فروش قطعات یدکی هواپیما به ایران آن هم پس از گذشت سه دهه ممنوعیت، یکی از نتایج توافقات هسته‌ای است. بوئینگ، بزرگترین کارخانه هواپیماسازی جهان این اجازه را از دولت آمریکا گرفته تا قطعات محدود و مشخصی را به ایران بفروشد و به جنرال الکتریک، بزرگترین شرکت ساخت قطعات هواپیما در دنیا نیز مجوز داده شده تا تعدادی از موتورهای هواپیماهای فروخته شده به ایران را بازدید و تعمیر کند. این مجوز با استقبال سازمان هواپیمایی کشوری و فضای رسانه‌ای فارسی‌زبان مواجه شده اما یک خبرگزاری منتسب به سپاه، آن را دارای تبعات دانسته است.
این خبر را نخستین بار خبرگزاری رویترز روز جمعه پانزدهم فروردین ماه منتشر کرد اما از ابتدای اسفند ماه گذشته خبرهایی از تلاش بوئینگ و جنرال الکتریک برای استفاده از فرصت ۶ ماهه کاهش تحریم‌ها علیه ایران و مجوز شکستن یک ممنوعیت طولانی مدت، به گوش می‌رسید.
سخنگوی کارخانه بوئینگ به رویترز گفته است که این مجوز صرفا در مورد فروش قطعات آن دسته از هواپیماهای مسافربری است که پیش از سال ۱۹۷۹(۱۳۵۷) به ایران فروخته شده بودند و شامل هواپیماهایی که پس از این تاریخ و به راه‌های مختلف توسط ایران خریداری شده، نخواهد شد. تازه در این مورد هم، اجازه فروش منحصر به قطعاتی می‌شود که برای ایمنی پرواز ضروری باشد.
او همچنین خبر داده که نمایندگان این شرکت به زودی با مقامات ایرانی تماس خواهند گرفت تا در مورد قطعات مورد نیاز گفت‌وگو کنند.
از سوی دیگر به گفته سخنگوی جنرال‌الکتریک، درخواست تعمیر ۱۸ موتور هواپیماهای فروخته‌شده به ایران از سوی دولت آمریکا پذیرفته شده است. این تعمیرات در مراکز زیر مجموعه جنرال‌الکتریک و یا توسط شرکت آلمانی MTU Aero Engines انجام خواهد شد. به این ترتیب نمایندگان این شرکت هفته آینده در استانبول با مقام‌های هواپیمایی ایران و شرکت آلمانی ملاقات خواهند کرد.
بازگشت هواپیمای خوابیده به ناوگان فعال
رییس سازمان هواپیمایی کشور در گفت‌وگو با روزنامه ایران، عنوان کرده که لغو تحریم فروش و تعمیر قطعات هواپیما، “قطعا” ایمنی پروازها را افزایش می‌دهد. به گفته علیرضا جهانگیریان، جزئیات مربوط به صدور مجوز تعمیر و فروش قطعات یدکی هواپیما توسط دولت امریکا برای دو شرکت بوئینگ و جنرال الکتریک در روزهای آینده اعلام می‌شود و سازمان هواپیمایی در حال پیگیری این موضوع است.
او افزوده است: “بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی کشور برای خرید هواپیما و استفاده از این تسهیلات درخواست‌های خود را ارائه کرده‌اند. [اما] در توافقنامه ژنو در مورد فروش هواپیما اشاره‌ای نشده و فقط فروش و تعمیر قطعات هواپیما جزو این توافقنامه است.”
معاون استاندارد پرواز سازمان هواپیمایی کشوری هم در استقبال از این رفع تحریم‌ها، پیش بینی کرده که با ورود قطعات هواپیما، ۳۰ درصد از هواپیماهای “خوابیده” به ناوگان فعال بازگردند.
حمید حبیبی به مهر گفته است: “از مدتها پیش ارتباط میان شرکت‌های ایران با این شرکت‌ها برای واردات قطعه انجام گرفته بود و منتظر پاسخ از سوی آنها بودیم.” او در پاسخ به این سوال که ورود قطعات به ایران چقدر طول می‌کشد، عنوان کرد: “نمی توان زمان مشخصی را تعیین کرد، زیرا موضوع انتقال پول هم مطرح است که باید تمامی این موانع هم برطرف شود اما منتظریم تا شرکت‌های بوئینگ، رویس رولز و دیگر شرکت ها برای ارتباط با شرکت های ایرانی اقدام کنند.”
