جرمی وایت
در حالی که دولت آمریکا در صدد اعمال تحریم های شدیدتری علیه ایران است، برخی از متخصصین هشدار داده اند که تشدید فشار اقتصادی بر ایران ممکن است باعث واکنش شده و رژیم ایران را به عوض تضعیف، جسورتر کند.
تحریم های جدید، موسسات مالی را که با بانک مرکزی ایران مبادله دارند هدف می گیرد با این قصد که صادرات نفت ایران را، که ستون فقرات اقتصاد این کشور است محدود سازد.
با این وجود هیچ تضمینی وجود ندارد که بالا بردن فشار اقتصادی بر ایران بتواند تلاش ایران را برای دست یابی به سلاح هسته ای کند سازد. بر عکس، علی رغم سال ها تحریم، حکام ایران همچنان از همکاری با غرب سرباز زده اند. در هفته های اخیر حکام ایران ظاهرا رفتار خشونت آمیز تری در پیش گرفته اند و تهدید کرده اند که تنگه هرمز را مسدود کنند.
به گفته جان لیمبرت، استاد دانشگاه علوم دریایی آمریکا، تحریم های شدید تر اثر کمی خواهد داشت زیرا پیام نادرستی را در زمان نادرستی به ایران می فرستد.
لیمبرت می گوید: “باید حرف های رئیس جمهور را تکرار کنم که ما خواهان روابط با ایران هستیم و می خواهیم این رابطه بر اساس احترام متقابل باشد. از طرف دیگر این تحریم ها نشان می دهد که هدف احترام متقابل نیست، بلکه بیشتر نشان از آن دارد که قصد این است که طرف مقابل تسلیم شود و رضایت بدهد.”
از آن گذشته، جرج لوپز، استاد علوم سیاسی دانشگاه نوتر دام، می گوید اگر ایران پرچم سفید را بالا ببرد، آن وقت چه؟
لوپز می گوید: “شما باید آنها را وادار به مذاکره کنید نه اینکه آنها را تنبیه کنید. با افزایش فشار اقتصادی، باید آماده باشید و برنامه ای داشته باشید تا مشوق های خود را هم ارائه بدهید.”
لوپز می گوید نحوه برخورد کنگره آمریکا و دولت اوباما بیشتر جنبه تنبیهی دارد.
بخشی از مساله آن است که تحریم های اقتصادی از نظر تاریخی بیسابقه است. برخی با نگاه بدبینانه این وضعیت را با تحریم های اقتصادی گسترده علیه عراق مقایسه می کنند که بر اساس یکی از برآوردها، باعث تلف شدن 500000 کودک شد، بدون اینکه باعث سرنگونی صدام حسین شود.
مقایسه ایران و عراق چندان دقیق نیست زیرا تحریم های اقتصادی عراق شامل کل اقتصاد آن کشور بود ولی در مورد ایران تحریم ها به مبادلات مالی دولتی و نظامی محدود است. ولی سئوال مشابهی در اینجا مطرح است و آن اینکه آیا رژیم ایران با سختی زندگی ایرانیان، تغییر خواهد کرد؟
تریتا پارسی، رئیس شورای ملی ایرانیان آمریکا می گوید “هدف تحریم ها این است که به گروهی فشار بیاورند تا آن گروه هم به نوبه خود بر دولت فشار بیاورد؛ ولی این الگو بیشتر در کشورهای با حکومت دموکراتیک کارساز است چون مردم می توانند نارضایتی خود را آزادانه بیان کنند.”
پارسی می گوید در مورد ایران، این فشارها باعث این می شود که حکام بیش از پیش در فکر حفظ قدرت خود بر آیند.
پارسی گفت: “مساله هسته ای در نظر رژیم ایران هر روز بیشتر به چشم عامل نجات رژیم نگریسته می شود؛ گویی این مساله به عامل بقای حیات و موجودیت رژیم تبدیل شده است.”
هرچند هدف تحریم ها فشار آوردن بر دولت و سپاه پاسداران بوده است، ولی آثار آن بر کل جامعه قابل مشاهده است. تحریم های بانکی، جریان اعتبارات را به سوی کسب و کارهای بخش خصوصی مسدود کرده است. ارزش پول ملی از شروع دور جدید تحریم ها سقوط قابل ملاحظه ای کرده است. اقتصاد ایران قبل از تحریم ها هم در سال 2008 در رکود بود.
یکی از کارشناسان مرکز توسعه جهانی گفت: “تحریم ها طی سال ها از هدفمند بودن دورتر و دورتر شده اند. زمانی که بانک مرکزی یک کشور هدف قرار می گیرد، دیگر از هدفمند بودن تحریم سخن نمی تواند گفت. زمانی که تقریبا یک سوم تولید ناخالص کشوری مورد تحریم قرار می گیرد، دیگر نمی توان از هدفمند بودن صحبت کرد.”
تحریم ها بر قشر متوسط ایرانیان تاثیر چندانی نگذاشته است زیرا دولت ها به آنها یارانه نقدی می پردازد.
جواد صالحی اصفهانی، استاد اقتصاد دانشگاه ویرجینیا گفت: “به یک معنی هزینه تحریم ها را نسل جوان ایران می پردازد. آنها هزینه گزاف این تحریم ها را با آینده نامعلوم خود پرداخت می کنند. مردم امید خود را از دست می دهند.”
وی می گوید این وضعیت غرب را در نظر ایرانی ها چندان اعتبار نمی دهد بلکه ممکن است نگاه ایرانی ها را به سمت داخل متوجه کند.
صالحی می گوید: “آنچه فقدان آن احساس می شود نیروئی اقناع کننده است که در پشت تحریم ها بتواند ایرانی ها را متقاعد سازد که آمریکا حرکت درست را انجام می دهد و دولت ایران در مسیر غلط پیش می رود.”
منبع: بیزنس تایمز– 22 ژانویه 2012
