در یک روز سرد ماه مارس سال گذشته، یک دیپلمات ایرانی، 15 ماه بعد از آنکه توسط مردان مسلح در خاک پاکستان در تنگه خیبر ربوده شده بود، به کشور خود پرواز کرد.
ایرانی ها این بازگشت را به عنوان پیروزی نیروهای اطلاعاتی خود جلوه دادند و گفتند نیروهای ایران عملیات نجات را در منطقه قبایلی مرز افعانستان و پاکستان انجام داده اند. مقامات غربی و سایرین مساله را به نحو دیگری دیدند: نقطه عطفی در معامله ایران با القاعده.
مقامات غربی می گویند مذاکرات برای آزاد کردن دیپلمات ایرانی در بالاترین سطح رهبران القاعده انجام شده است. القاعده، در ازای این آزادسازی خواهان شرایط بهتر زندگی برای ده ها نفر از اطرافیان بن لادن که تحت محافظت شدید درایران نگاهداری می شوند شد؛ ازجمله برای برخی از فرزندان رهبران القاعده و نیز بالاترین استراتژیست نظامی این شبکه، سیف العادل.
نتیجه آشکار این همکاری آزادی بیشتر برای العادل بود که به عنوان یکی از مهمترین چهره های القاعده اکنون پس از مرگ بن لادن اهمیت بیشتری نیز پیدا کرده است. ایمان الظواهری، معاون بن لادن، بعد از کشته شدن او در یورش نیرو های آمریکا درماه مه، اکنون رهبری سازمان را در دست گرفته است.
پس از آزاد کردن دیپلمات ایرانی، العادل آزادی آن را یافت که به پاکستان سفر (حداقل یک بار در سال گذشته به این کشور سفر کرده است) و با سایر رهبران القاعده نیز ملاقات کند. این خبر را مقامات اطلاعاتی غرب که عملیات القاعده را زیر نظر دارند منتشر کرده اند.
این امر می تواند نشان دهنده تغییر قابل ملاحظه ای در روابط مبهم ایران و القاعده باشد. از سال 2001 ایران به عنوان میزبان عوامل و رهبران القاعده، که پس از تهاجم آمریکا به افغانستان به این کشور فرار کرده بودند، عمل کرده و آنها را تحت محافظت شدید نگاه داشته است. اکنون به نظر می رسد ایران همچنان در مدار القاعده قرار دارد و عوامل این سازمان آزادانه ترمی توانند در ایران عمل کنند.
به گفته مقاماتی که خواستند ناشناس بمانند، با وجود سفر العادل به پاکستان، وی ترجیح داده است با همسر و خانواده خود در ایران باقی بماند.
این به معنی آن است که به نظر می رسد اکنون گزینه اقامت در ایران برای العادل و سایر رهبران رده پائین تر القاعده جذاب تر شده است چرا که آزادی بیشتری به آنها داده می شود و همچنین امکان حمله هواپیما های بدون سرنشین آمریکا در ایران دور از ذهن به نظر می رسد. العادل، که اصلا مصری است، متهم به طراحی بمبگذاری سال 1998 در سفارتخانه های آمریکا در کشورهای افریقایی است و جزو بالاترین افراد تحت تعقیب اف بی آی با 5 میلیون دلار جایزه است.
تئودور کاراسیک، رئیس موسسه تحقیقات نظامی خاور نزدیک و خلیج فارس، مستقر در دبی گفت: “دلایل متعددی وجود دارد که یک رهبر القاعده اکنون در ایران احساس راحتی کند. دشمن همه آنها یکی است: آمریکا.”
زندگی افراد تبعید شده القاعده در ایران برای سازمان های اطلاعاتی غرب ناشناخته است. جزئیات اندکی در این زمینه وجود دارد، مثلا درمورد اینکه ایران تا چه حدی ارتباطات و حرکت آنها محدود می سازد.
ایران تا کنون در مورد اعضای خانواده بن لادن که گفته می شود در این کشور زندگی می کنند و یا در مورد العادل و سایر رهبران القاعده که مدتی را در این کشور گذرانده اند؛ هیچ اظهار نظر علنی نکرده است. این عده شامل عاطیه عبدالرحمان، یک لیبیایی که از رهبران رده بالای القاعده است، ابو محمد المصری، یکی از چهره های “کمیته نظامی” القاعده که العادل ریاست آن را بر عهده دارد و ابو حفظ الموریتانی، مشاور معنوی این شبکه تروریستی است.
کاراسیک می گوید: “داستان ایران و القاعده از مسائل مشکل است. ولی کاملا روشن است که ایران در این میان در حاشیه نیست. ارتباط با افرادی چون العادل به ایران امکان می دهد تا با بالاترین رده های القاعده ارتباط برقرار کند.”
با توجه به نقش رهبری الظواهری در شبکه القاعده، به احتمال زیاد العادل به عنوان چهره ای در پشت صحنه برای سازماندهی و برنامه ریزی حملات احتمالی باقی خواهد ماند.
منبع: سانفرانسیسکو کرونیکل - 9 ژوئیه 2011
