آدام زاگورین
علیرغم توافق پنج عضو دایم شورای امنیت بعلاوه آلمان، هنوز چند هفته تا تصویب قطعنامه جدید تحریمی سازمان ملل علیه ایران باقیمانده است. این تحریم ها به خاطر خودداری ایران از تعلیق غنی سازی اورانیم برقرار شده است. از دید مقامات آمریکایی وجه مثبت دورجدید تحریم ها، حمایت روسیه و چین از آن است. البته جلب این پشتیبانی برای آمریکا، هزینه هایی را در بر داشته است: قطعنامه جدید تنها اندکی بر تحریم های فعلی افزوده است که این نیزاز سوی دیگر با بی اعتنایی تهران روبرو شده است.
اعضای غربی شورای امنیت در تلاشند که با قطعنامه جدید از دادن اجازه ورود افراد مرتبط با برنامه هسته ای ایران به سایر کشورها خودداری کنند. در این قطعنامه، ضمناً برای اولین بار، تجارت و فروش تکنولوژی و کالاهای غیر نظامی مرتبط با کاربرد هسته ای به ایران، که درعین حال قابلیت استفاده در تولید تسلیحات هسته ای را داشته باشند، ممنوع شده است.
ایالات متحده و هم پیمانانش ضمناً قصد دارند محموله هایی که به ایران وارد یا خارج می شوند رابازرسی کنند. گمان می رود این اقدام تنبیهی باعث بروز حوادث بیشتری مشابه آنچه میان کشتی های جنگی آمریکا و شناورهای ایرانی در خلیج فارس روی داد، بشود.
تشدید تحرکات برای برقراری این تحریم ها از ادامه خودداری ایران در تعلیق غنی سازی اورانیوم ناشی می شود، هر چند این کشور تمایل بیشتری از خود برای همکاری با آژانس بین المللی انرژی در روشن ساختن ابهامات برنامه گذشته هسته ای خود نشان داده است. انتظار می رود گزارش جدید آژانس که قرار است در ماه فوریه منتشر شود، بر همکاری بیشترایران با آژانس صحه بگذارد.
انتشار برآوردهای جدید امنیتی ایالات متحده درسال گذشته مبنی بر متوقف شدن برنامه تسلیحات هسته ای این کشور در سال 2003، مانع مهمی برای افزایش فشارها علیه ایران محسوب می شد. خبر عدم وجود یک برنامه فعال تسلیحات هسته ای توسط ایران، لزوم انجام اقدامات فوری را که دولت بوش و اسراییل خواهان آن بودند، کمرنگ تر کرده بود. جورج بوش و سایرین با اعلام اینکه رفتار ایران در جهت تولید سلاح هسته ای است و اینکه برنامه ایران در وهله اول به خاطر فشارهای بین المللی متوقف شده است، سعی در غلبه بر جو حاکم کردند. آنها بر این باور بودند که تصمیم تهران برای توقف این برنامه بیشتر ناشی از رویکرد صرفه جویی در هزینه ها بوده است تا اینکه عکس العملی به هزینه های سیاسی، اقتصادی و نظامی اجرای این طرح.
این اظهارات دستمایه ای شد تا نه تنها تحریم های جدید سازمان ملل بر سر زبان ها بیفتد، بلکه ایالات متحده نیز تحریم های یک جانبه خود را- خصوصاً در محدوده سیستم های مالی بین المللی- به راه بیاندازد. ایالات متحده چند ماه پیش انجام معاملات با سه بانک ایرانی ملی، ملت و صادرات را با ادعای حمایت مالی آنها از تروریسم و کمک به اشاعه تسلیحات منع کرده بود. ضمناً واشنگتن، سپاه پاسداران انقلاب ایران را به صدور تجهیزات کشتار جمعی توسط شاخه قدس و حمایت تجهیزاتی از تروریسم متهم نمود. افراد و شرکت های مرتبط با سپاه و شاخه قدس هم شامل این اتهامات شدند. به این ترتیب با هشدار آمریکا به موسسات مالی برای خودداری از معامله با افراد و شرکت های شناخته شده ایرانی، محدودیت فراوانی در دسترسی ایران به ابزار مالی و تجارت بین المللی بوجود آمد.
