ماجرای آلودگی رامسر به آلاینده های رادیو اکتیو به دنبال سخنان رییس سازمان محیط زیست وارد مرحله تازه ای شد.غلامحسن الهام سخنگوی دولت در پاسخ به خبرنگاران ضمن رد اظهارات فاطمه واعظ جوادی گفت:” ایشان حتی میادین گرانیتی را هم دارای رادیواکتیو می دانند”.
وقتی روزنامه ایران در روزهای اخیر خبر برکناری رییس سازمان محیط زیست را تکذیب کرد معاونان فاطمه واعظ جوادی تلاش کردند تا از طریق رسانه ها آب رفته را به جوی بازگردانند و سخنان رییس سازمان محیط زیست را اصلاح و کامل کنند.اظهار نظرهایی که با تناقض های بسیار بر ابهام ماجرای آلودگی فوق العاده رامسر افزود.همه این بازتاب ها افکار عمومی را در برابر این پرسش قرار داده که آیا منشا طبیعی یا مصنوعی این آلودگی می تواند از خطر آن برای محیط زیست و ساکنان و عابران رامسر بکاهد؟
سرنوشت یک اظهار نظر
وقتی فاطمه واعظ جوادی، معاون رییس جمهور و رییس سازمان محیط زیست در سخنانی کوتاه تایید کرد که میزان تششعات رادیو اکتیو در رامسر بسیار بیشتر از حد طبیعی است گمان نمی کرد با واکنش گسترده رسانه ها،افکار عمومی و دولت مواجه شود. اما فشار افکار عمومی باعث شد تا غلامحسین الهام در نشست رسانه ای هفته گذشته مورد سئوال خبرنگاران قرار گیرد.سخنگوی دولت در پاسخ با طرح اینکه”دیدگاه محیط زیستی‌ها مبتنی بر آلودگی است، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود”،بدون توضیح بیشتر درباره دلایل افزایش آلودگی رامسر به تششعات رادیو اکتیو گفت:“اگر در اتاق رییس سازمان محیط زیست سنگ گرانیت به کار رود وی می گوید که از آن تششعات رادیو اکتیو خارج می شود”.
خبرگزاری مهر نیز به نقل از غلامحسین الهام و بدون نام بردن از رامسر نوشت:” این یک بحث کاملا فنی است که نسبت به نوع بافت زمین و خاک آنجا صورت گرفته است”.سخنگوی دولت در عین حال تلاش کرد سخنان رییس سازمان محیط زیست را به نگرانی های شغلیش مربوط کند و تاکید کرد:“نگرش آنها با توجه به جایگاه و اقتضائات شغلی‌شان این‌گونه است و از همین بابت است که بعضا می‌بینیم آنها چالش‌ها و گفت و گوهایی را نیز با صنعت‌گران دارند که ناشی از انجام وظیفه است”.
همزمان سیمای جمهوری اسلامی نیز در خبر کوتاهی از احتمال تغییر رییس سازمان محیط زیست خبر داد. روزنامه ایران که در دوره جدید انتشارش به طور مستقیم از سوی مقامات دولتی اداره می شود،بدون انتشار سئوال خبرنگاران و پاسخ الهام،به طورهمزمان در خبری با عنوان”شایعه جابه جایی ریاست سازمان محیط زیست” اقدام به تکذیب خبر برکناری رییس سازمان محیط زیست کرد.این روزنامه به نقل از “مدیر کل حوزه ریاست سازمان حفاظت محیط زیست نوشت: “جابه جایی ریاست سازمان شایعه است”.اما همین منبع خبری به روزنامه ایران گفت که:“تغییر و تحول از الزامات یک روند رو به رشد در هر مجموعه ای تلقی می شود اما آنچه این روزها برخی به آن دامن می زنند و شاهد انعکاس آن در رسانه ملی هستیم، هدفی جز تضعیف مدیریت و ایجاد تزلزل در بدنه وزارتخانه ها و سازمان های تابعه دولت ندارد”.
پس از انتشار این خبرها بود که اظهارات ناتمام رییس سازمان محیط زیست و رسانه های داخلی را سر انجام چهار روز پیش رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس تمام کرد. محمدجعفر سادات موسوی در گفت و گویی با خبرگزاری فارس ضمن نام بردن از رامسر به عنوان شهری که تششعات رادیو اکتیو در آن از حد مجاز بسیار بیشتر است از سازمان بازرسی کشور خواست تا به موضوع آلودگی شهرستان رامسر به مواد رادیو اکتیو رسیدگی کند.
او در عین حال گفت: “فراکسیون محیط زیست مجلس نیز در این زمینه نامه‌ای خطاب به فاطمه واعظ جوادی، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست تنظیم و آماده ارسال کرده است تا دلایل و علل بروز چنین مشکلی را در خاک این منطقه توضیح دهد”.وی تاکید کرد:” محیط زیست باید تدابیر خود را برای رفع این آلودگی‌ها اعلام کند”.
رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس همچنین گفت:” پس از روشن شدن دلایل بروز آلودگی رادیواکتیو در خاک شهرستان رامسر باید قصور دستگاه‌های مرتبط پیگیری قانونی شود”.
