با اعلام آمادگی وزیر خارجه پیشین بریتانیا برای سفر به ایران، سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی از این تصمیم استقبال گرمی کرده و گفته تهران خواهان قطع رابطه با لندن نبوده است. همزمان در شرایطی که جک استراو مواضع میانه اش در قبال بحران تهران و غرب را دنبال می کند، یکی از اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس اسلامی، اظهارات وی را “ژست سیاسی” خوانده است.
“خوشحال خواهیم شد.” این واکنش سخنگوی وزارت خارجه به اعلام آمادگی وزیر خارجه اسبق بریتانیا برای ششمین سفرش به ایران است. عباس عراقچی که روز گذشته در کنفرانس هفتگی خود با خبرنگاران سخن می گفت گفته است: “اینکه ایشان بتواند این سفر را انجام دهد ما خوشحال خواهیم شد، ملت ایران مهمان نواز است و روابط ما با اتحادیه اروپا مبتنی بر رفع تنش و اعتمادسازی است.”
دیپلمات کهنه کار بریتانیایی در گفتگویی تفصیلی با بخش فارسی بی بی سی برای سفر به تهران و مذاکره با مقامات جمهوری اسلامی ابراز علاقه مندی کرده بود.
دو کشور از آغاز انقلاب اسلامی روابط پر و فراز و نشیبی را تجربه کرده و از پاییز سال ۹۰ برای چندمین بار در سه دهه اخیر روابط خود را به حالت تعلیق در آورده اند.
حالا عراقچی می گوید تهران خواهان قطع رابطه با بریتانیا نبوده و افزوده است: “اینکه اظهار علاقه ای برای بهبود روابط دو کشور صورت گرفته ایشان باید از لندن شروع کند چون ما خواهان قطع رابطه نبودیم و اقدام از انگلیس شروع شد بر این اساس اقدام برای رفع مشکل نیز در آن ناحیه باید باشد.”
سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی البته این را هم گفته که جک استراو هنوز به صورت رسمی برای این سفر درخواست نکرده است.
ماجرای آخرین نزاع بزرگ تهران و لندن به آذر دو سال پیش باز می گردد؛ زمانی که بریتانیا پس از انتشار گزارشی توسط دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره سویه های نظامی برنامه هسته ای جمهوری اسلامی، بانک مرکزی ایران را تحریم کرده بود؛ تحریمی که به معنای پایان مبادلات تجاری تهران و لندن بود. پس از آن مجلس هشتم به رهبری علی لاریجانی طرحی را تصویب کرد تا دولت روابط با لندن را به سطح کاردار تنزل دهد و سفیر بریتانیا را اخراج کند. این طرح بی درنگ توسط شورای نگهبان هم تایید شد، اما پیش از ابلاغ به بریتانیا، صدها تن از دانشجویان و معترضان بسیجی از دیوارهای سفارت این کشور در خیابان فردوسی و همچنین باغ قلهک بالا رفتند و با افروختن آتش، اتاق های این دو محل را غارت کردند و حتی برای ساعاتی تعدادی از کارمندان آن را نیز به گروگان گرفتند.بعد از این بود که بحث قطع رابطه نیز نصفه و نیمه ماند هر چند تعاملات دیپلماتیک به پایین ترین سطح ممکن در دو دهه اخیر رسید.
پس از بالا رفتن بسیجی ها از دیوار سفارت انگلیس، رهبر جمهوری اسلامی در قبال آن سکوت کرد ولی سال گذشته در دیدار با جمعی از دانشجویان گفت: “در قضیه اشغال آن سفارت خبیث [بریتانیا]، احساسات جوانان درست بود ولی رفتنشان [به داخل سفارتخانه[ درست نبود.”
او در توضیحاتی بیشتر گفت: “من اجتماعات دانشجویی را تائید می کنم، اما با تندروی در این اجتماعات مخالفم.”
