رسا قاضی نژاد
با اعلام نهایی نتایج تعیین صلاحیت ها توسط شورای نگهبان، عرصه چنان برای حضور اصلاح طلبان در انتخابات تنگ شد که محمد علی ابطحی، که از طرفداران شرکت در انتخابات بود، از این روزهای سخت با تعبیر ”بازگشت به سیبری” یاد کرد. او چند روز پیش در آستانه رد صلاحیت ها در وبلاگ خود نوشته بود: “در سیبری روزهای سردی وجود دارد که آدم ها در آن روزها به مسکو پناه می برند” وی اکنون که آمار رد صلاحیت شدگان شورای نگهبان اعلام شده است در بلاگ خود به نقل از یکی ”دوستان” نوشت: “باید برگردیم سیبری!“
هرچند هنوز شورای نگهبان رسما رد صلاحیت ها را اعلام نکرده است اما اصلاح طلبان تقریبا کاندیدای مطرحی برای این انتخابات ندارند. در این ارتباط محمد علی ابطحی، معاون رییس جمهور در دولت خاتمی در وبلاگش به بیان آمار این رد صلاحیت ها پرداخته است.به نوشته وی پس از رد صلاحیت های هیات های اجرایی، اینک هیات های نظارت شورای نگهبان نیز “۱۸۰ نفر دیگر از اصلاح طلبان” را رد صلاحیت کرده است. به نوشته ابطحی: “دیشب در آن جلسه اعلام کردند ۲۴ کرسی در کشور برای رقابت باقی مانده است. امروز ]سه شنبه[ صبح شنیدم که البته این رقم تا ۳۱ کرسی بالا رفته است. یعنی از ۹۰۹ نفر اصلاح طلب شناخته شده ای که در سراسر کشور ثبت نام کرده اند، ۱۳۸ نفر اصلاح طلب تا کنون صلاحیت شان مورد تأیید قرار گرفته که این ۱۳۸ نفر مربوط به ۳۱ کرسی هستند.“
رایزنی های بی فایده
پس از آنکه هفته پیش هیات های اجرایی انتخابات در یک اقدام “بدعت گونه” اکثریت کاندیداهای اصلاح طلبان در حوزه های مختلف را رد صلاحیت کردند، می شد حدس زد که حذف باقیمانده مخالفان فکری جناح در قدرت نیز به شورای نگهبان ودیگر مجریان انتخابات سپرده شده است؛ همان نهادهایی که به صراحت اعلام کردند: “بعد از مجلس ششم، مجلس هفتم هم آنگونه که می خواستیم کاملا در جهت نظام نبود.” اشاره أی به حضور یک اقلیت اصلاح طلب در مجلس هفتم و چند اصولگرای مستقل، که اگر چه “محتاطانه” ولی به هر حال به صور مختلف در مقابل دولت و رهبری مجلس موضع گیری می کند.
پس از ثبت نام کاندیداها در میانه دیماه، هیات های اجرایی برای کاستن از فشار افکار عمومی بر هیات های نظارت بخش اعظم مسوولیت رد صلاحیت ها را بر عهده گرفت. هیات های اجرایی درصد “شگفت انگیزی” ازکاندیدا ها را رد صلاحیت کردند و رییس ستاد انتخابات هم این مسئله را “طبیعی” خواند.
هر چند در دوره های اخیر و بخصوص در دوران حاکمیت نظارت استصوابی، همواره بحث رد صلاحیت هامطرح بوده، اما رد صلاحیت ها در این دوره به حدی بود که بسیاری را به اعتراض به عملکرد وزارت کشور واداشت؛ به ویژه آنکه قریب به اکثریت رد صلاحیت ها از بین اصلاح طلبان صورت گرفته بود.اعتراضاتی که در هر حال راه به جایی نبرد.
در این اثنا، اصلاح طلبان دو دسته شدند. موافقان و مخالفان شرکت در انتخابات. مخالفان شرکت در انتخابات سکوت کردند و بازی را به گروه دوم سپردند. این دسته ابتدا جلسه ای با حضور کروبی، خاتمی و هاشمی رفسنجانی برگزار کردند.جلسه ای که به گفته کروبی، نتیجه اش “سه تصمیم مهم” بود.به گفته وی “اولین تصمیم این بود که تکلیف همه گروه ها، شرکت فعال در انتخابات مجلس و حضور حداکثری مردم در پای صندوق های رای است.” یکی دیگر از تصمیمات این بود که هریک از افراد حاضر در نشست، رایزنی با کلیه افراد موثر از جمله شورای نگهبان را آغاز کنند تا به گفته کروبی “نهایتا با نظرات و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب چهره های موجه، معتدل و انقلابی که به هر دلیل توسط هیات های اجرایی تایید صلاحیت نشده اند، در مراحل بعدی امکان حضور در صحنه را داشته باشند.“
و تصمیم سوم هم این بود که “تمام تلاش ها از طریق دیدار، گفت وگو و عقلانیت و اعتدال” پیگیری شود.
