رسا قاضی نژاد
همزمان با سفر محمود احمدی نژاد به استان آذربایجان شرقی، غلامحسین الهام سخنگوی دولت و وزیر دادگستری پس از بازدید از زندان تبریز از تعداد زیاد زندانی در این استان ابراز تعجب کرد. هرچند وی سعی کرد تعداد زیاد زندانیان این شهر را مرتبط با جرایم عمومی مانند مالی، دیه و مهریه بداند اما در ماه های اخیر روند امنیتی حاکم بر این استان موجب شده تا هرگونه اعتراض یا تجمعی با بازداشت و زندان پاسخ داده شود.
غلامحسین الهام در سفر هیات دولت به آذربایجان شرقی در حاشیه بازدید از بخش‌های مختلف دادگستری آذربایجان شرقی در گفتگو با خبرنگار فارس در تبریز گفت: “توقع‌ام از زندان تبریز چیز دیگری بود. ذهنیتم از تبریز و آذربایجان شرقی این حجم زندانی نبود.“
به گزارش خبرگزاری فارس، وزیر دادگستری دولت نهم همچنین افزود: “اگرچه نمی‌توانم مقایسه‌ای بین زندان در استان‌های مختلف انجام دهم ولی حس می‌کردم در آذربایجان شرقی به دلایل فرهنگی و اجتماعی و پیشینه درخشان این استان در مسایل فرهنگی نباید این تعداد زندانی وجود می‌داشت.“
الهام اضافه کرد: “ در بازدید از بند زنان زندان تبریز انتظار این همه زندانی را نداشتم مشاهده این صحنه مرا بسیار ناراحت و متاثر کرد. کاهش آسیب‌های اجتماعی و مالی در اولویت برنامه‌ها قرار دارد. در زمینه مالی با توجه به افزایش اعتبارات حمایتی دولت در قالب وام‌های قرض‌الحسنه امیدواریم دیگر تا چند سال آینده بند مالی در زندان‌ها حذف شود.”
الهام آنگاه علت وجود تعداد زیاد زندانی در زندان تبریز رامتوجه مسئولان کرد و افزود: “شاید اشکال در ارائه خدمات عمومی و اجتماعی مناسب و عدم ایجاد تعامل مناسب بین دستگاه‌های اجرایی نیز بوده باشد. امیدواریم با اجرای برنامه‌های پیشگیرانه جلوگیری از آسیب‌ها به زودی شاهد یک وضعیت مناسب در زندان تبریز باشیم.“
غیر از فارس، خبرگزاری مهر در تبریز نیز روایتی از اظهارات الهام را ارایه داده است که او در آن گفته: “تعداد زندانیان بند مالی، دیه و مهریه و از همه مهمتر بند نسوان غیرقابل تصور بود. باید برای موضوعاتی چون چک، دیه و از همه مهمتر مهریه چاره اندیشی شود. مردان نباید زیر تعهدهای سنگین بروند.”
برخورد با هویت طلبان
در حالی غلامحسین الهام بدون اشاره به زندانیان عقیدتی، قومی و دانشجو در تبریز به تعداد زیاد زندانی در استان آذربایجان شرقی اشاره کرده که در ماهها و هفته های اخیرنسبت به قبل برخورد با دانشجویان و فعالان سیاسی این استان شدید تر شده است. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که وزیر دادگستری قاعدتا باید مطلع ترین عضو کابینه در این مورد باشد اما الهام که همزمان مشاغلی چون سخنگویی دولت، وزارت و عضویت در شورای نگهبان را بر عهده دارد، در اظهارات خود به این مساله اشاره ای نکرد.
در سالهای اخیر معمولا همزمان با روز بزرگداشت بابک خرمدین، هرگونه تجمعی در این ارتباط لغو می شود و شرکت کنندگان در این حرکت هویتی بازداشت می شوند اما در سالجاری بازداشت ها بدون تقویم مشخصی بوده است بطوریکه در شهریور ماه19 فعال هویت طلب آذربایجانی دستگیر و به زندان منتقل شدند. آنها تنها در یک مراسم خصوصی افطاری در ماه رمضان شرکت کرده بودند. هرچند ده نفر آنها روزهای بعد آزاد شدند اما نه تن دیگر مدتی را در زندان سپری کردند. “علیرضا صرافی”، “حسن راشدی”، “اکبر آزاد”، “سعید محمدی”، “مهدی نعیمی اردبیلی”، “حسن رحیمی بیات”، “عباس نعیمی”، “حسن حیدری” و “صیاد محمدیان” از جمله بازداشت شدگان بودند که از نویسندگان، معلمان و روزنامه نگاران آذربایجانی هستند.
پس از این هرچند چهارتن دیگر از نه بازداشتی آزاد شدند اما وضع نگران کننده چهار فعال آذربایجانی در زندان موجب شد تا سازمان عفو بین‌الملل با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کند که نگران وضعیت چهار فعال آذربایجان در زندان‌های ایران است.به نوشته این سازمان بین المللی، چهار فعال بازداشت شده همچنان در معرض “شکنجه و رفتار خشونت آمیز” قرار دارند.
پیش از این فعالان در خردادماه، سعید متین‌پور، روزنامه‌نگار و فعال حقوق بشر به اتهام ارتباط با بیگانگان به هفت سال و به اتهام تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی به یک‌سال و در مجموع به هشت سال حبس تعزیری محکوم شده بود.
همچنین در ماه های اخیرصالح کامرانی به اتهام تبلیغ علیه نظام به یک‌سال حبس تعزیری محکوم شده است. صالح کامرانی ۳۴ ساله و وکیل دادگستری آذربایجانی شب شنبه ۲۷ مرداد سال گذشته در یک مجلس عروسی در شهرستان کرج توسط نیروهای امنیتی بازداشت و به بند ۲۰۹ زندان اوین منتقل شد.
غیر از اینها، عبدالله عباسی‌جوان و محمدعلی حیدری دو استاد دانشگاه و همچنین جلیل غنی‌لو، علیرضا متین‌پور، یعقوب سالکی‌نیا، میرقاسم سیدین‌زاده، بهروز صفری و لیلا حیدری هم به اتهام تبلیغ علیه نظام به یک‌سال حبس محکوم شده‌اند.
آنچه در اتهام و بازداشت این فعالان ثابت است، اتهام “ترویج قومیت‌گرایی” است که از سوی نهادهای امنیتی و قضایی بیان می شود. بنا به گزارش کمیته دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجان (آسمک) هم اکنون نزدیک به ۴۰ فعال هویت‌طلب ترک در زندان‌های ایران به سر می‌برند.
علاوه بر این بازداشت ها، چنانکه سازمان عفو بین الملل در آخرین گزارش خود نسبت به تضییع حقوق اقلیت های قومی در ایران هشدار داده، دست کم ۱۰ دانشجوی شاغل به تحصیل در آذربایجان در دو ماه گذشته بازداشت شده اند.
برخورد های اینچنینی فقط به تبریز و دانشجویان و فعالین مدنی این شهر محدود نمی شود. در هفته گذشته محبوب طالعی، معاونت دانشجویی دانشگاه تبریز در دیدار با اعضای یکی از تشکل های دانشجویی وابسته به نهاد رهبری و در پاسخ به اعتراض یکی از دانشجونمایان بسیجی و فارس این دانشگاه در باب فعالیت های گسترده ی ملی گرایان آذربایجان و عدم واکنشی سخت از سوی دانشگاه گفت: “صبر داشته باشید، بزودی تمام دانشجویان پان ترک دانشگاه را قلع و قمع می کنیم.”