مقامات خزانه داری ایالات متحده مدعی اند این تحریم های یک جانبه موثر بوده اند، هرچند به اعتقاد آنها تعیین میزان دقیق آن مشکل است. آدام زوبین، مدیر کنترل دارایی های خارجی دفتر خزانه داری آمریکا، به تایم گفت: “ایران برای امور مالی و تجاری خود دچار مشکلات بیشتری شده است. این هم شامل دریافت اسناد اعتباری و هم افتتاح حساب های مربوطه در خارج از کشورش می شود. به تدریج کار شرکت های ا یرانی برای فعالیت سخت تر می شود، اعم از اینکه این فعالیت ها در بخش مالی باشد یا اینکه صنعتی. امروز حتی در مقایسه با سال گذشته، بانک های سرشناس بیشتری در دنیا به معامله با ایران حساس شده اند.“
سال گذشته، سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، شامل بنگاه های اقتصادی بزرگ در پاریس، ریسک سرمایه گذاری در ایران را افزایش داد و در عین حال اعتبارات صادراتی از کشورهایی نظیر آلمان، فرانسه، ژاپن را به شدت کاهش داد. به این ترتیب توانایی ایران برای واردات تضعیف شد. واردات تجهیزات و ماشین آلات از اتحادیه اروپا هم در سه فصل اول سال گذشته به یک پنجم، در حدود 6 میلیارد دلار، کاهش یافت. تعدادی از بانک های مهم اروپایی هم روابط خود با ایران را قطع کردند و یا آنرا محدود ساخته اند. بانک های چین، امارات متحده و بحرین نیز برای انجام اقدامات مشابه تحت فشار قرار گرفته اند.
بنا بر گزارش ها، فشارهای ایالات متحده بر موسسات اعتباری باعث توقف تامین بنزین از سوی بزرگترین پالایشگاه خصوصی هند برای ایران شده است. ایران کشوری است که بیش از 40 درصد بنزین مورد نیاز را وارد می کند. سال گذشته تلاش دولت در سهمیه بندی و افزایش بهای بنزین، باعث بروز تنش در شهرهای مختلف ایران شده بود. سایر تامین کنندگان بنزین نیز اقدام مشابه شرکت هندی را مدنظر قرار داده اند.
معذالک دستاوردهای فشار اعمال شده از سوی ایالات متحده و هم پیمانانش چندان نبوده است. ظرف 18 ماه از به جریان افتادن اولین سلسله تحریم های سازمان ملل، ذخایر ارزی ایران عمدتاً به خاطر افزایش بهای نفت چشمگیر است. به عبارت دیگر ایران برای تامین بنزین و سایر مایحتاج ضروری دچار مشکل زیادی نشده است. آنها همچنان قادر به تامین اسناد اعتباری هستند، البته نه از موسساتی که قبلاً دریافت می کردند. ظرف دو سالی که ایالات متحده برای تصویب تحریم های سنگین تر تلاش می کرده است، چین به شریک تجاری اصلی ایران تبدیل شده است. این کشور متعهد شده دهها میلیارد دلار در صنعت نفت و گاز ایران سرمایه گذاری کند. پیمانکاران چینی در حال تعبیه پایانه های نفتی ایران در دریای خزر و بهبود زیرساختهای حمل و نقل ایران هستند. روسیه هم کار انتقال سوخت هسته ای لازم برای به کار افتادن راکتور نیروگاه بوشهر را به پایان رسانده است. خلاصه اینکه تحریم های ایالات متحده و تنبیهات سازمان ملل تا کنون نتوانسته ایران را سر عقل بیاورد.
اینطور به نظر می رسد که چشم پوشی از اقدام نظامی در سایه گزارش سازمان امنیتی آمریکا و در پیش گرفتن گفتگوها برای پایان بخشیدن به پرونده هسته ای ایران، سیاست خارجی ایالات متحده را برای تازه وارد کاخ سفید، در سال 2009 ، رقم بزند.
منبع: تایم – 2 فوریه