هنرروز در سلسله گزارش‌های هفتگی «منشور» سعی دارد تا درضمن بازخوانی کتابهای تازه و معرفی ناشران پرکار و کتابهای پرفروش هفته، با مراجعه به اهالی قلم، روایتی از اثار دردست انتشار نویسندگان و مترجمان ایرانی ارائه کند. درپایان نیز نگاهی خواهیم داشت به کتابهای اعلام‌وصول شده برخی ناشران که باید طی هفته بعد منتظر حضورشان روی پیشخوان کتابفروشی‌ها بود.
روی پیشخوان
این‌هفته برای حوزه تاریخ هفته پرباری بود و به تعبیری کتاب‌هایی در هفته گذشته در بخش تاریخ منتشر شدند که از بسیاری جهات توانستند تا حدودی از رکود بازار نشر در فصل تابستان بکاهند. یکی از این کتاب‌ها که گمان می‌رود نقشی در تغییر وضعیت بازار نشر ایفا کند «تاملی در نگرش سیاسی مصدق» نام دارد که مجموعه‌ای‌ست از گفتارهای تاریخی، سیاسی فخرالدین عظیمی تاریخ‌پژوه معاصر، پیرامون یکی از حیاتی‌ترین دوره‌های تاریخ ایران که هفته گذشته نشر خجسته آن‌را در ۲۴۵ صفحه منتشر کرد. علاوه بر این انتشارات سخن که در نشر آثار تاریخی با استاندارد، صاحب سبک است، هفته قبل بعد از ماه‌ها تلاش محمد افشین وفایی و پژمان فیروزبخش، «یادداشت‌های روزانه محمدعلی فروغی از سفر کنفرانس صلح پاریس» را منتشر کرد. این یادداشت‌های روزانه مربوط به دوره تاریخی دسامبر۱۹۱۸ تا اوت ۱۹۲۰ است و حجمی ۶۸۰ صفحه‌ای دارد.
این‌هفته یک خبر خوب هم برای علاقه‌مندان به پژوهش‌های احسان طبری داریم و آن اینکه سرانجام انتشارات فردوس کتاب «ابوالفضل بیهقی و جامعه غزنوی» این چهره شاخص تاریخ سیاسی ایران را که البته پیشتر در فضای مجازی در قالب کتاب الکترونیکی عرضه شده بود در قالب کتاب کاغذی با حجمی بالغ بر ۱۷۰ صفحه روانه بازار کرد. از این گذشته «زوال صفویه و سقوط اصفهان» عنوان کتابی از «رودی مته» است که توسط مانی صالحی علامه به زبان فارسی ترجمه و توسط انتشارت نامک منتشر شد.
معمولا تعداد آثار تالیفی در حوزه تاریخ جنگ جهانی اول و جایگاه ایران در مناسبات سیاسی این دوره انگشت‌شمار است اما خوشبختانه این هفته یک کار تامل برانگیز در حوزه ژئوپولتیک تاریخی با تلاش محمد نخجوان بازنشر شد که طبیعی‌ست به علت فقر آثار تالیفی در این بخش این کتاب کم‌حجم مورد توجه تاریخ‌پژوهان داخلی قرار گرفته است. این کتاب که دکتر هوشنگ طالع نیز برآن مقدمه‌ای نوشته است «تاریخ نظامی نقشه‌های جنگ بین‌الملل ۱۹۱۴-۱۹۱۸» ایران نام دارد و توسط انتشارات سمرقند روانه بازار شده‌است.
بنفشه حجازی نویسنده و پژوهشگر تاریخ حضور زنان در مناسبات اجتماعی ایران نیز این هفته کتابی در حوزه کمتر کارشده حجاب در تاریخ ایران توسط انتشارات قصیده‌سرا روی پیشخوان کتابفروشی‌ها فرستاد. «به زیر مقنعه» عنوان اصلی کتابی‌ست که حجازی در آن به بررسی جایگاه زن ایرانی از قرن اول هجری تا عصر صفوی می‌پردازد. در این میان بد نیست در حوزه مطالعات زنان به کتاب دوجلدی «فرهنگ‌نامه زنان ایران و جهان» نیز اشاره‌ای بکنیم که هفته گذشته با ویراستاری محمدرضا سهرابی در حجمی بیش از ۱۵۰۰ صفحه توسط انتشارات ارتباط نوین روی پیشخوان کتابفروشی‌ها قرار گرفت.
