تمدید و توافق، پرکاربردترین کلمات تیترهای روزنامههای ایران در صبح روز سهشنبه بود. پس از چند روز انتخاب عکسها و تیترهای غیرقطعی و حاکی از بیخبری از سرنوشت مذاکرات، این بار سردبیران فرصت داشتند تا ضمن اعلام موضع روزنامههای تحت مدیریتشان نسبت به تمدید مذاکرات، خلاقیت خود برای جلب مخاطب را هم به کار گیرند. به این ترتیب، دو رویکرد عمده در میان روزنامهها شکل گرفت؛ یکی رویکرد روزنامههای اصلاحطلب و حامی دولت که از تداوم امید میگفتند و با امیدواری به آینده، دستاورد فعلی را میستودند. و در سوی مخالف، اصولگرایان که عموما به دنبال تعبیر شکست از تمدید مذاکرات بودند.
“از ژنو آرزو تا وین واقعیت”
روزنامه وطنامروز به عنوان یکی از رسانههای تندروی مخالف دولت، عموما از ذوق مناسبی در انتخاب تیتر و عکس در صفحه اول خود بهره میبرد. روزنامه تحت مدیریت مهرداد بذرپاش، این بار بدون استفاده از عکس، با فونتی بزرگ تیتر زد: “هیچ!” تا تلاش برای لغو تحریمها را شکستخورده معرفی کند. جالب اینکه نیمتای پایین صفحه، سفید چاپ شده بود؛ اقدامی که پیش از این در تاریخ مطبوعات از سوی برخی روزنامههای منتقد برای نشان دادن سانسور و اجبار به تبعیت از آن، مورد استفاده قرار گرفته است. هرچند سابقه این روزنامه تندرو، نشان داده که ترسی از سانسور و برخوردهای احتمالی مراجع قضایی و نظارتی ندارد.
مهدی محمدی، عضو سابق تیم مذاکره کننده هستهای در دوران سعید جلیلی، سرمقاله این روزنامه را نوشته و در آن مدعی شده که “با موضع فعلی آمریکا، نه در ۷ ماه آینده و نه حتی در زمانی بسیار بیشتر از آن، امکان تفاهم و رسیدن به توافقی که دو طرف در بلندمدت به آن پایبند باشند، بسیار دشوار خواهد بود.”
دبیر سیاسی سابق روزنامه کیهان نوشته است: “آنچه آمریکا از ایران میخواهد بسیار گزاف است و آنچه ارائه میدهد دقیقا مساوی هیچ. آمریکاییها نیت خود را روشن کردهاند. آنها میخواهند ایران سرمایه استراتژیک خود در حوزه فناوری غنیسازی و آب سنگین را در بازه زمانی بسیار طولانیمدت واگذار کند و در مقابل به اینکه آشکارا آمریکا میخواهد فشار تحریم را بر ایران حفظ کند، اعتراضی نکند.”
در گزارش این روزنامه هم عنوان شده که مذاکرات شکست خورده اما دولت ایران و دولت آمریکا به شدت با اعلام شکست مخالفند.
کیهان، روزنامه اصلی و پیش قراول جریان اصولگرا هم با فونت درشت همیشگی خود تیتر زد: “کدخدا قابل اعتماد نبود تحریمها تمدید شد”. گزارشنویس کیهان یادآوری کرده بود که “ تمدید توافق پیشین موضوع غیرمنتظرهای نبود و کیهان در تحلیلهای خود طی روزهای اخیر با ارائه اسنادی محکم چنین روندی را پیشبینی کرده بود؛ آمریکاییها حاضر به توافق نیستند و با بهانهجویی و زیادهخواهی مانع از بسته شدن این پرونده خواهند کرد چرا که اساسا مسئله آنها با جمهوری اسلامی چیز دیگری است و در چنین شرایطی، ادامه توافق مبهم و بد ژنو بهترین گزینه برای آنهاست.”
محمد ایمانی، برای سرمقاله کیهان، عنوان “از ژنو آرزو تا وین واقعیت” را انتخاب و در آن تفسیر کرده است: “معنای واقعی این اتفاق، بنبست در مذاکرات است. اما چون طرفین نمیخواهند به دلایل مختلف این مسئله را - که زیر سر آمریکا و انگلیس و فرانسه است- اعلام کنند، بنابراین توافق میشود که مذاکرات تا ماه مارس (اسفند و فروردین) ادامه پیدا کند و توافق ژنو نیز تا تیر ۹۴ تمدید شود. تعهدات جدید ما هنوز معلوم نیست. آیا نام چنین کاری تمدید مذاکرات است؟
“
نویسنده کیهان معتقد است که حتی اگر آمریکا همه تحریمها را لغو کند باز هم قابل اعتماد نیست و اگر هم ادای طبیبان را در میآورد، خودش استخوان لای زخم میگذارد.
