هم‌زمان با انتشار خبر بازدید یک خبرنگار انگلیسی از تاسیسات هسته‌ای ایران، سخن‌گوی سازمان انرژی اتمی از امکان گفتوگو با دانشمندان هسته‌ای ایران در شرایط خاص خبر داد.
راجح عمر، خبرنگار شبکه آی تی‌وی نیوز نوشت که “در فرصتی نادر” از “یکی از تاسیسات هسته‌ای ایران” بازدید کرده؛ مرکز “هسته‌ای ـ- تحقیقاتی” که “نه تنها مشمول برجام است بلکه از جمله تاسیساتی است که به شدت از سوی بازرسان نظارت خواهد شد”. او توضیح بیشتری درباره این مرکز و شرایط آن نداده است.
پیش از این نیز حضور یوکیو آمانو، رئیس کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تاسیسات نظامی پارچین خبرساز شده بود. آن زمان رضا نجفی، نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بازدید آمانو را “عمومی و تشریفاتی” توصیف کرده بود که “چند دقیقه بیشتر طول نکشید” و حاضران “تجهیزات و حتی گوشی تلفن همراه” نداشتند. او دلیل این بازدید را هم چنین توضیح داده بود: “در همین حد بود که ببینند هیچ چیز مشکوکی در آن‌جا نیست و داعیه مطرح شده در مورد این مکان کاملا غلط است”.
هم‌زمان این شبکه تلویزیونی گفت‌وگویی با بهروز کمال‌وندی، سخن‌گوی سازمان انرژی اتمی انجام داد. کمال‌وندی در این گفتوگو با اشاره به امکان مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای ایران، گفت: “مصاحبه با دانشمندان ایران به بهانه ساختگی ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای گذشته امکان پذیر نیست زیرا در آن صورت انگار ایران در کمال تعجب و بهت اتهام دانشمندانش را در محکمه پذیرفته است”.
سخن‌گوی سازمان انرژی اتمی اضافه کرد که امکان مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای ایران “تحت شرایط موافقت شده” و “با دقت خاص” امکان‌پذیر خواهد بود.
این مساله در حالی اعلام شده که پیش از این آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری‌اسلامی، گفته بود که “اجازه نمی‌دهیم از هیچ‌یک از مراکز نظامی هیچ بازرسی‌ای از سوی بیگانگان صورت بگیرد. می‌گویند بایستی ما بیاییم با دانشمندان شمامصاحبه کنیم یعنی در واقع بازجویی کنیم. ما اجازه نمی‌دهیم به حریم دانشمندان هسته‌ای ما و دانشمندان در هر رشته‌ی حساس و مهمی، اندک اهانتی بشود. من اجازه نمی‌دهم بیگانگان بیایند با دانشمندان ما، با فرزندان برجسته و عزیز ملت ایران که این دانش گسترده را به اینجا رسانده‌اند، بخواهند بنشینند حرف بزنند”. او اضافه کرده بود: “این اجازه مطلقا داده نخواهد شد؛ این را هم دشمنان بدانند، هم کسانی که منتظرند ببینندتصمیم نظام جمهوری اسلامی چه می‌شود، بدانند”.
البته رهبر ایران تاکنون چندین بار نسبت به این مساله هشدار داده است. ار جمله زمانی در این باره گفته بود: “به‌هیچ‌وجه اجازه داده نشود که به بهانه‌ی نظارت، این‌ها به حریم امنیتی و دفاعی کشور نفوذ کنند؛ مطلقا. مسوولین نظامی کشور به‌هیچ‌وجه ماذون نیستند که به بهانه‌ی نظارت و به بهانه‌ی بازرسی و مانند این حرف‌ها، بیگانگان را به حریم و حصار امنیتی و دفاعی کشور راه بدهند، یا توسعه‌ی دفاعی کشور را متوقف کنند. این‌که یک بازرس خارجی به پادگان نظامی سر بزند، به معنی اشغال سرزمین است چون همه اسرار و رازهای دفاع ما در اینجاست. این به معنی تحقیر ملی است. حتی گفتوگو در این موضوع”.
امکان بازرسی از تاسیسات نظامی ایران از ابتدای گفت‌وگوهای هسته‌ای از موارد مورد اختلاف دو طرف بود. مسوولان ایرانی همواره تاکید کرده‌اند که اجازه بازرسی از این تاسیسات را نخواهند داد.
با این حال بهار گذشته یوکیا آمانو، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در گفت‌وگویی با آسوشیتدپرس خبر داده بود که ایران در بیانیه لوزان با اجرای پروتکل الحاقی موافقت کرده و در صورت امضای توافق نهایی بازرسان آژانس می‌توانند ازمراکز نظامی ایران بازدید کنند: “در بسیاری از کشورهای دیگر هر از گاهی، وقتی دلیلی موجه داشته باشیم خواستاردسترسی به مراکز نظامی می شویم، چرا ایران نه؟ اگر دلیلی برای ارائه درخواست دسترسی داشته باشیم، چنین خواهیم کرد، و ایران به طور اصولی باید با این موافقت کند”.
همان زمان بهروز کمال‌وندی، سخن‌گوی سازمان انرژی اتمی گفته بود که ایران در پاسخ به “تقاضای” کشورهای غربی “چارچوبی را برای یک‌سری اطلاعات و دسترسی‌ها” مشخص کرده است. به گفته او امکان “دسترسی به مکان‌های مجاور محل مد نظر یا استفاده از روش‌های دیگر که مقبول دو طرف باشد در پروتکل الحاقی پیش بینی شده است”.
مساله‌ای که پیش از آن توسط علی‌اکبر صالحی نیز به شکلی دیگر عنوان شده بود: “بازرسان بر اساس پروتکل الحاقی می‌توانند ازمناطق اطراف مراکز غیرهسته‌ای نمونه‌‌برداری کنند”. عباس عراق‌چی، عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای نیز گفته بود که احتمال بازرسی مدیریت شده از مراکز نظامی ایران وجود خواهد داشت.
اصول‌گرایان و نیروهای نظامی از جمله منتقدان این بازرسی‌ها هستند. برای مثال حسین سلامی، جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران، درباره این مساله گفته بود: “نه تنها اجازه بازدید خارجی ها از مراکز نظامی ایران را نخواهیم داد، بلکه اجازه تفکر پیرامون این موضوع را هم نمی‌دهیم. حتی در رویاهایشان این اجازه را نخواهند داشت که از عادی ترین مکان نظامی ما بازدید کنند. حریم پایگاههای نظامی باید حفظ شود”.
