در آستانه تشکیل دولت حسن روحانی که از او با عناوین “شیخ دیپلمات” و یا “مرد مذاکره” یاد می شود ، آیت الله علی خامنه ای طی اظهاراتی در حضور او و سایر مسولان جمهوری اسلامی ضمن تاکید بر “جابجایی مسولیت ها” و حضور “سلایق جدید به میدان قدرت” با یادآوری گفته های پیشین خود در بهار سال جاری به طور تلویحی نسبت به شعارهای حسن روحانی درباره تعامل با دنیا ابراز بدبینی کرد.
رهبرجمهوری اسلامی در دیدار با “مسولان نظام” گفت:“مسئولان کشور باید تصمیمشان را در مواجهه‌ی با مشکلات حفظ کنند، عزم راسخ خودشان را محفوظ بدارند، دچار تزلزل نشوند. به سمت آرمانها حرکت کردن، این عزم راسخ را نیاز دارد. اینجور نباشد که با مشاهده‌ی اخم دشمن، ترشروئی دشمن، حرکت معارضه‌ی دشمن با شکلهای مختلفش - تبلیغاتی‌اش، سیاسی‌اش، اقتصادی‌اش و امثال اینها - متزلزل شوند.”
وی بی اشاره مستقیم به موضوع” تعامل با دنیا “ که یکی از محورهای تبلیغات انتخاباتی حسن روحانی بود نیز تاکید کرد:” ما همواره معتقد به تعامل با دنیا بوده و هستیم اما نکته مهم در تعامل با دنیا، شناخت طرف مقابل و درک اهداف و شگردهای اوست زیرا اگر او را به درستی نشناسیم، پشت پا خواهیم خورد. در تعامل با دنیا، نباید عملکرد دشمنان خود را از یاد ببریم حتی اگر بنابر مصالحی، آن را به روی او نیاوریم. “
آیت الله خامنه ای بویژه درباره مذاکره با ایالات متحده اضافه کرد:” آمریکائی‌ها میگویند ما میخواهیم با ایران مذاکره کنیم. خب، سالها است که میگویند میخواهیم مذاکره کنیم؛ این یک فرصتی نیست که برای ما به‌وجود آوردند. من اول سال گفتم که خوشبین نیستم. در مسائل خاص، مذاکره را منع نمیکنم - مثل مسئله‌ی خاصی که در قضیه‌ی عراق داشتیم، و بعضی از قضایای دیگر - لیکن من خوشبین نیستم؛ چون تجربه‌ی من این را نشان میدهد. آمریکائی‌ها، هم غیرقابل اعتمادند، هم غیر منطقی‌اند، هم در برخوردشان صادق نیستند.”
او البته در عین حال تصریح کرد که “ ممکن است دشمنی سر راه شما را بگیرد، بگوید از اینجا نباید جلو بروید. سازش با او به این صورت نیست که شما قبول کنید، برگردید؛ هنر این است که شما کاری کنید که راهتان را ادامه دهید، او هم مانع کار شما نشود؛ والّا اگر چنانچه توافق و تفاهم به این معنا بود که او بگوید شما باید از این راه برگردید، شما هم بگوئید خیلی خوب، این که خسارت است. توجه به این جهات باید از سوی مسئولین و دولتمردان وجود داشته باشد.”
رهبرجمهوری اسلامی همچنین در بخش دیگری از اظهاراتش روی کار آمدن دولت جدید را “جابجایی مسولان” به غیر از سال 1388 را همراه با “شادکامی” و البته “خوب و مبارک” توصیف کرده و تاکید کرد که “ ورود عناصر، دیدگاهها، ابتکارات و سلایق جدید به «میدانِ جابجایی قدرت» عید و فرصت بزرگی است که باید از آن بخوبی استفاده کرد.”
اشاره رهبر جمهوری اسلامی به اظهارات پیشین اش به دو سخنرانی او در فروردین و خردادماه سال جاری برمی گردد. او در نخستین روز سال جاری نیز در مشهد نسبت به مذاکره با ایالات متحده ابراز تردید کرده بود.
وی در این رابطه گفته بود:” آمریکائی‌ها مرتب از راه‌های گوناگون به ما پیغام میدهند که بیائید درباره‌ی مسئله‌ی هسته‌ای گفتگو کنیم؛ هم به ما پیغام میدهند، هم در تبلیغات جهانی‌شان این را مطرح میکنند. مسئولین بلندپایه و مسئولین میانی آمریکا بارها و بارها میگویند بیائید در کنار گفتگوهای 1 +5 که درباره‌ی مسائل هسته‌ای بحث میکنند، آمریکا و جمهوری اسلامی دو به دو، درباره‌ی مسئله‌ی هسته‌ای ایران بحث کنند. من به این گفتگوها خوشبین نیستم.”