دو خبر خوب هم برای علاقه‌مندان به کتابهای تاریخ کشورهای همسایه داریم و آن اینکه این هفته یک کتاب از کندیس فلمینگ تاریخ‌پژوه امریکایی با ترجمه محمدکاظم شجاعی توسط نشر سبزان درباره آخرین تزار روس با عنوان «رومانوف‌ها: قتل، شورش و سقوط روسیه» منتشر شد و مرتضی رجایی‌خراسانی به‌همراه فاطمه‌مهسا کارآموزیان یک پژوهش از کارن‌الیوت هاوس درباره همسایه جنوبی ایران عربستان منتشر کردند. این کتاب که عنوان عادی «درباره عربستان» را روی جلد دارد پژوهشی‌ست تاریخی-مرد‌م‌شناختی درباره این کشور، مردم، گذشته، دین، خطوط گسست و آینده عربستان.
علاوه بر این، با بالاگرفتن بحث‌ها پیرامون نسل‌کشی ارامنه توسط امپراتوری عثمانی و البته سیاست تحریف دولت وقت ترکیه، انتشار کتاب «نسل کشی ارامنه و ۱۰۰ سال مطبوعات ایران» که هفته گذشته منتشر شده نشان می‌دهد که این ضایعه تاریخی هنوز برای ارمنیان زنده است. روزیک دراوانسیان در این کتاب که یکی از فراگیرترین منابع در این حوزه است به رویکرد مطبوعات ایران به این نسل‌کشی در طول یکصد سال گذشته می‌پردازد.
در حوزه تاریخ معاصر نیز در هفته گذشته یک کتاب قابل اشاره در مورد نقش ایل قشقایی در مناسبات سیاسی اجتماعی ایران پس از شهریور ۲۰ و ورود متفقین به ایران منتشر شد. این کتاب که «نگاهی به ایل قشقایی بعد از شهریور ۱۳۲۰» نام دارد پژوهشی‌ست از منوچهر کیانی در حجمی ۴۸۰ صفحه‌ای که توسط موسسه کیان نشر روانه بازار شده است.
در حوزه سیاست و علوم سیاسی نیز بازار نشر در این هفته آثار درخور توجهی داشت. از سویی یک کتاب از مسلم عباسی با عنوان «تحول اندیشه سیاسی در ایران باستان» توسط انتشارات نگاه معاصر منتشر شد که در اصل مطالعه‌ای‌ست تطبیقی در ریگ‌ودا، گاهان، سنگ‌نبشته بغستان و بررسی اندیشه سیاسی عیلام باستان و از سوی دیگر دکتر جهانگیر معینی علمداری استاد برجسته علوم سیاسی دانشگاه تهران؛ مجموعه پژوهش‌های خود در حوزه اندیشه سیاسی و مسئله زیست‌جهان را با عنوان «زیست جهان و اهمیت آن برای نظریه‌ی سیاسی» از سوی انتشارات رخدادنو روانه کتابفروشی‌ها کرد.
از فروغ اسدپور مترجم شناخته شده اقتصاد سیاسی نیز در این هفته کتابی منتشر شد که عنوان«دیالکتیک و واسازی در اقتصاد سیاسی» را روی جلد دارد. این کتاب اثری‌ست از رابرت آلبرایتون اقتصاددان برجسته امریکایی و استاد دانشگاه یورک و نشر پژواک آن را در در حجمی بالغ بر ۳۵۰ صفحه سامان داده است.
انتشارات تمدن ایرانی نیز هفته قبل کتاب «احزاب سیاسی و هویت» را روانه بازار کرد که مجموعه مقالاتی از علی‌اشرف نظری را درباره رابطه حزب و هویت در ایران دربرگرفته است.