اما خبرگزاری فارس در گزارش چند روز پیش خود درباره آلودگی رامسر به رادیو اکتیو با اشاره به سخنان رییس سازمان محیط زیست نوشت که وی”بدون ذکر دقیق محل آن،منبع آلودگی را به خاک این منطقه مربوط دانست و اشاره‌ای به تحقیقات انجام شده توسط گروه مطالعات پرتوهای طبیعی که توسط سازمان انرژی اتمی در منطقه ایجاد شده، نکرده است”.
اظهارات متناقض
خبرگزاری ایرنا و روزنامه ایران همچنین چند روز پیش در کنار خبر احتمال برکناری رییس سازمان محیط زیست،گزارشی از نظرات سروش مدبری،مدیرکل دفتر بررسی آلودگی آب و خاک سازمان حفاظت از محیط زیست را منتشر کردند.این مقام سازمان حفاظت از محیط زیست اعلام کرد که”بالا بودن غلظت رادیواکتیو در خاک یک منطقه از شمال کشور صرفاً به دلیل فرآیندهای زمین شناسی در سالهای طولانی است”.
سروش مدبری اضافه کرد:“فرآیندهای زمین شناسی مانند فعالیتهای آتشفشانی، فعالیتهای نفوذ مواد مذاب در درون زمین و سرد شدن آنها در طی مدت زمان طولانی، حتی میلیونها سال است که باعث تشکیل ذخیره های معدنی می شود”.وی تاکید کرد که”عناصر رادیو اکتیو، سرب، نمک و یا هر عنصر دیگری می تواند در اثر فرآیندهای زمین شناسی ، دچار غنی شدگی شود”.اظهار نظر کارشناسی این مقام سازمان حفاظت از محیط زیست اما آن جایی بر ابهام ها افزود که او درست همان سخنانی را تکرار کرد که سخنگوی دولت درباره مقامات سازمان حفاظت از محیط زیست و مشکوک بودن آنها به سنگ گرانیت به عنوان منبع آلودگی رادیو اکتیو گفته بود.سروش مدبری در این باره گفت :“عنصر رادیو اکتیو در هرجایی که گرانیت باشد،احتمال دارد باعث غنی شدگی شود”.
مدیرکل آلودگی آب و خاک سازمان حفاظت از محیط زیست در عین حال گفت:“از آنجا که در مناطق شمالی کشور در دوران سوم زمین شناسی در ۶۰ میلیون سال گذشته فعالیتهای آتشفشانی رخ داده است، گرانیت هایی در این منطقه به وجود آمده است”.جالب اینکه وی تاکید کرد که”هنوز به اثبات نرسیده است که گرانیت های این منطقه دارای رادیو اکتیو هستند یا نه”.
این مقام سازمان حفاظت از محیط زیست برخلاف آنچه سخنگوی دولت بدبینی مقامات محیط زیست خوانده و برخلاف نظریات علمی تایید شده از سوی اغلب مراکز علمی دنیا که افزایش پرتوهای رادیو اکتیو از حد مشخصی را موجب تغییرات کروموزمی،و شیوع بیماری های بدخیم در نسل حاضر و نسل های آینده می دانند،گفت:“در هر جایی که تغلیظ یک عنصر به طور طبیعی در خاک وجود داشته باشد، می تواند تبعاتی را به دنبال داشته باشد که این امر هنوز در منطقه شمال کشور برای عناصر رادیو اکتیو به اثبات نرسیده است”.
روزنامه رسالت و جام نیز در اقدامی مشابه روزنامه ایران در روزهای اخیر از قول معاون سازمان حفاظت محیط زیست نوشتند که” آلودگی رادیو اکتیو رامسر ربطی به سازمان انرژی اتمی ندارد”.روزنامه رسالت در همین زمینه به نقل از حسن اصیلیان نوشت: “پرتوهای رادیواکتیو رامسر طبیعی بوده و ربطی به فعالیتهای سازمان انرژی اتمی ندارد،و تحقیقات نیز نشان می‌دهد که خطر جدی مردم را تهدید نمی‌کند”.
حسن اصیلیان در توضیح آلودگی رامسر به پرتوهای رادیو اکتیو گفته”در دنیا دو نوع پرتو رادیواکتیو وجود دارد که بخشی طبیعی و مربوط به خاک و وجود معادن در منطقه خاصی است و بخشی ساخته دست بشر است که به صورت انرژی اتمی است و در افرادی که با آن تماس دارند باعث ابتلا به بیماریهای خاص و سرطانزایی می‌شود”. وی در تاکید کرده که”در نقاط مختلف دنیا به صورت طبیعی،خاک مناطق دارای پرتوهای رادیواکتیو است که منطقه رامسر هم در ایران جزو این مناطق است و دارای ریسک خطر بالاست”.
خطر دارد یا نه!