با این حال لندن علی رغم چراغ سبزهایی که تهران ارسال می کند، هنوز کوتاه نیامده است، گرچه ناظران امیدوارند پیروزی حسن روحانی و اینکه گفته سیاست خارجی ای بر اساس عقلانیت و اعتدال پیش خواهد گرفت به حل و فصل ماجرا کمک کند.
جک استراو که در زمان آغاز بحران اتمی جمهوری اسلامی وزیر خارجه بریتانیا بود، ۵ بار به تهران سفر کرد. در آن زمان خبری از گروه ۱+۵ نبود و سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان به نمایندگی از جامعه جهانی با جمهوری اسلامی مذاکره می کردند. ایالات متحده در آن زمان از حضور در چنین مذاکراتی خودداری می کرد. مذاکره کننده اصلی تهران در آن زمان حسن روحانی، دبیر وقت شورای امنیت ملی بود که ۲۴ خرداد با اکثریت آرا، رقبای اصولگرای خود را شکست داد.
جک استراو ۶۷ ساله چند سالی است که از خط مقدم سیاست و کابینه سایه در بریتانیا کناره گرفته با این حال سوابق این دیپلمات باعث شده است تا خیلی ها باور کنند وی می تواند واسطه ای مطمئن برای حل و فصل بحران دیپلماتیک میان جمهوری اسلامی و بریتانیا باشد.
او گفته پس از پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست و در حالیکه سفارتخانه‌های دو کشور در پایتخت طرف مقابل تعطیل است، از طریق سفارت عمان، برای وی پیام تبریک فرستاده است.
با این حال مواضع استراو به مذاق همه اصولگرایان خوش نیامده است، محمدصالح جوکار عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با اشاره به تلاش ها برای رفع کدورت ها میان تهران و لندن به سایت بی باک گفته: “روابط با انگلیس هیچ گاه در طول تاریخ به نفع ما نبوده است، انگلیس با سیاست های مزورانه ای که داشته اند همیشه از این روابط به نفع خود بهره یک طرفه برده اند این کشور به عنوان اولین استعمارگری است که وارد کشور شد.”
نماینده یزد با اشاره به تمایل استراو برای از سرگیری روابط دو دولت گفته است: “اینکه برای برقراری ارتباط اعلام آمادگی کردند یک طرفه است”.
او سپس به کنایه ضرب المثلی که آیت الله محمد یزدی هم پیشتر علاقه خود را به آن نشان داده بود به کار برده و گفته است: “مثل قدیمی که می گوید طرف را به ده راه نمی دادند سراغ کدخدا را گرفت، در خور حال و روز الان انگلیس در قبال برقراری رابطه با ایران است.”
جک استراو همواره مواضعی میانه نسبت به برنامه هسته ای جمهوری اسلامی داشته است. برای نمونه رئیس سابق دستگاه دیپلماسی لندن اواخر اسفندبا انتشار یادداشتی در روزنامه دیلی‌تلگراف نوشته بود که غرب باید به عادی‌سازی روابط با ایران روی آورد و حق استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را برای این کشور به رسمیت بشناسد.
او در مصاحبه اخیرش با بی بی سی هم تقصیر ناکامی های دیپلماتیک را به گردن نئو محافظه کاران آمریکایی انداخته و گفته است: “اما واقعیت این بود که نئوکان‌های حاضر در دولت وقت آمریکا نمی‌خواستند توافقی حاصل شود، و من فکر می‌کنم آنها فهمیده بودند که با این کارشان به موقعیت خاتمی و روحانی لطمه می‌زنند، و به نظر می‌رسید با این موضوع مشکلی نداشتند، و حتی امیدوار بودند که این طور بشود.”
با این وجود جوکار مواضع استراو برای تنش زدایی را “جنگ روانی” می خواند و می گوید: “این ها یک ژست سیاسی و جنگ روانی است که راه می اندازند که آماده برقراری رابطه هستند.”
