امین رئوفی‌نژاد
در حالی که برخی منابع از اختصاص میلیاردها تومان بودجه توسط دولت برای طرح وزیر نفت مبنی بر خودکفایی در تولید بنزین با هدف “تولید روزانه 15 میلیون لیتر بنزین سوپر” خبر می‌دهند، رئیس اتحادیه صاحبان پمپ‌بنزین اعلام کرد که در چهار روز اخیر به علت کاهش شدید تقاضا و متضرر شدن جایگاه‌داران، عرضه بنزین سوپر در اکثر جایگاههای شهر تهران متوقف شده و تنها 10 جایگاه در حال حاضر به عرضه بنزین سوپر نیز می‌پردازند که این جایگاهها نیز یا دولتی هستند و یا به اجبار دولت به عرضه بنزین سوپر ادامه می‌دهند.
آزادسازی قیمت بنزین سوپر که از ابتدای تیر ماه قیمت آن یکباره سه برابر شد و از 140 تومان به 540 تومان در هر لیتر افزایش یافت، به عقیده بسیاری از صاحب‌نظران نقطه آغاز طرح دولت احمدی‌نژاد برای آزادسازی قیمت انواع انرژی (بنزین، گازوئیل، گاز، برق و…) است. طبق اعلام رسمی دولت، آزادسازی قیمت‌ها، یکی از محورهای “طرح تحول اقتصادی” است.
احمدی‌نژاد وعده داده که این طرح، اقتصاد کشور را متحول خواهد کرد؛ اما بسیاری از کارشناسان در هفته‌های اخیر بر حجم انتقادات خود از طرح احمدی‌نژاد افزوده و برخی از آنها گفته اند این طرح به ایجاد بحران بزرگی در اقتصاد کشور خواهد انجامید. با این حال احمدی‌نژاد تلاش کرده تا با ترتیب دادن جلسات پرسروصدای مشورتی با گروه‌هایی از استادان دانشگاه و فعالان اقتصادی و ایجاد موج رسانه‌ای پس از برگزاری این‌گونه جلسات، ثابت کند که این طرح از پشتوانه کارشناسی کافی برخوردار است.
در چنین شرایطی، اعلام شکست اقدام دولت در آزادسازی قیمت بنزین سوپر، می‌تواند نشانه آشکاری از تبعات اقدامات مشابه بعدی در زمینه بنزین معمولی، گازوئیل، برق و سایر کالاهایی که بناست دیگر مشمول تخصیص یارانه نباشند، تلقی شود. اما آیا دیگر اقلام مورد نیاز مردم هم می‌توانند سرنوشتی مشابه بنزین سوپر بیابند؟
خداحافظی با بنزین سوپر
بیژن حاج محمدرضا که ریاست “سندیکای جایگاه داران سراسر کشور” را برعهده دارد، دیروز در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر، خبر کاهش شدید عرضه بنزین سوپر را اعلام کرد و با تاکید بر اینکه این طرح به زودی به سراسر کشور گسترش می‌یابد، گفت: “چهار روز پیش تمامی مخازن عرضه بنزین سوپر از جایگاههای تهران جمع آوری و به جای آن مخازن بنزین معمولی نصب شده است.”
وی افزود: “دلیل این اقدام، زیان جایگاهها و کاهش تقاضا برای بنزین سوپر پس از افزایش قیمت به 540 تومان به ازای هر لیتر است. در حال حاضر فروش بنزین سوپر به حدود 2 هزار لیتر در روز رسیده، این در حالی است که قبل از افزایش قیمت، روزانه حدود 35 هزار لیتر بنزین سوپر به فروش می رسید.”
این در حالی است که در قانون برنامه چهارم توسعه، دولت موظف شده است که با توجه به ابعاد زیست‌محیطی افزایش مصرف بنزین معمولی (با اکتان زیر 90) که منجر به افزایش آلودگی هوا می‌شود، تفاوت قیمت این نوع بنزین با بنزین سوپر را (که در ایران دارای اکتان 95 است) کاهش دهد.
پیش از رئیس اتحادیه جایگاه‌داران بنزین، احمد تولایی، معاون سامانه هوشمند سوخت نیز به آمار کل کشور در این باره اشاره کرده بود: “مصرف بنزین سوپر به طور متوسط از حدود 3 میلیون لیتر در روز (پیش از تیر) به زیر 200 هزار لیتر در روز کاهش یافته است.”
تداوم عرضه، با “دستور دولت”
این مقام دولتی همچنین از بررسی‌های میدانی دولت از پمپ بنزین‌ها برای مدیریت صحیح عرضه بنزین، یعنی اختصاص سکوهای بنزین سوپر به بنزین معمولی خبر و وعده داده بود که: “در روزهای آینده با اجرای برنامه هایی که در نظر گرفته شده، شاهد کاهش حجم خودروها در پمپ بنزین ها هستیم”؛ وعده‌ای که عملی نشد.
اما با وجود ادعای این مقام دولتی مبنی بر هماهنگی دولت با جایگاهها برای کاهش عرضه بنزین سوپر، حاج محمدرضا به وجود اجبار دولتی برای وجود حداقلی از عرضه بنزین سوپر اشاره می کند و با بیان اینکه “هم‌اکنون عرضه بنزین سوپر در چند جایگاه اختصاصی وزارت نفت و برخی از جایگاههای شمال تهران انجام می‌شود”، می گوید: “جایگاههای شمال تهران نیز از عرضه بنزین سوپر متضرر می شوند اما به دلیل اینکه در آن منطقه تقاضا بیشتر است، طبق دستورالعمل این جایگاهها اقدام به فروش بنزین سوپر می‌کنند.”
بن‌بست در طرح خودکفایی
خبر توقف عرضه بنزین در بیشر جایگاهها در حالی منتشر می‌شود که مقامات دولتی به تازگی از سرمایه‌گذاری بزرگی بر روی طرحی با هدف “تولید بنزین از ضایعات پالایشگاهی به روش بومی” خبر داده اند. این طرح میلیاردی که عملیات اجرایی آن از چند هفته پیش آغاز شده است، به گزارش خبرگزاری فارس، این همان طرحی است که وزیر نفت ادعا کرده بر اساس آن ظرف 24 یا 48 ساعت کشور از لحاظ بنزین خودکفا می‌شود. این ادعا را اولین بار سه ماه پیش “محمدرضا پیر چراغعلی” مسئول این طرح در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس مطرح و ماه گذشته نیز وزیر نفت در واکنش به تهدید غرب برای تحریم بنزینی ایران تکرار کرد.
مسئولان این طرح دولتی که تاکنون بودجه کلان اما اعلام‌نشده‌ای صرف مراحل تحقیقاتی و مطالعاتی آن شده، ادعا می‌کنند که هم‌اکنون امکان تولید حداقل 15 میلیون لیتر بنزین با این روش وجود دارد؛ با این حال ستاد دولتی مدیریت حمل و نقل و مصرف سوخت دو ماه پیش با قیمت بنزین سوپر نشان داد که در واقع اعتماد چندانی به این طرح ندارد.
اکنون نتایج تصمیم این ستاد، نه تنها به هدر رفتن بنزین سوپر وارداتی و کاهش شدید مصرف این فرآورده سازگار با محیط زیست منجر شده، بلکه اجرای نتیجه‌بخش طرح ادعایی وزیر نفت را نیز با ابهام روبه‌رو کرده است.