با بالاگرفتن بحث مذاکرات هسته‌ای ایران و شش قدرت جهانی انتشارات دنیای اقتصاد وابسته به یکی از روزنامه‌های اقتصادی پایتخت، کتابی از چهار کارشناس برجسته هسته‌ای منتشر کرده که عنوان «حقوق هسته‌ای» را روی جلد دارد. کارلتون اشتویبر، آلک‌بائر، نوربرت پلزر، وولفارم تانهوزر در این کتاب مقررات LAEA درباره فعالیت هسته‌ای اعضا را مورد واکاوی قرار داده‌اند. ایده اصلی کتاب بر این پایه بنا شده که اساسا هیچ الگوی قطعی و واحدی برای چگونگی تدوین قانون انرژی هسته‌ای یا چارچوب نهادی که بتواند قانون ملی هسته‌ای را اجرا کند وجود ندارد.
خشایار دیهیمی مترجم پرکار حوزه علوم انسانی و سیاسی نیز این هفته دو کتاب جدید روی پیشخوان کتابفروشی‌های پایتخت داشت. کتاب اول که توسط نشر ماهی منتشر شده اثری‌ست از پاتریک اوئورژدنیک با عنوان « شهر فرنگ اروپا: چکیده‌ای از پیدا و پنهان تاریخ قرن بیستم» و کتاب دوم را که نشر گمان روانه بازار کرده با نام «دروغ / اراده آزاد» نوشته سام هریس است.
در میان هیاهوی کتابهای مربوط به تاریخ و سیاست در هفته گذشته یک کتاب قابل تامل از رئیس ستاد انتخاباتی میرحسین موسوی از رهبران محصور جنبش اعتراضی ایران منتشر شد که می‌تواند زوایایی از رویکردهای این طیف سیاسی به بحث فرهنگ عمومی را پیش روی مخاطب بگذارد. قربان بهزادیان‌نژاد در کتاب «آنچه مقصود شد در این پرگار» مجموعه گفتارهای فرهنگی خود را گردآورده و انتشارات نگارستان اندیشه آن را روانه بازار کرده‌است.
حوزه فلسفه در این هفته رمق چندانی نداشت و تنها می‌توان از دو کتاب قابل اشاره یاد کرد. کتاب اول که محصول درسگفتارها و پژوهش‌های دکتر محمد ایلخانی استاد شناخته فلسفه قرون وسطی با عنوان « تاریخ فلسفه در قرون وسطی و رنسانس» است که انتشارات سمت آن‌را برای بار هشتم منتشر کرد و کتاب دوم نیز برگردان محمد دهقانی از کتاب تامس دیکسون بانام «علم و دین» است که نشر ماهی آن را در قطع جیبی روانه بازار کرده است.
در حوزه ادبیات این هفته شاهد رشد چشمگیر ترجمه‌های جدید از آثار قدیمی و باز نشر کتابهای گذشته بودیم. از سویی هملت شکسپیر و از سوی دیگر گتسبی بزرگ نوشته جاودان اسکات فیتزجرالد و در نهایت دیوانگان کرستین بوبن با ترجمه‌هایی جدید روانه بازار شدند. فارغ از این در حوزه ترجمه نیز رسانه‌های داخلی از انتشار کتاب «خانه خاموش» اورهان پاموک نویسنده ترک برنده نوبل ادبیات این‌بار با ترجمه ایرج نوبخت خبر دادند.
این هفته دو کتاب از شاملو نیز تجدید چاپ شدند. اولی سفرنامه طنز «روزنامه سفر میمنت اثر ایالات متفرقه امریغ» بود که نشر مازیار آن را به چاپ چهارم رساند و کتاب دوم نیز «مثل خون در رگهای من» بود که ظرف دو هفته از سوی نشر چشمه به چاپ دوم رسید.
از میان کتابهای چاپ اولی نیز باید به انتشار کتاب «ساعت ده صبح بود» احمدرضا احمدی اشاره کرد و «منتخب ده دفتر شعر فریدون مشیری» که از سوی انتشارات سخن به چاپ رسید.
پرفروش‌های هفته
این هفته فروشگاه شهر کتاب مرکزی دو کتاب «چشم‌هایش» نوشته بزرگ علوی و «دوست داشتم کسی جایی منتظرم باشد» نوشته اناگاوالدا را بیشتر از بقیه کتابهایش فروخت و شهر کتاب ابن سینا نیز کماکان «بیشعوری» را در صدر کتابهای پرفروش خود داشت. شهرکتاب عباس‌آباد نیز در هفته گذشته با استقبال مراجعان از «سرمایه در قرن بیست و یکم» توماس پیکتی و «چرا روشنفکران لیبرالیسم را دوست ندارند» ریمون بودن مواجه بود.
