ها ظلم بزرگی بود که به ملت ما شد و هم ملت ما و هم دنیا از این تحریم‌ها ضرر کردند.”
اظهاراتی از جنس مواضع دیروز عراقچی در شرایطی مطرح می شود که دو طرف نتوانستند در فرصت شش ماهه ای (دیماه تا تیرماه) که تعیین کرده بودند به توافق جامعی برای پایان دادن به بحران هسته ای نظام دست پیدا کنند و یک بازه چهارماهه دیگر برای ادامه مذاکرات تعیین کردند؛ موضوعی که باعث شده ناظران از پایین آمدن نسبی شانس ها برای توافق نسبت به چند ماه پیش صحبت کنند. وضعیتی که در ادبیات رهبران ایالات متحده و جمهوری اسلامی نیز هویدا است. برای نمونه باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده اخیرا در گفتگو با روزنامه نیویورک تایمز گفته است: “احتمال دستیابی به توافق هسته ای دائم با ایران کمتر از ۵۰ درصد است.”
استدلال اوباما این بوده که برخی از مقامات جمهوری اسلامی نگران هستند که چنین توافقی قدرت آنها را کاهش دهد.
هفته گذشته نیز آیت الله خامنه ای در جریان دیدار با دیپلمات های جمهوری اسلامی در نقد گفتگو با ایالات متحده ، تعامل هسته ای با این کشور را غیر عاقلانه توصیف کرده و گفته بود: “تعامل با آمریکا نه فقط هیچ نفعی برای جمهوری اسلامی ایران ندارد، بلکه ضرر نیز دارد و کدام آدم عاقلی دنبال کار بی منفعت می رود؟”
به باور ولی فقیه برغم مذاکرات یک سال اخیر میان دولت روحانی و واشنگتن، “دشمنی‌ها و تحریم‌های این کشور علیه جمهوری اسلامی افزایش یافته” است.
تحریم های نفتی مهمترین عامل سقوط اقتصادی کشور از زمستان سال ۹۰ تا امروز بوده است. ایالات متحده به همراه اتحادیه اروپا از کشورها و شرکت های جهان خواسته اند خرید نفت از تهران را یا متوقف کنند یا به شکل ملموسی کاهش دهند، در غیر اینصورت شانس سرمایه گذاری در بازارهای غرب را به کلی از دست می دهند؛ سیاستی که به خوبی جواب داد و باعث شد صادرات نفت در پایان دوره احمدی نژاد از حدود ۲.۲ میلیون بشکه به کمتر از هفتصد هزار بشکه در روز برسد. این تحریم ها در کنار سو مدیریت دولتی و فساد اقتصادی در نهادهای حکومتی باعث شد تا ارزش ریال سقوط آزاد کند وتورم شدید و گرانی سرسام آور تمامی اجناس داخلی و خارجی را در بر بگیرد.
اظهارات دیروز عراقچی در خصوص فاجعه آمیز نبودن ادامه تحریم ها در حالی صورت می گیرد که به نظر می آید ایالات متحده کماکان با چشمان کاملا باز تجارت دولت ها و کشورهای خارجی با جمهوری اسلامی را دنبال می کند و سخت گیری گذشته را در این خصوص ادامه می دهد. دیروز سایت دیپلماسی ایرانی – متعلق به صادق خرازی – گزارش داد که مقامات ایالت نیویورک آمریکا روز دوشنبه موسسه حسابرسی مالی “پرایس واتر هوس کوپرز” را به دلیل همکاری این موسسه با یک بانک ژاپنی در روند دور زدن تحریم های ایران، به پرداخت جریمه ۲۵ میلیون دلاری و تعلیق دو ساله فعالیت محکوم کردند.
اداره خدمات مالی نیویورک همچنین فعالیت این موسسه در نیویورک را به مدت دو سال تعلیق کرده است.
همزمان سایت آمریکایی المانیتور هم با انتشار گزارشی این تصویر را ترسیم کرده است که اتحادیه اروپا چنان بر وضع و نظارت بر تحریم ها علیه تهران مصمم است که علی رغم رای برخی دادگاه های این اتحادیه مبنی بر غیر قانونی بودن برخی از تحریم ها می کوشد از طریق دیگر این تحریم ها را ادامه دهد. این گزارش می نویسد: “وجود اینکه تعدادی از افراد و شرکت های ایرانی با موفقیت در دادگاه های اروپایی ثابت کردند که تحریم های اعمال شده علیه آنها بنابر قوانین اتحادیه اروپا غیرقانونی است اما بسیاری از آنها کماکان در این لیست باقی مانده اند چرا که مقامات اجرایی این اتحادیه تصمیم دادگاه های خودشان را نادیده گرفته اند.”