او در این اظهاراتش مقامات ایالات متحده را به تلاش برای “تغییر نظام اسلامی” و عدم “صداقت در گفت و گوها” متهم کرده و مدعی شده بود که اظهارات آنها درباره مذاکره با جمهوری اسلامی یک تاکیتک تبلیغاتی است و البته گفته بود که “برداشت ما این است که پیشنهاد مذاکره از سوی آمریکائی‌ها، یک تاکتیک آمریکائی و برای فریب دادن افکار عمومی است؛ افکار عمومی دنیا و افکار عمومی مردممان. باید شما ثابت کنید این نیست. میتوانید ثابت کنید؟ ثابت کنید.”
او البته نزدیک به سه ماه پس از این اظهاراتش در جریان سخنرانی خود طی مراسم سالروز مرگ آیت الله خمینی که همزمان با اوج رقابت های انتخاباتی ریاست جمهوری بود نیز بار دیگر بر این مواضع تاکید کرده بود که البته بیشتر تاکیدات او به نظر هشدارهایی به کاندیداهای ریاست جمهوری و پیروز انتخابات بود.
آیت الله خامنه ای در این گفته هایش با انتقاد از اظهارات تبلیغاتی کاندیداهای ریاست جمهوری از آنها خواسته بود تا “ قول بدهند که به مسئله‌ی اقتصاد - که امروز میدان چالش تحمیلی بر ملت ایران از سوی بیگانگان است - بخوبی خواهند پرداخت؛ قول بدهند حاشیه‌سازی نمیکنند؛ قول بدهند دست کسان و اطرافیان خود را باز نخواهند گذاشت؛ قول بدهند که به منافع بیگانگان، به بهانه‌های گوناگون، بیش از منافع ملت ایران اهمیت نخواهند داد. بعضی با این تحلیل غلط که به دشمنان امتیاز بدهیم تا عصبانیت آنها را نسبت به خودمان کم کنیم، عملاً منافع آنها را بر منافع ملت ترجیح میدهند؛ این اشتباه است.”
تاکیدات اخیر و اظهارات رهبر جمهوری اسلامی در شرایطی مطرح می شود که حسن روحانی کاندیدای پیروز یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری یکی از محوری ترین برنامه های خود را پیش از پیروزی تعامل با دنیا و تنش زدایی در این عرصه اعلام کرده بود.
از جمله وی پیش از انتخابات ریاست جمهوری تاکید کرده بود که “ ما برای اینکه به اهداف ملی دست پیدا کنیم و برای اینکه کشور را از تحریم ظالمانه نجات دهیم و برای اینکه روابطمان را با دنیا براساس تعامل سازنده بنیانگذاری کنیم در این عرصه ورود کرده‌ایم.”
حسن روحانی به دلیل آنکه سالها مسولیت شورای عالی امنیت ملی و مذاکرات جمهوری اسلامی با غرب درباره پرونده هسته ای را دارا بوده از او به عنوان “شیخ دیپلمات” و “مردمذاکره” یاد می کنند پس از پیروزی در انتخابات هم بر این موضوع تاکید کرده بود.
از جمله او هفته گذشته در جمع فرماندهان نظامی کشور تاکید کرد که “ پیام این انتخابات سیاست خارجی پویا و فعال با جهان بود که البته همراه با احترام، منافع و حفظ حقوق متقابل است که در آن جای تردید نیست و یک ایرانی را پیدا نمی‌کنیم که بگوید از منفعت، امنیت و حقوق ملی می‌گذرم پس می‌توانیم با دنیا “تعامل منطقی” داشته باشیم و قدم به قدم جلو برویم و توقعات جامعه حتما باید منطبق با امکانات، توان و ظرفیت ملی باشد و مردم ما این توجه را دارند چون دولت به تنهایی نمی‌تواند موفق شود.”