خبر گزاری فارس به نقل از محمد رضا فاطمی که او را استاد دانشگاه معرفی کرده اشاره ای مختصر به خطرات ناشی از آلودگی رامسر به رادیو اکتیو کرده و از قول او نوشته:“حجم این مواد در اندازه کم، خیلی مشکل ساز نیست اما به دلیل نزدیکی کوه به دریا و فاصله کم مابین آنها، دراثر فرسایش کوه، مواد رادیو اکتیو شسته شده و به دریا می‌ریزد.“این استاد محیط زیست دانشگاه به رسوب شدن این مواد در دریا اشاره و تأکید می‌کندکه مواد رادیو اکتیو از طریق زنجیره غذایی کف زیان وارد بدن ماهیان و موجودات دریایی دیگر می‌شود و این مواد با استفاده از ماهیان وارد بدن افراد و منجر به ضایعات جدی می‌شود”.این استاددانشگاه خواستارممنوعیت استفاده از سنگی شده که از ارتفاعات رامسر به دست می‌آید.او تاکید کرده که استفاده از این سنگ‌ها در ساختمان منجر به عقیم شدن مردان می‌شود. این سنگ‌ها معروف به سنگ لاشه و سبزرنگ است که اغلب در حاشیه اتوبان‌ها از آن استفاده می‌شود”.نکته مهم در سخنان فاطمی تاکید او بر افزایش روز افزون میزان تششعات رادیو اکتیو در رامسر است،او تاکید دارد که”غلظت این مواد در رامسر زیاد است و به طور مرتب به این غلظت افزوده می‌شود”.
علاوه بر این تحقیقات دیگری که در رامسر انجام شده تایید می کند که این آلودگی چه منشاء طبیعی داشته باشد و چه حاصل آزمایش های هسته ای حکومتی در این منطقه باشد،عوارض بسیار ناگواری در ساکنان،عابران و نسل های آینده خواهد گذاشت.
نتایج یک تحقیق درباره “بررسی میزان کم زایی و نازایی در منطقه رامسر” بر روی 64 خانوار نشان می دهد که هر یک از خانواده های مورد مطالعه حتی آنان که بیش از 15 سال سابقه ازدواج داشته اند بیش از سه فرزند نداشته و 15 خانوار (یک چهارم جمعیت مورد مطالعه) تک فرزند یا بدون فرزند بوده و برای بچه دار شدن به پزشک مراجعه کرده، یا تحت درمان بوده اند. این گزارش تایید کرده که با توجه به بالا بودن میزان سقط جنین و مرده زایی (3⁄28 درصد) و عدم سابقه بیماریهای مؤثر در نازایی و کم زایی (بیماری سل، ورم بیضه) و اینکه افراد تحت تأثیر تابشهای مصنوعی (رادیوگرافی زیر شکم،رادیوتراپی) نبوده و در بستگان نزدیک نیز سابقه نازایی و کم زایی نداشته اند و با توجه به بافت منطقه روستایی که انتظار می رود حداقل 50 درصد از خانوارها با سابقه ازدواج 15-10 سال دارای 4 فرزند باشند، تأثیر پرتوگیری درازمدت ساکنین منطقه همانگونه که در مناطق مشابه رامسر در جهان دیده شده، ناشی از رادیواکتیویته بالا است که می تواند سبب نازایی و کم زایی ساکنین باشد.محققان تاکید کرده اند که”تأثیر این مسئله در مردان به مراتب بیش از زنان بوده و فرضیه تأثیر پرتوگیری درازمدت در کاهش اسپرم، مورد تأئید قرار گرفته است”.
نتایج یک تحقیق دیگر درباره تغییرات کروموزمی ساکنان رامسر نیز تایید می کند که”اختلاف معنی‌داری بین نتایج گروههای مورد مطالعه و کنترل، بخصوص بین داده‌های حاصل از بررسیهای کروموزومی در طالش محله رمک و گروه کنترل وجود دارد”.هم چنین” بررسیهای انجام شده بر روی لمفوسیتها در 30 نمونه خون گرفته شده از ساکنان این منطقه نشانگر شکست‌های کروماتیدی،اجزاء کروموزومی و تبادلات کروماتید خواهری CE` بودند”.این تحقیق نیز تایید می کند که”از نظر بررسیهای جانبی بیماری لوکمیا و همچنین نازائی در یک منطقه مشاهده گردید”.
روزنامه جام جم در روزهای اخیر درباره نگرانی های مردم پس از انتشار اخبار آلودگی بسیار بالای رامسر به رادیو اکتیو نوشت”خبر آلودگی خاک رامسر به پرتوهای سرطانزای رادیواکتیو که رئیس سازمان محیط زیست چند روزی است خبر آن را اعلام کرده است حدس و گمان‌های متفاوتی را در بین مردم ایجاد کرده بود که آیا این آلودگی‌ها ناشی از فعالیتهای سازمان انرژی اتمی است، یا از طرف کشورهای شمالی دریای خزر است یا ناشی از فعالیت غیر زیست محیطی واحدهای آلاینده است؟”
این روزنامه و سایر رسانه ها از یاد برده اند بپرسند آیا آلودگی رامسر به تششعات رادیو اکتیو، چه منشا این آلودگی طبیعی باشد و چه غیرطبیعی،برای ساکنان،مسافران،محیط زیست و نسل های آینده خطر دارد یا نه؟