برخی از محلی ها در شهر هرات، اینجا را “دوبی افغانستان” می خوانند. این استعاره با اغراق همراه است، اما رونق در پایتخت تجاری افغانستان با به راه افتادن جریان برق ظرف 24 ساعت و خیابان های بدون دست انداز که مردم در آن بدون هراس از خشونت های غیر مترقبه پرسه می زنند، بر پیشانی سایر شهرهای کشور می درخشد. اعتبار این شرایط از آن کیست؟ سهم زیادی از آن نصیب ایران می شود؛ کشوری که در کمتر از 100 مایلی غرب هرات واقع شده و هر روز به آن نزدیکتر می شود.
جمهوری اسلامی پس از پایان احداث اتوبانی در صحرای مرزی خود، یک جاده ارتباطی به هرات، شهر دور افتاده در ایالت شمالی افغانستان، ساخت. کمی بعد در سال جاری، مدرسه ها، درمانگاه ها و پارک های صنعتی ساخت ایران در گوشه و کنار شهر هرات، به پروژۀ در دست ساخت 80 میلیون دلاری احداث خط آهن اضافه شدند. همایون عزیزی رئیس شورای استانی هرات می گوید از ایران به دلیل “تأثیر فوق العاده” بر بهبود رشد اقتصادی منطقه سپاسگذار است. با این حال، وی می پرسد: “چرا آنها، این همه کار در اینجا می کنند؟”
درحالیکه دولت اوباما به دنبال زمینه های مشترک با ایران برای همکاری در افغانستان و ترمیم روابط گسستۀ دوجانبه می گردد، شایعات در خصوص اتهام تلاش ایران برای ایجاد مشکل در غرب همچنان بر سر زبان هاست. مسؤولان افغانی و آمریکائی سالهاست می گویند استفاده از سلاح های ساخت ایران توسط ستیزه جویان تحت رهبری طالبان، از جمله بمب های جاده ای به کار گرفته شده در عراق، در استان های غربی تشدید شده است. رابرت گیتس وزیر دفاع ایالات متحده در اواسط سال 2007 به خبرنگاران گفت “با توجه به حجم تسلیحاتی که مشاهده می کنیم، باور اینکه پای قاچاق اسلحه یا تجارت مواد مخدر در کار باشد و یا اینکه همه این نقل و انتقالات بدون آگاهی دولت ایران صورت بگیرد، واقعاً دشوار است.”
نیروهای امنیتی افغانستان همین اواخر، یک انبار تسلیحات ساخت ایران را در نزدیکی بخش آباد در ایالت فرح کشف کردند، محلی که در آنجا یک طرح 2⁄2 میلیون دلاری گسترش آب و برق منطقه ای تحت حمایت ائتلاف در حال اجراست. ژنرال ماحام پوهانیار رئیس پلیس مرزی منطقه غرب از برخی کشفیات مشابه سخن می گوید. وی گفت هفته گذشته نیروهایش به تعقیب قاچاقچیان سلاح دست زده اند که سرانجام، قاچاقچیان با به جا گذاشتن تسلیحات در تاریکی ناپدید شده اند. او از دراختیار نداشتن مدارک قابل استناد مبنی بر دخالت دولت تهران حکایت می کند.
اغلب تحلیلگران نسبت به دخالت مستقیم ایران ابراز تردید می کنند. حدس و گمان هائی از دخالت عناصر تندروی سپاه پاسداران انقلاب ایران و نیز اعضای سرویس جاسوسی پاکستان وجود دارد. برخی نیز حدس می زنند این تسلیحات از یک کشور سوم به کشور وارد می شود. با این حال به گفته هارون میر تحلیلگر امنیتی از شهر کابل، نسبت به این موضوع اتفاق نظر وجود دارد که تهران علیرغم اختلافات تاریخی با طالبان، هنگامی که با تهدید روبرو می شود، نسبت به “تداخل با امور داخلی افغانستان با انگیزه های ضد آمریکائی” تمایل نشان می دهد.
یکی از مقامات ایران در هرات می گوید افغانستان باثبات، به نفع منافع ایران است. افغانستان در سال 2006 پذیرای 4% از کل صادرات ایران بوده است. این خود، بیش از 500 میلیون دلار از درآمدهای صادراتی کشور را شامل می شود. مقام یاد شده با تأکید بر تعهد کشورش به حفظ ثبات در منطقه، گفت از زمان سقوط طالبان در سال 2001، تهران به ارسال میلیون ها دلار کمک انسانی به کابل مشغول بوده است. به گفته دفتر تحقیقات کنگره، این رقم به بیش از 500 میلیون دلار می رسد.
در عین حال، ایران به بزرگترین مانع در برابر جریان قاچاق مواد مخدر تولیدی در افغانستان تبدیل شده است. دفتر مواد مخدر و جرایم سازمان ملل تخمین می زند در ایران حدود 7⁄1 میلیون معتاد وجود دارد، مسأله ای که هم به ایران و هم به غرب، انگیزه کافی برای نبرد با پدیده قاچاق مواد مخدر را می بخشد. خط مشی اوباما در قبال افغانستان با لحنی تازه در واشنگتن، خواستار رویکرد منطقه ای به تضمین ثبات در افغانتسان شده است، ثباتی که درصورت عدم مشارکت ایران، با مشکل روبرو خواهد شد. اعضای ناتو نیز برای برقراری تماس مستقیم با ایران، احتمالاً از طریق یک “گروه تماس”، در حال اعمال فشار هستند.
با این حال، چنین تغییر لحنی تحت الشعاع حس بی اعتمادی موجود قرار گرفته است. گزارش می شود ایران در روز چهارشنبه به آزمایش یک موشک پیشرفته جدید با برد حدود 1200مایل دست زده است، بردی که برای حمله به اسرائیل، جنوب اروپا و پایگاه های آمریکا در خاورمیانه کفایت می کند. اوباما نیز به سهم خود، از آمادگی برای در دستور کار قرار دادن تحریم های سنگینتر بین المللی سخن گفت.
به نظر می رسد سرکنسولگری جمهوری اسلامی در هرات در شرایط حاضر، موقعیت ایران در افغانستان را به بهترین وجه به تصویر می کشد: دیوارهای یکپارچه بتونی و خاکستری رنگ که جای جای آن، پرچم های قرمز، سبز و سفید با نظم و اقتدار برافراشته شده اند. شیرآقا مالکی، یکی از ساکنان هرات که در زمان جنگ داخلی به ایران گریخته بود، می گوید: “ببینید آنها چگونه ایستاده اند، حتی در مقایسه با اداره جات دولتی در اینجا. آنها سعی نمی کنند قدرت خودشان را مخفی کنند.”
منبع: تایم- 20 مه