در راسته کریم‌خان، فروشگاه نشر چشمه در هفته گذشته ۳۶ نسخه از کتاب «هنر شفاف اندیشیدن» در باب مفاهیم و شاخه‌های فلسفی فلسفه، نوشته رالف دوبلی فروخت و «مثل خون در رگهای من» با فروش ۲۷ نسخه‌ای در رده بعدی پرفروش‌های این فروشگاه قرار گرفت.
انتشارات ثالث کتاب مصور دلنوشته‌های صابر ابر با عنوان «هر رازی که فاش می‌کنید یک ماهی قرمز می‌میرد» را در صدر پرفروش‌هایش داشت و مراجعان فروشگاه انتشارات امیرکبیر، از «صد سال تنهایی»مارکز با ترجمه بهمن فرزانه استقبال کردند.
«شب‌های روشن» در صدر کتابهای محبوب فروشگاه کتاب افق در هفته گذشته بود و همچنین کتاب «در ستایش بطالت» اثر برتراند راسل نیز با ۱۱ نسخه فروش رده دوم را به خود اختصاص داد.
پیشتاز فهرست پر فروش‌ترین کتابهای فروشگاه انتشارات مولی کتاب «موقعیت بدن بدون اندام» نوشته اریک الی‌یز بوده و درنهایت فروشگاه انتشارات جیحون در هفته گذشته «۴۸ قانون قدرت» نوشته رابرت گرین و جوست الفرز را با فروش۴۴ نسخه‌ای همچون هفته پیشتر در صدر داشت.
یادبود
مرگ رضا قلی‌خان هدایت
۸ تیرماه سالمرگ یکی از شاخص‌ترین تذکره‌نویسان عهد قاجار و جد مهم‌ترین داستان نویس ایرانی بود. رضاقلی‌خان هدایت را که بنابر اسناد تاریخی ۱۸ خرداد ۱۱۷۹ متولد شده بود مهم‌ترین ادیب، شاعر و تذکره‌نویس سده سیزدهم هجری در ایران (در دوران حکومت محمدشاه و ناصرالدین‌شاه قاجار) می‌دانند. او که دوران سلطنت چهار پادشاه قاجار (آقامحمدخان، فتحعلی‌شاه، محمدشاه و در نهایت ناصرالدین‌شاه) را تجربه کرده بود سرانجام در۸ تیر ۱۲۵۰ در تهران درگذشت. از این شاعر و سیاست‌مدار ایرانی که به‌عنوان یکی از بنیان‌گذاران دارلفنون تهران نیز شناخته می‌شود مجمع‌الفصحا، تذکره ریاض‌العارفین، فرهنگ انجمن‌آرای ناصری، مدارج‌البلاغه در علم بدیع، مثنوی گلستان ارم، تکمله روضةالصفا (دربرگیرنده تاریخ دوره‌های صفویه، افشاریه، زندیه و قاجاریه) و در نهایت سفارتنامه خوارزم (یادداشت‌های دوران سفارتش در خوارزم پس از پایان جنگ با ترکمانان در سال ۱۲۶۷ قمری) بجا مانده است.
مرگ خسرو شاکری
سحرگاه دوشنبه ۸ تیر ۱۳۹۴ ( برابر با ۲۹ ژوئن ۲۰۱۵) خسرو شاکری، پژوهشگر اسناد تاریخ معاصر ایران، مورخ چپ‌گرای ایرانی، استاد تاریخ مدرسه‌ی مطالعات عالی علوم اجتماعی و از بنیان‌گذاران کنفدراسیون دانشجویان ایرانی در ۷۸ سالگی بر اثر سکته مغزی در بیمارستانی در پاریس چشم از جهان فروبست.
