با نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات مجلس، بحث‌ها درباره امکان حضور اصلاح‌طلبان در انتخابات و نحوه برخورد با شورای نگهبان بیشتر مورد بحث قرار گرفته است. از تهدیدها به ردصلاحیت گسترده نیروهای اصلاح‌طلب در انتخابات تا اخباری که پیرامون رایزنی اصلاح‌طلبان با شورای نگهبان منتشر شده است.
هفته گذشته سعید حجاریان، از جمله تئوریسین‌های اصلاح‌طلبان در گفت‌وگویی پیرامون امکان حضور این جریان در دولت و نهادهای حکومتی، گفته بود: “اصلاح‌طلبان که ابدا. آنها همگی رد هستند. اصلاح‌طلب نشان‌دار رد است. همه را رد می‌کنند از دم. ما خودمان ناامیدیم”.
حجاریان همچنین درباره نحوه حضور اصلاح‌طلبان برای انتخابات و برخورد شورای نگهبان با آنها گفته بود: “خودم اعتقاد دارم خیلی سر به سر شورای نگهبان و آقای جنتی نگذاریم. آنهایی که می دانیم رد هستند کاندیدا نشوند. انگشت کردن در چشم شورای نگهبان خوب نیست. معلوم است که یک عده نباید داوطلب شوند.حالا این مجلس چنان آش دهان سوزی هم نیست”.
بحث نحوه برخورد شورای نگهبان با کاندیداهای انتخابات از جمله مسایلی است که همواره حاشیه‌های مختلفی درباره آن وجود داشته است. مساله‌ای که حتی چند ماه پیش مورد اشاره حسن روحانی نیز قرار گرفته بود.
رئیس دولت یازدهم درباره شکل نظارت شورای نگهبان بر انتخابات گفته بود: “شورای محترم نگهبان ناظر است نه مجری. مجری انتخابات دولت است. دولت مسئول برگزاری انتخابات است و دستگاهی هم پیش‌بینی شده که نظارت کند تا خلاف قانون صورت نگیرد. شورای نگهبان چشم است و چشم نمی‌تواند کار دست را بکند، نظارت و اجرا نباید مخلوط شوند باید به قانون اساسی کاملا توجه کرده و عمل کنیم”.
با این حال چند هفته بعد آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری‌اسلامی با اشاره به انتقادها از شورای نگهبان گفته بود که این شورا “چشم بینای نظام” برای انتخابات است و نظارت استصوابی “حق قانونی آنها است، حق عقلی و منطقی آنها است… بخشی از این حق‌الناس، همین حق رای شورای نگهبان است”. او همچنین نظارت استصوابی را “حق موثر” شورای نگهبان و “حق‌الناس” است که “این را باید رعایت کرد، این را باید حفظ کرد”.
سخنان روحانی البته همان زمان نیز با اعتراض‌های مختلفی روبه‌رو شده بود. از جمله محمد یزدی - از فقهای شورای نگهبان و رئیس مجلس خبرگان - گفته بود نقش این شورا در انتخابات “تماشا” نیست، “با کسی تعارف” ندارد و از “لحظه نام‌نویسی تا اعلام نتیجه” بر انتخابات نظارت خواهد کرد: “شورای نگهبان، ناظر انتخابات است و نظارتش هم استصوابی است نه تماشایی”.
براساس قانون اساسی شورای نگهبان وظیفه نظارت بر انتخابات “مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آرا عمومی و همهپرسی” را به عهده دارد. این شورا براساس اصل دیگر همین قانون - که وظیفه تفسیراین قانون را بر عهده شورای نگهبان گذاشته - این نظارت را استصوابی دانسته. مساله‌ای که در سال ۷۱ و از سوی محمد محمدی‌گیلانی، دبیر وقت شورای نگهبان، اعلام شد: “نظارت مذکور در اصل ۹۹ قانون اساسی استصوابی است و شامل تمام مراحل اجرایی انتخابات از جمله تایید و رد صلاحیت کاندیداها می‌شود”. شورای نگهبان ۱۲ عضو دارد که شش فقیه آن توسط رهبر جمهوری‌اسلامی منصوب می‌شوند و شش حقوق‌دان نیز با معرفی رییس قوه‌قضاییه به مجلس و رای نمایندگان، انتخاب می‌شوند.
عبدالله رمضان‌زاده، از اعضای شورای مرکزی جبهه مشارکت نیز درباره نحوه امکان حضور اصلاح‌طلبان در انتخابات و چگونگی برخورد شورای نگهبان گفته بود به دنبال “مکانیسم‌هایی هستیم که با شورای نگهبان به توافق برسیم. یکی از این مکانیسم‌ها این است که برخی چهره‌های اصلاح‌طلب که رای میلیونی دارند٬ مثل آقای محمدرضا خاتمی و دکتر میردامادی و بهزاد نبوی در انتخابات نامزد نشوند و در مقابل شورای نگهبان صلاحیت دیگر گزینه‌ها را تایید کند تا بتوانیم به مجلسی از عقلا برسیم تا کشور را از وضعیت نا‌مناسب فعلی خارج کند”.
با این حال هفته جاری روزنامه اصول‌گرای سیاست‌روز در گزارشی با عنوان “چرا اصلاح‌طلبان تندرو رد صلاحیت می‌شوند”، نوشت: “اصلاح‌طلبان تندرو که امروز داعیه ترس از فیلتر شورای نگهبان دارند چرا هیچگاه از عملکرد خود نمی ترسند، متاسفانه اصلاح‌طلبان هیچگاه از خود نمی پرسند چرا گفتار وکردارشان با موازین و عرف جامعه مغایرت دارد و چرا در فتنه ۸۸ بخش عمده‌ای از آنها در کنار آشوبگران و اخلال‌گران امنیت نظام قرار گرفتند. به عبارتی آنها ظاهرا ً اعتقاد ندارند که خود کرده را تدبیر نیست و تدبیرشان در این است که شما را به فعل ما نباید کاری باشد”.
این روزنامه اشاره‌ای نیز به بحث لزوم احراز صلاحیت کاندیداهای انتخابات توسط شورای نگهبان کرده است. مساله‌ای که نخستین بار از سوی آیت‌الله خامنه‌ای مطرح شده بود.
رهبر جمهوری‌اسلامی دی ماه سال ۸۲ و در اوج اختلاف‌ها میان وزارت کشور و شورای نگهبان درباره انتخابات مجلس هفتم و تشکیل هیات‌های نظارت با اعضای شورای نگهبان دیدار و از عبارت “احراز صلاحیت” برای بررسی صلاحیت کاندیداهای مجلس استفاده کرده بود.
او در این دیدار گفته بود که شورای نگهبان “قهرا باید صلاحیت‌ها را احراز کند”. گرچه به عقیده آیت‌الله خامنه‌ای “صلاحیتی که برای مجلس هست، مشخص شود که چگونه صلاحیتی است. واقعا ببینیم آن مقدار صلاحیتی که برای مجلس در زمینه التزام به قانون اساسی و التزام به دین مبین اسلام و بقیه شرایط وجود دارد، چه اندازه التزامی است. می شود این را یک امرِ مقول به تشکیک دانست که شدت و ضعف دارد”.
با توجه به سخنان اعضای مختلف شورای نگهبان درباره ردصلاحیت افرادی که در “فتنه ۸۸” دست داشته‌اند، به نظر نمی‌رسد که اصلاح‌طلبان شانس زیادی برای حضور در عرصه انتخابات مجلس داشته باشند. مساله‌ای که می‌تواند مانند سال‌های اخیر مانع حضور آنها در عرصه قدرت باشد.