از سوی دیگر ائتلاف اصلاح طلبان تمام روسای ستادهای خود را برای همفکری و رایزنی به تهران فراخواند. ضمن اینکه انتظار می رفت با رایزنی های صورت گرفته، هیات های اجرایی برخی صلاحیت ها را تایید کند. البته نه تنها اینگونه نشد، بلکه برخی از تایید صلاحیت شده ها توسط هیات های اجرایی، این بار توسط هیات نظارت بر انتخابات مجلس رد صلاحیت شدند تا به این ترتیب معلوم شود حق با گروه اول بود که می گفت انتخابات برای اصلاح طلبان پایان یافته است.
ادامه رد صلاحیت ها
براساس گزارش هایی که منتشر شده است هیات های نظارت بر انتخابات مجلس هشتم در ادامه پروژه رد صلاحیت ها توسط هیات های اجرایی، صلاحیت برخی از داوطلبان تایید شده در هیات های اجرایی را هم رد کرده اند تا به این ترتیب کسی از اصلاح طلبان از قلم نیفتد.
به عبارت دیگر در حالیکه صلاحیت برخی از چهره های اصلاح طلب توسط هیات های اجرایی، تایید شده بود، هیات های اجرایی این افراد را برای شرکت در انتخابات مجلس فاقد صلاحیت دانستند که از این جمله می توان به “شمس وهابی”، نماینده مردم تهران در مجلس ششم و عضو جبهه مشارکت اشاره کرد. صلاحیت “محمد رضا تابش” هم که پیش از این تایید شده بود توسط هیات های نظارت رد شد. تابش از جمله نمایندگان مجلس ششم بود که در مجلس هفتم، نقش ریاست فراکسیون اصلاح طلبان در اقلیت قرار گرفته را بر عهده داشت. همچنین از دیگر چهره ها می توان به “ابراهیم امینی”، از اعضای حزب اعتماد ملی اشاره کرد که صلاحیت وی هم رد شده است.
البته شایع بود که هیات های نظارت صلاحیت چند تن را نیز تایید کرده اند. از جمله مرتضی حاجی، وزیر دولت خاتمی که وی البته دیروز این خبر را تکذیب کرد. اسدالله کیان ارثی، عضو حزب اعتماد ملی هم جزو تایید شدگان است. در حالی که سر لیست حزب کروبی، یعنی منتجب نیا بعد از یک دور بازی رفت و برگشت، عاقبت تایید صلاحیت شد. از سوی دیگر، صلاحیت ابوالفضل شکوری، نماینده مجلس ششم و از نزدیکان حزب کروبی تایید نشد. این رد صلاحیت از آن نظر اهمیت دارد که پیش از این برخی ها اعلام کرده بودند شورای نگهبان برای تایید صلاحیت ها شرایطی دارد که در صورت احراز آنها، صلاحیت افراد تایید می شود. برخی از این شرایط عبارت بود از: ”استغفار از نامه به رهبری در مجلس ششم” و ”تکذیب و تقبیح تحصن نمایندگان در مجلس ششم”. اما شکوری که در مصاحبه با خبرگزاری فارس در 15 بهمن حضور خود در تحصن مجلس ششم را هم تکذیب کرده و گفته بود “ بنده در تحصن شرکت نداشتم و با تحصن نمایندگان مجلس ششم نیز موافق نبوده‌ام” نیز تایید صلاحیت نشد.
رد صلاحیت شدگان
به هر روی بر اساسی آخرین گزارش پایگاه خبری ائتلاف اصلاح‌طلبان، صلاحیت این کاندیدا ها از سوی هیات های نظارت بر انتخابات مجلس رد شده است:
محسن آرمین( نماینده مجلس ششم و سخنگوی سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی )، ابراهیم امینی ( نماینده مجلس ششم )، الیاس حضرتی ( نماینده سابق مجلس )بهزاد نبوی( نایب رئیس مجلس ششم و عضو سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی )، علی مزروعی ( نماینده مجلس ششم)، علی شکوری‌راد (نماینده مجلس ششم)، جهانبخش خانجانی (سخنگوی وزارت کشور دولت خاتمی )، عبدالله ناصری (سخنگوی ستاد ائتلاف اصلاح طلبان و مدیر خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در دولت خاتمی)، زهرا نژاد بهرام ( معاون سابق فرماندار تهران )، مصطفی تاج زاده ( معاون سیاسی وزارت کشور در دولت خاتمی و عضو جهبه مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی )، علیرضا تابش( مدیر کل دفتر وزارتی وزارت ارشاد در دولت خاتمی )، حسن یونسی (فرزند حجت‌الاسلام و المسلمین علی یونسی و وکیل دادگستری )، کسری نوری (سردبیر روزنامه ایران در دولت خاتمی)، رسول منتجب‌نیا (نماینده ادوارمجلس)، جواد اطاعت(نماینده سابق مجلس)، محمدجواد حق شناس (مدیر کل سیاسی سابق وزارت کشور)، ابوالفضل شکوری (نماینده سابق مجلس )، مسعود سلطانی فر (استاندار در دولت خاتمی)، اعظم سقطی( عضو حزب اعتماد ملی )
پایان راه ؟
تمامی داوطلبان نمایندگی، نامه های رد صلاحیت خود را تا دوشنبه دریافت کردند و امروز فرصت خواهند داشت به آخرین مرجع رسیدگی کننده، اعتراض کنند؛ این در حالی است که خیلی به برگشتن رای امیدی نیست.
