رنجی علاء الدین
انتظار می رود پس از درخواست رسمی جلال طالبانی از نوری المالکی برای تشکیل دولت جدید، عراق ظرف کمتر از یک ماه دولتی کاملاً فعال داشته باشد. مجلس عراق دو هفته پیش رسماً تشکیل جلسه داد و پس از وقفه ای نه ماهه در صحنه سیاست کشور، طالبانی را مجدداً در مقام ریاست جمهوری ابقا کرد.
مقام ریاست مجلس به عنوان گوشه ای از تلاش ها برای تشکیل دولت ائتلاف ملی، نصیب اسامه نجیفی شخصیت ملی گرای بحث انگیزی شد که به عنوان عضو حزب العراقیه ، حزب تحت رهبری ایاد علاوی و محبوب ترین تشکل مورد نظرآمریکا، در انتخابات پارلمانی شرکت کرده بود. ائتلاف تحت رهبری علاوی توانست 91 کرسی مجلس، دو کرسی بیش تر از ائتلاف تحت رهبری المالکی، را در انتخابات ماه مارس به خود اختصاص داد.
صرفنظر از نحوه توزیع وزیران، اکنون مشخص شده المالکی و ائتلاف حاکمیت قانون پیروز نهایی است و ضمن کسب مجدد قدرت برتر، مانع از انتقال قدرت به رقبای خود از طیف های قومی مختلف شده است.
به این ترتیب، این المالکی خواهد بود که ظرف چهار سال آینده با یا بدون حمایت رهبران موجود در ائتلاف خود، بر وضعیت داخلی عراق سایه خواهد افکند. این مسأله خصوصاً برای آمریکا که نیروهایش را تا پایان سال 2011 از عراق خارج خواهد کرد، اهمیت فراوانی خواهد داشت. آمریکا امیدوار است با در اختیار گرفتن زمام امور به دست ائتلافی که از منافع درازمدت واشنگتن در منطقه دفاع می کند، بتواند با المالکی همکاری داشته باشد.
از دیدگاه سیاستمداران و تصمیم گیرندگان در واشنگتن، این مسأله به میزان نفوذ ایران در عراق در دوره پس از خروج نیروهای آمریکایی بستگی خواهد داشت. اگر واشنگتن و متحدانش در منطقه بخواهند واقعاً نفوذ ایران را پس از خروج آمریکا مهار کنند، می بایست سیاست خود را حول موقعیت المالکی تنظیم کنند.
البته برنده واقعی انتخابات عراق، لااقل در ابعاد منطقه ای، باز هم ایران است.
ایران توانست منازعه هشت ماهه بر سر توازن قدرت در عراق را به نفع خود به پایان برساند. آشکار است که علاوی و حزب العراقیه تحت حمایت جهان عرب به رهبری عربستان صاحب برتری نخواهد بود و به نظر نمی رسد کنترل هیچیک از نهادهای ملی محدود کننده قدرت نخست وزیر عراق را بدست بگیرد.
ایران به ادامه طرحی که به طور موفقیت آمیز پیاده کرده و نیز بازی استراتژیک خود در عراق ادامه خواهد داد. ایران که به طور تاریخی طرف مجلس اعلای اسلامی عراق و برنده تنها 17 کرسی مجلس را می گرفت، اکنون متمایل به جناح طرفدار مقتدی صدر شده است. جنبش کارآمدتر صدر موفق به تصاحب 40 کرسی شده است. مقتدی صدر در حال حاضر در قم به سر می برد و تحصیلات دینی خود را ادامه می دهد.
تهران در اقدامی که از میزان نفوذ آن کشور بر طرفداران صدر حکایت دارد، مقتدی صدر را در ماه اکتبر به حمایت از دشمن دیرینه خود، نوری المالکی، سوق داد تا امیدهای علاوی برای تصاحب مقام نخست وزیری بر باد رود و قدرت در اختیار رهبران سنی عرب عراق قرار نگیرد. از سال 2003 تا کنون، این هدف غایی ایران بوده است و این کشور در راه رسیدن به این هدف موفق عمل کرده است.
ممکن است معنای این تحول این باشد که اکنون المالکی به ایران بدهکار است. اما واقعیت دیگر این است که ایرانی ها چاره دیگری نداشتند: یا باید از المالکی حمایت می کردند و یا این خطر را به جان می خریدند که علاوی زمامدار شود. در واقع جلب حمایت ایران و طرفداران صدر برای المالکی یک موفقیت استراتژیک محسوب می شود زیرا این المالکی بود که در سال 2008 با اعزام ارتش عراق به بصره، طرفداران صدر را مورد حمله قرار داد و صدها نفر از کسانی را که از ائتلاف حاکمیت ملی جدا شدند تا به تنهایی در انتخابات پارلمانی مارس شرکت کنند، به گوشه زندان فرستاد.
ایران با تقریباً تمامی گروه های عمده عراق در حد و اندازه فراتر از ابعاد سیاسی و امنیتی نزدیک شد. برای مثال کردها نیز صاحب پیوندهای تاریخی با ایران هستند. یکی از منابع محلی می گوید حزب العراقیه حتی در برابر ریاست جمهوری طالبانی نیز مقاومت می کرد زیرا «وی بیش از اندازه به ایران نزدیک است.» تهران از حزب پی- یو ک تحت رهبری طالبانی در جریان جنگ های داخلی کردها در دهه 1990 حمایت می کرد.
ایران از این واقعیت بهره برداری می کند که مخالفانش در عراق، نظیر حزب العراقیه علاوی، دچار اختلاف هستند و به دلیل هراس از ناخشنودی جهان عرب، از رسیدن به هرگونه توافقی با حزب اصلی شیعه خودداری می کنند. چهره های ارشد این احزاب در خفا با نخست وزیری علاوی مخالفت می کردند زیرا رسیدن وی به قدرت مانع از کسب مقام و منصب کلیدی توسط آنها می شد.
هرچند ایران صاحب یک شبکه بی رقیب نفوذ در عراق است و منافع اقتصادی و فرهنگی خود را با نفوذ در اوضاع امنیتی و سیاسی عراق تأمین می کند، اما نمی تواند نسبت به تعریف شرایط داخلی عراق مطمئن باشد. ایران در گذشته سعی کرد توافق امنیتی عراق با آمریکا (اس- او- اف- اِی) را که بعدهاً حضور نظامیان آمریکا در خاک عرق را تا پایان سال 2011 تمدید کرد، زیر سؤال ببرد اما با مقاومت سخت المالکی روبرو شد.
حتی ممکن است المالکی تصمیم به تمدید حضور نیروهای آمریکا در زمانی فراتر از ضرب الاجل موجود بگیرد تا در میزان نفوذ ایران تعدیل ایجاد شود. المالکی به عنوان یک رهبر مشروع که از نظر سیاسی مستقل است، با سایر سیاستمداران فعلی در صحنه عراق تفاوت دارد. بر اساس کارنامه المالکی در مقام نخست وزیری، ممکن است وی بهترین امید واشنگتن و دنیای عرب برای مقابله با نفوذ فزاینده ایران در کشورش و حتی منطقه باشد. ممکن است گزینه دیگری به جز این وجود نداشته باشد.
منبع: گاردین- 28 نوامبر
