اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست، با بیان اینکه بیش از ۶۰ درصد دریاچه ارومیه نابود شده، به “روز” می گوید هنوز برای نجات این دریاچه فرصت هست.
او با اشاره به همایشی که هفته گذشته با عنوان “دریاچه ارومیه؛ چالش ها و راهکارها” در ارومیه برگزار شده بود، گفت: “ما دوشنبه هفته گذشته و در حاشیه همایش با اتوبوس رفتیم داخل دریاچه؛ جایی که پیش از این 4 متر و نیم عمق آب بود و من بارها به آنجا رفته بودم. دریاچه خشک بود.”
این استاد دانشگاه و کارشناس محیط زیست تأکید می کند که “شرایط دریاچه ارومیه فاجعه بار است.”
در همایشی که کهرم به آن اشاره می کند، محمدرضا رحیمی، معاون اول محمود احمدی نژاد و محمدجواد محمدی زاده، رئیس سازمان محیط زیست شرکت داشته اند.
علاوه بر مسئولان دولتی و کارشناسان ایرانی محیط زیست، تعدادی کارشناس از کشورهای نروژ، بلاروس و آلمان نیز در همایش نجات دریاچه ارومیه شرکت داشتند اما خبرگزاری میراث فرهنگی نوشته که این همایش نیز “همچون دیگر نشست ها و همایش ها نتیجه تاثیرگذاری بر بهتر شدن دریاچه ارومیه نداشت.”
نمایندگان ارومیه در مجلس هم هر کدام نظر متفاوتی دارند.
عابد فتاحی، این همایش را موفق و “تنها حرکت جدی برای نجات دریاچه” ارزیابی اما در عین حال تأکید می کند که “تاکنون هیچ قدم مثبتی برای نجات دریاچه برداشته نشده و همایش اخیر هم تنها یک گام کوچک برای نجات دریاچه است.”
اما نادر قاضی پور، دیگر نماینده ارومیه در مجلس می گوید: “این همایش ها و اجلاس ها فقط جایی برای سخنرانی و صحبت هستند و در عمل هیچ کمکی به نجات دریاچه ارومیه نمی کند.”
هر روز کوچکتر از دیروز
دریاچه ارومیه با نام قدیمی رضائیه، بزرگترین دریاچه در داخل کشور و دومین دریاچه آب شور در جهان است. این دریاچه در شمال غربی ایران و میان دو استان آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی قرار دارد.
محیط زیست و اکولوژی دریاچه ارومیه یکی از مهمترین اکولوژی ها در سطح جهان است اما دریاچه ای که تا همین چند سال پیش، بیش از سه درصد کل مساحت کشور را در خود جای داده بود، اکنون مدتهاست که هر روز از روز قبل کوچکتر می شود.
خبرگزاری میراث فرهنگی با استناد به تصاویر ماهواره ای از ناسا، سازمان ملی هوانوردی و فضانوردی آمریکا، گزارش داده که این تصاویر از نمکزار شدن منطقه‌ای حکایت دارد که زمانی نگین آذربایجان لقب داشته است.
همچنین اخباری در شبکه های اجتماعی مجازی منتشر شده که بر اساس آنها سونامی نمک در برخی مناطق اطراف دریاچه دیده شده، هرچند این خبرها هیچ گاه توسط مقام‌های رسمی تایید نشده است.
به نظر می‌رسد مسوولان و تصمیم گیرندگان در مورد دریاچه ارومیه ترجیح می‌دهند در مقابل موضع‌گیری‌ها در قبال دریاچه ارومیه هیچ واکنشی نداشته‌باشند، گویی خبری نیست، عکس‌ها اما به وضوح نشان می‌دهند وضعیت دریاچه ارومیه در همین چهار سال اخیر به مراتب وخیم‌تر شده‌است.
اختصاص حدود 90 درصد منابع آبی منطقه به زمین های کشاورزی اطراف با احداث سدهای متعدد، تبخیر زیاد در پی گرم شدن هوا و برداشت غیرمجاز از آب‌های زیرزمینی در پی حفر چاه از اصلی ترین دلایل خشک شدن این دریاچه هستند.
آب دریاچه ارومیه تاکنون از رودخانه هایی مانند زرینه‌رود، سیمینه‌رود، تلخه رود، گادر، باراندوز، شهرچای، نازلو و زولا تأمین می شد ولی حالا با احداث سدهای متعدد بر روی این رودخانه ها توسط دولت، دیگر امکانی برای تغذیه دریاچه وجود ندارد.
باید سدها را برداشت
اسماعیل کهرم در گفت و گو با “روز” تأکید می کند که در صورت برداشته شدن این سدها یا حتی سرریز شدن بخشی از آب آنها به دریاچه ارومیه، این دریاچه احیا خواهد شد.
این بوم شناس و کارشناس محیط زیست می گوید: “من مطمئن هستم آیندگان ما بهتر عمل می کنند و این سدها را برخواهند چید.”
برداشتن سدها و جلوگیری از برداشت آب های زیرزمینی، راهکارهایی هستند که به اعتقاد دکتر کهرم و دیگر کارشناسان محیط زیست، به احیای دریاچه ارومیه منجر خواهد شد.
اما به نظر نمی آید دولت هیچ توجهی به این راه حل ها داشته باشد. نیروهای امنیتی، بخصوص در شهرهایی مانند ارومیه تاکنون هرگونه حرکت اعتراضی مدنی و مردمی که با هدف جلب توجه دولت به نابودی دریاچه ارومیه و فاجعه زیستی بعد از آن برگزار شده بود را سرکوب کرده اند.
دریاچه در این میان روز به روز خشکتر و از وسعت آن کاسته می شود. در درون دریاچه ارومیه بیش از یکصد جزیره وجود داشته است. حالا با خشک شدن بخش عمده ای از آن، برخی از این جزیره ها به هم پیوسته اند.
بررسی عکس‌های ماهواره ای در نیمه آبان ۱۳۹۱ حاکی از آن است که خشکی دریاچه به حدی رسیده که دو جزیره تازه در نیمه شمالی پدیدار شده، به علاوه اینکه تقسیم شدن دریاچه به دو نیم، رخدادی قریب الوقوع است.
کاهش قابل توجه ارتفاع سطح آب در بخش مرکزی دریاچه ارومیه، یکی از پیامدهای کاهش بارش و خشکی دریاچه است. پیشرفت خشکی و عقب نشینی مرزهای دریاچه در این بخش به شکل قابل توجهی از سایر بخش‌ها متمایز هستند به طوری که به نظر می‌رسد چنان چه در آینده‌ای نزدیک بارندگی در حوزه دریاچه ارومیه به میزان کافی وجود نداشته باشد ممکن است دریاچه به دو قسمت تقسیم شود.
اسماعیل کهرم می گوید: “قریب ده سال است که درباره فاجعه ای که در انتظار دریاچه ارومیه است، هشدار داده می شود.”
این کارشناس محیط زیست هشدار می دهد: “فقط برخی از عمیق ترین نقاط دریاچه باقی مانده اند.”