البته حسن روحانی درباره مذاکره مستقیم با ایالات متحده نیز پیش از پیروزی در انتخابات تاکید کرده بود:” نوع رابطه ما با برخی کشورها به دلیل نوع تخاصم ما با آمریکاست، روابط امروز ما با آمریکا در حد تخاصم است، باید تلاش کنیم این حد را با برنامه‌ریزی و تدبیر پایین آوریم و حداقل روابط را از تخاصم به تنش برسانیم. در شرایط کنونی نمی‌توانیم بگوییم با آمریکا میخواهیم تنش‌زدایی کنیم زیرا امروز بحث تهدید و تخاصم است. در 8 یا 10 سال پیش می‌شد اما امروز در مرحله دیگری قرار گرفته‌ایم. امروز با برخی از کشورهایی که پیش از این به دنبال اعتمادسازی با آنها بودیم باید تنش‌زدایی کنیم و با آنها که خواهان تنش‌زدایی بودیم باید به دنبال رفع تهدید باشیم. شرایط متفاوت شده، اما باید بدانیم می‌توان با دشمن هم تعامل داشت.”
وی البته پس از پیروزی در انتخابات نیز بار دیگر بر این مساله تاکید و در جریان کنفرانس خبری خود اظهار کرده بود که “رابطه ایران با امریکا مساله پیچیده و دشواری است، زخم کهنه ای وجود دارد که باید تدبیر شود تا این زخم درمان گردد .ما به هیچ وجه به دنبال ادامه و توسعه تنش ها نخواهیم بود، عقل سلیم حکم می کند که دو ملت در کنار هم به فکر آینده باشند.”
حسن روحانی درباره احتمال مذاکره جمهوری اسلامی با ایالات متحده در دولتش را رد نکرده و افزوده بود که “هرگونه مذاکره و سخن گفتن با ایران باید بر مبنای احترام و منافع متقابل و از موضع برابر باشد.مذاکره دارای شرایطی است…اگر احساس شود که حسن نیت وجود دارد زمینه تفاوت پیدا خواهد کرد به هر ترتیب دولت آینده از حقوق حقه ی مردم ایران کوتاه نخواهد آمد تا اینکه تنش ها کاهش پیدا کند.”
یکی از چالش های پیش روی حسن روحانی درباره سیاست خارجی و مساله “تعامل با دنیا” آنگونه که منصوبان رهبر جمهوری اسلامی بیان کرده اند در ماه های پیش رو این خواهد بود که او به تنهایی قدرت تصمیم گیری در این باره را نخواهد داشت.
از جمله چندی پیش حجت الاسلام عبدالله حاجی صادقی جانشین نمایندگی آیت الله خامنه ای در سپاه به صراحت بر این مساله تاکید و ضمن انتقاداتی از حسن روحانی گفته بود که “ در نظام اسلامی یک سیاسیت گذار بیشتر وجود ندارد که آن هم ولی فقیه است، رییس جمهور رییس قوه مجریه است نه نظریه پرداز و سیاسیت گذار در روابط خارجی، سیاست های خارجی دست رییس جمهور نیست بلکه دیپلماسی خارجی بر عهده رییس جمهور است.کاندیداهایی در مناظره ها سخن از تغییر و تحول در سیاست خارجی می‌گفتند، این سخن درستی نبود، چون سیاست خارجی دست شما نیست که بخواهید آنر ا تغییر دهید این ها در حوزه اختیارات ولایت است.”
او همچنین تصریح کرده بود که “ “امروز برخی به منتخب مردم مشاوره می دهند که خودت عمل کن و به رهبری کاری نداشته باش، عملکرد رییس جمهور منتخب در کنفرانس خبری مثبت بود، اما در آینده با مشکلاتی روبرو خواهد شد که باید کمکش کرد.”
سرتیپ پاسدار یدالله جوانی از مقامات ارشد سپاه پاسداران که هم اکنون تحت عنوان مشاور نمایندگی رهبر جمهوری اسلامی در سپاه فعالیت می کند هم البته در این رابطه اظهار کرده بود که “ گر تصور غربی‌ها این باشد که با روی کارآمدن دولت جدید در ایران، رفتار سیاسی نظام اسلامی در موضوع هسته‌ای تغییر می‌کند، این اشتباه بزرگی از سوی آنها است. خود آقای روحانی هم به این قضیه اشاره کردند و غربی‌ها هم متوجه شده‌اند که در ایران سیاست‌های کلان و کلی از سوی رهبر معظم انقلاب مشخص می‌شود و دولت‌ها مجری سیاست‌ها هستند. «ما به رئیس‌جمهور می‌گوییم رئیس قوه مجریه.» در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی نیز دستگاه سیاست خارجی کشور پیگیر سیاست‌های کلی نظام است.”