روزنامه جوان، متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تمدید مذاکرات را به “۷ ماه تنفس مصنوعی به دیپلماسی هستهای” تعبیر کرده و ترجیح داده برای عکس یک، سراغ فرمانده سپاه پاسداران برود و سخنان او در “همایش طلایهداران اقتصاد مقاومتی” را پوشش بدهد: “تمام اسرائیل در تیررس موشکهای مقاومت است / ترس و تسلیم را در وجود آمریکا احساس میکنیم”.
در یادداشت این روزنامه، از زاویه متفاوتی به تمدید مذاکرات نگاه شده است: “ امریکاییها با یک برآورد غلط از وضعیت داخلی ایران، بر این تصور بودند که در نهایت این دولت ایران خواهد بود که از خواستههایش عقبنشینی کرده و در برابر زیادهخواهیهای آنان تسلیم میشود. اما واقعیت صحنه به گونهای دیگر و بر خلاف تصور غربیها و امریکاییها رقم خورد و تیم مذاکرهکننده هستهای با شجاعت و قاطعیت روی حقوق ملت ایران پافشاری کرد.”
یدالله جوانی که مشاور عالی نماینده ولی فقیه در سپاه پاسداران است در پایان این مقاله نوشته: “ ملت و دولت ایران هرگز نباید حل مشکلات کشور را به مذاکرات گره بزنند. جمهوری اسلامی براساس منطق خود مذاکرات را پی خواهد گرفت، لکن مذاکرات یکسال اخیر باید این درس بزرگ را برای مسئولان ما داشته باشد که با فرض ادامه تحریمها برای سالهای طولانی، باید در جستوجوی راههای حل مشکلات کشور بود و این راهها وجود دارد.”
روزنامه رسالت، نزدیک به موتلفه اسلامی، سوال “چرا توافق نهایی رخ نداد؟” را به عنوان تیتر برگزیده بود. نویسنده رسالت از “عدم تغییر مواضع اصولی ما در مذاکرات هستهای و پایبندی به خطوط قرمز هستهای توسط تیم مذاکره کننده هستهای” تقدیر اما تاکید کرده که فرمول موکول کردن بازی به دقیقه ۹۰ جواب نمیدهد چون “شناسایی حقوق حقه هستهای ایران در دستور کار غرب قرار ندارد.”
روزنامه قدس از “توافق برای تمدید” خبر داده و سیاستروز هم با اختصاص تمام نیمتای بالای صفحه یک خود به مذاکرات هستهای، در سرمقاله این چنین تحلیل کرده: “این تمدید نه شکست بود نه پیروزی، هر آنچه که در روند گفتوگوهای هستهای اتفاق افتاده است، قطعاً و یقینا زیر ذرهبین مردم کشورمان و به ویژه زیرنظر مقام معظم رهبری قرار دارد. تاکنون از آن خط قرمزهای اعلامی رهبر معظم انقلاب تخطی نشده است و تا زمانی هم که چنین اتفاقی نیفتاده است، همگان باید تلاش داشته باشیم در همین مسیر گام برداریم. از بابت گفتوگوهای هستهای با وجود رهبری نظام و مردم کشورمان نگرانی وجود ندارد و هرگاه لازم بوده است، راهنماییها و اتخاذ مواضع حضرت آیتالله خامنهای باعث شده است، تا طرف مقابل با چالشهای جدی روبرو شود.”
“نه به نفع تندروهای ماست نه تندروهای واشنگتن”
در میان روزنامههای اصلاحطلب و حامی دولت، شرق تمام فضای بالای صفحه یک خود را به مذاکرات اختصاص داده و اعتماد و شهروند هم به طور ویژه به این موضوع پرداخته بودند.
شرق با تیتر “تمدید امید” سرمقاله خود را در اختیار صادق زیباکلام قرار داد که نوشته بود: “آمریکاییها برای نخستینبار متوجه شدهاند دولتی در ایران بر سر کار آمده که با تمام وجود میخواهد گره پرونده هستهای را با واقعبینی و حفظ و حراست از منافع و مصالح مردم و نظام حلوفصل کند. آنان دیدند تیم مذاکرهکننده ایرانی جدی و مصمم پشت میز مذاکره آمده و بهقول آقای دکترولایتی در جریان مناظرههای انتخاباتی سال گذشته، «برای دادن درس اخلاق، خواندن بیانیه یا طرح مدیریت جهانی» به پای میز مذاکره نیامده است. آنها درک کردند ظریف و روحانی، سودای بهرهبرداری سیاسی از موضوع هستهای را ندارند. روشن است که آمریکاییها نمیخواهند این فرصت را از دست بدهند.”