شاید به باور بسیاری گردآوری بیش از بیست جلد از «اسناد تاریخی جنبش کارگری، سوسیال دموکراسی و کمونیستی ایران» مهم‌ترین کار این تاریخ‌پژوه باشد اما آثاری که از او به‌یادگار مانده و دقت وسواس‌گونه وی در بازخوانی اسناد تاریخی موید این ادعاست که شاکری در تاریخ‌پژوهی روشی بسیار منحصر به‌فرد داشت و روش تحقیق او در کتابهای «جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران ۱۹۲۱- ۱۹۲۰» ، «تقی آرانی در آینه تاریخ» سرچشمه‌های سوسیال دموکراسی در ایران مدرن به زبان انگلیسی «جنبش مشروطه و انکشاف سوسیال دموکراسی»، «میلاد زخم»، «ایرج اسکندری شاهزاده ایرانی سرخ» به زبان فرانسه، مداخلی در دانشنامه ایرانیکا و… موجد آثاری شد که در نوع خود کم‌نظیرند.
روایت اول‌شخص
عارف اقوامی مقدم؛ مترجم
من در انتخاب کتاب‌ها برای ترجمه به‌طور معمول سه مولفه را در نظر می‌گیرم. نخست اینکه کتاب پرتوی جدید به گوشه‌ای از مسایل اجتماعی بتاباند، آن را معنادار یا پروبلماتیزه کند. این گام وقتی محقق می‌شود که متن انتخابی وضع موجود جهان را به چالش بطلبد و با دو دیدگاه، مبلغان پایان تاریخ و اراده‌گرایی فاصله‌ی معنادار بگیرد. نکته‌ی دیگر در انتخاب کتاب‌ها توجه به امکان تولید شهر (اوربان) است جایی که دموکراسی و عدالت دو رویه‌ی یک سکه‌اند و ویژگی اجتماعی آن برتافتن تفاوت و ممانعت از خشونت است.
این کتاب‌ها در انتظار چاپ اول هستند: راهنمای جلد اول سرمایه نوشته هاروی که انتشارات آشیان در اواخر تابستان راهی بازار خواهد کرد. کتاب هفده تضاد نوشته‌ی پسین هاروی و به‌اعتباری سیاسی‌ترین کتاب اوست که همزمان به نقد نئولیبرالیسم، مارکسیسم ارتدکس، آنارشیسم و کمونیسم به‌اصطلاح تجربه‌شده می‌پردازد و هفده تز برای پراتیک سیاسی مطرح می‌کند. این کتاب را نشر اختران منتشر خواهد کرد. انقلاب شهری هانری لوفور، رهایی ارنستو لاکلائو و پارادکس دموکراتیک شانتال موف نیز را تا پایان تابستان انتشارات پژواک منتشر خواهد کرد.
«رقص دیالکتیک» برتل اولمن در نشر رخداد نو و «عدالت اجتماعی و شهر» در نشر اختران منتظر ویراستاری هستند و جلد دوم راهنمای سرمایه هاروی نیز مرحله‌ی پایانی ترجمه را طی می‌کند. این کتاب را نیز انتشارات اختران منتشر خواهد کرد.
در نهایت باید بگویم «محدودیت سرمایه» و «جغرافیاهای آزادی» دو کتاب دیگر هاروی است که تا پایان امسال و یا اوایل سال بعد منتشر خواهند شد.
ثانیه اخر
· محاسبه رضایت با زیر عنوان مبانی منطقی دموکراسی مبتنی بر قانون اساسی عنوان کتابی‌ست مشترک از جیمز بیوکنن و گوردن تالوک که با ترجمه مشترک غلامرضا و امیر آزاد (ارمکی) در بحث توسعه سیاسی توسط نشر نی منتشر خواهد شد.
· بنیاد استاد بدیع‌الزمان فروزانفر در تدارک است تا در هفته‌های آینده دو کتاب از این استاد فقید ادبیات فارسی منتشر کند. کتاب اول «غزلیات شمس» و کتاب دوم «مثنوی معنوی»(در ۶ دفتر) با نگرشی بر نسخه قونیه و نیکلسون هستند.
· نشر چشمه به‌زودی مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه محمدمنصور هاشمی پژوهشگر شناخته شده فلسفه را با عنوان «زنگ هفتم» روانه بازار می‌کند.