به گفته حبیبی “برخی از شرکت های اروپایی مانند ایرباس و فوکر هم که وابسته به شرکت‌های آمریکایی هستند هم پس از صدور این مجوز می‌توانند با شرکت های ایرانی ارتباط برقرار کنند.”
دور زنندگان تحریم لو می‌روند
خبرگزاری تسنیم، منسوب به جناح راست یکی از معدود رسانه‌هایی بود که از در مخالفت با شکستن این تحریم وارد شد. سعید زیباکلام که از او به عنوان یکی از “اساتید برجسته دانشگاه تهران” نام برده شده، به این خبرگزاری گفته که لو رفتن ایرانیان مقیم خارج که در زمینه دور زدن تحریم‌ها فعالیت می‌کنند و همچنین افشای اطلاعات و مشکلات کشور در زمینه حمل و نقل هوایی، از ثمرات صدور مجوز تعمیر هواپیماهای ایران برای شرکت‌های آمریکایی است.
او عنوان کرده که با وجود تحریم‌های حوزه هواپیماسازی علیه ایران، جمهوری اسلامی توانسته قطعات مورد نیاز خود را به‌طرق مختلفی و با دور زدن تحریم‌ها به کشور وارد کند: “یک قطعه‌ای از یک شرکت به یک کشور و از آن کشور به کشور دیگری صادر می‌شود و چندین بار زیرآبی می‌چرخانند و از گمرک رد می‌کنند و عاقبت آرام و غیررسمی وارد ایران می‌شود. شما ببینید هواپیماهای غیرنظامی ما چطور پرواز می‌کنند؛ آن‌هم در حدود ۳۰ سالی که ما تحریم هستیم.”
سعید زیباکلام توضیح داده است: “وقتی قرار می‌شود بیایند بازرسی و قطعه نصب و تعمیر کنند، می‌بینند این قطعه با این شماره و شناسنامه این‌جا چه‌کار می‌کند؟ لذا یک سری هموطن‌های ما که خودشان را به آب و آتش می‌زنند، ما با سخاوت کامل آنها را لو می‌دهیم و مشکلات و مسائل و نیازهای هواپیمای کشوری‌مان را هم در بازدیدها تقدیم می‌کنیم. حالا حدس و گمان می‌زنند که ظرف این ۲۰ ــ ۳۰ سال مثلاً بوئینگ ۷۲۷ چه شده الآن؟ بوئینگ ۷۴۷ چه شده؟ ۷۰۷ چه شده؟ الآن حدس است، ولی نم‌نمک می‌آیند و قشنگ بازرسی می‌کنند و همه مشخص می‌شود که ما چه مشکلات و چه مصیبت‌هایی داریم و چه‌مقدار از قطعات عمرشان تمام شده و برخی قطعات از کجا آمده است؟ اینها همه از ثمرات تعمیر و بازرسی قطعات هواپیماهای ایران توسط شرکت‌های آمریکایی است.”
ناوگان هوایی زمین‌گیر
علیرضا جهانگیریان که از آبان ماه سال گذشته ریاست سازمان هواپیمایی کشوری را برعهده گرفته، یک ماه پس از تصدی این مسوولیت اعلام کرد که ۱۰۰ فروند هواپیمای ایران “زمین‌گیر” شده و قطعات آنها در دسترس نیست. او همان موقع وعده داده بود که ۵۰ درصد ظرفیت ناوگان هوایی ایران با توجه به ورود هواپیمای جدید و رفع تحریم‌ها، در سال ۹۳ افزایش پیدا خواهد کرد.
اشغال سفارت آمریکا در تهران و گروگانگیری کارمندان آن باعث لغو ارتباط شرکت‌های هواپیمایی ایران با آمریکا شد که در تمام بیش از سه دهه گذشته برقرار بود. بنا به اذعان مسوولان ایرانی، ناوگان هواپیماهای مسافربری کشور فرسوده شده و سختی دسترسی به قطعات یکی از عوامل ناایمن بودن پروازها و فرسودگی ناوگان است. جمهوری اسلامی ایران در سال‌های گذشته و برای رفع محرومیت به وجود آمده در اثر این تحریم‌ها به سوی محصولات روسیه رفت که بروز سوانح و سقوط برای برخی هواپیماهای روسی، حتی منجر به ممنوعیت استفاده از این هواپیماها شد.
به گفته سخنگوی جنرال الکتریک، این شرکت از سال ۲۰۰۴ درخواست کرده بود به دلیل مسئله ایمنی مسافران، قطعات و وسایل یدکی مورد نیاز هواپیماهای مسافربری ایران را تامین کند. و اکنون با توجه به توافق شش ماهه بر سر برنامه هسته‌ای ایران، این اقدام میسر شده است.