در این میان موضع اصلاح طلبان قابل توجه است. هر چند دسته دوم هنوز مایل اند به امداد های غیبی امیدوار باشند اما تعداد افراد ناامید نیز در این طیف کم نیست. مرتضی حاجی، رییس ستاد اصلاح طلبان تهران، در واکنش به اخبار منتشر شده، گفته است: “رد صلاحیت ها دامن لیست تاییدی هیئت های اجرایی را هم گرفته است.“
همچنین محمدرضا عارف، معاون اول دولت محمد خاتمی، گفته است: “ردصلاحیت ها گسترده تر از دور اول بوده و عملاً
امکان هر گونه حضور برای رقبای اصولگرایان و حاکمیت از بین رفته است.اگر خبرهای اولیه رد صلاحیت ها درست باشد، فضایی برای رقابت نسبی هم باقی نمانده و حضور و رقابت بی معنی شده است.“
اما موسوی لاری در سخنانی به محدودیت اعمال شده برای اصلاح طلبان اشاره دارد و می گوید: “مسئله اصلی ما در این جلسات این بوده که هیات‌های اجرایی خیلی راحت و بدون هیچ مانعی مسیر انتخابات را به سمتی کشاندند که در بیش از 170 کرسی نمایندگی مجلس، هیچ‌گونه رقابتی بین جناح محافظه‌کار و اصلاح‌طلب وجود نخواهد داشت و از هم‌اکنون مشخص است که تکلیف این کرسی‌های مجلس روشن بوده و برنده آنها جریان محافظه‌کار خواهد بود. در بقیه کرسی‌های مجلس، از بین 100 تا 120 کرسی نیز با تسامح می‌توان از رقابت سخن گفت؛ چراکه در بسیاری از این مناطق بازهم کاندیداهای اول و دوم ما را حذف کرده‌اند و افرادی هم که از نظر گرایش به ما نزدیک‌اند عموما چهره‌های شناخته‌شده‌ای نیستند.“
وی با اشاره به اینکه “در چنین فضایی مهمترین سؤال مطرح این است که ما می‌توانیم حضور پیدا کنیم یا خیر؟، می گوید: ”ما پاسخ به این سؤال را نه بر اساس ذهنیت‌ها، حدس و گمان‌ها و تخیلات که بنابر داده‌ها و اطلاعات دقیقی می‌دهیم که از همه مناطق کشور در اختیار ستاد قرار گرفته است.“
از سوی دیگر، مجید انصاری در جمع دانشجویان امیر کبیر با اشاره به حذف اصلاح طلبان در این انتخابات خاطر نشان کرده است: “از اول انقلاب دو جریان سیاسی عمده در کشور وجود داشته است. اگر 90 درصد افراد یک جریان را ردصلاحیت کنیم دیگر چیزی باقی نخواهد ماند و درمورد اینکه به هر قیمت در انتخابات حضور داشته باشیم؛ چه‌طور می‌توان به هر قیمت در انتخابات حضور داشت.“
در چنین شرایطی است که ابطحی در وبلاگش نسبت به آینده حضور اصلاح طلبان امیدی ندارد و می نویسد: “در حالی تعداد کرسی برای رقابت اصلاح طلبان به۳۱ رسیده است که عملاً اعلام کاندیدا برای اصلاح طلبان بلا موضوع شده است… در بسیاری از شهرستان ها که ستادهای ائتلاف، فردی برای کاندیداتوری نداشتند، نمی دانند چرا باید بمانند؟ به علاوه کسانی هم که کاندیدا بودند و حتی نام پرآوازه ای در کشور دارند هم علاقه مند به ادامه ماندن نیستند. زیرا اگر قرار باشد ستادها فعال نباشند، کسانی که به آنان قرار است رأی بدهند و یا برای تبلیغات آنان فعالیت کنند، وجود نخواهند داشت و آن ها با همه اسم و رسمشان قربانی می شوند.“