به اعتقاد این فعال سیاسی “برخلاف تصور بسیاری، این هفتماه نه بهنفع تندروهای ماست نه تندروهای واشنگتن”. شرق سهشنبه، یک ضمیمه ۱۶ صفحهای هم با عنوان “مذاکرات هستهای از سعدآباد تا وین” داشت. کارتون شرق درباره تمدید مذاکرات را میتوانید اینجا ببینید.
روزنامه اعتماد هم با تیتر “تمدید دیپلماسی” بر پیشانی منتشر شد و جاوید قربان اوغلی در سرمقاله این روزنامه نوشت: “اشتباه بزرگی است که توافق برای تمدید، شکست مذاکرات ارزیابی شود. حصول توافق و حل و فصل پرونده هستهیی کشورمان که در مسیر پرفراز و نشیب خود فرصتهای طلایی بسیاری را در ۸ سال گذشته از دست داد، خواست و نیازی دو طرفه است. هم ایران و هم کشورهای ۱+۵ و هم جامعه جهانی منتظر عبور هرچه سریعتر از این تونل است. تردید نداشته باشیم هیچ جایگزینی جز مذاکره و راهحل دیپلماتیک برای برون رفت از این چالش بزرگ بینالمللی متصور نیست. مخالفان این راهحل آب در هاون میکوبند.”
الیاس حضرتی، مدیر مسوول اعتماد هم در یادداشت دیگری با عنوان “درود بر تیم مذاکرهکننده ایران” نوشت: “ملت فهمید ضمن اینکه از مذاکره نباید باکی داشت و باید مذاکره را با تمام طرفین درگیر ادامه داد ولی نباید امیدی به این مذاکرات بست، لذا لازم میدانیم از رهبر معظم که باب این مذاکره را گشودند و از حسن روحانی که با شجاعت مسوولیت آن را برعهده گرفت و تیم مذاکرهکننده مخصوصا دکتر ظریف تشکر و قدردانی کنیم و درودهای بیپایان ملت قهرمان ایران را نثار قدوم این عزیزان کنیم.” (کارتون روزنامه اعتماد)
روزنامه شهروند تیتر متفاوتتری را برگزیده بود: “تمام نشد”. یادداشت صفحه اول هم به “توافق هستهای و تاثیر آن بر روابط عربی ایران” اختصاص داشت. کارتون شهروند در مورد پایان این مرحله از مذاکرات هستهای را اینجا ببینید.
ایران، روزنامه رسمی دولت هم از “فرصت دوباره برای دیپلماسی” خبر داد و سردبیر روزنامه در سرمقاله خود نوشت: “ قضیه مذاکرات هستهای وین، ظریف یا کری میتوانستند همه آموزهها و اصول حرفهای دیپلماسی را کنار نهند و با امضای یک ورق مقابل دوربینها ۳۶ سال جدایی ایران و امریکا را خاتمه یافته اعلام کنند. اما آیا براستی همه موانع پیدا و پنهانی که در مناسبات دو کشور وجود دارد با این حرکت سمبلیک فرو میریزد؟”
او با انتقاد از گروهی که میخواهد “تحلیلها و تفسیرهای وارونه” از تمدید مذاکرات ارائه دهد، عنوان کرده: “کار بزرگ دیپلماتها در ۱۶ ماه گذشته از جمله در هفت روز مذاکره وین این بود که چراغ مذاکره میان ایران و غرب را فروزان نگه داشتهاند. آنها با تکیه بر توان و تجربه خویش در امر دیپلماسی موفق شدهاند غول بیرحم تحریم را از معرکه هستهای دور سازند، نکتهای که مخالفان از اقرار به آن میگریزند این است که ظرف یک سال اخیر روابط ایران و غرب از آستانه جنگ به آستانه صلح و همکاری کشیده شده است و هر گامی از ژنو تا نیویورک و از مسقط تا وین طرفین را به این هدف نزدیکتر ساخته است، اجلاس وین مهر تأیید تازهای بر این مسیر انتخابی زد و طرفین همپیمان شدند تا این مناقشه را جز از راه مذاکره دنبال نکنند.”
