آن روز هم مانند روز های دیگر با یک گشت و بازرسی روزانه نیروی دریایی انگلیس برای شناسایی قاچاقچیان در مرز عراق شروع شد. ولی دستگیری 15 ملوان انگلیسی توسط سپاه پاسداران در روز 23 مارچ و بعدا نمایش فیلمی از آن ها در حال “عذرخواهی” در تلوزیون ایران، بحران دیپلماتیک حادی را، درست در زمانی که ایران بر اثر تحریم های جدید و فشار های آمریکا منزوی تر می شود، ایجاد کرده است.
آیا این فقط یک اشتباه کنترل نشده بود یا ایران نوعی راهزنی دولتی را برای منحرف کردن افکار یا به منظور گروگان گیری سیاسی انجام داده است. هر چه می گذرد به نظر می رسد نظر دوم درست باشد. حتی اگر این حرکت در آغاز هم تصادفی بوده باشد ولی با توجه به وضعیت سیاسی ایران به نظر می رسد رژیم ایران مایل باشد از این ماجرا برای اخذ امتیاز سود جوید و مثلا چیزی مانند آزادی سپاهیان دستگیر شده توسط نیرو های آمریکا درعراق را طلب کند. حداقل خیلی ها در ایران تحقیر انگلیس ها را مطلوب می دانند، چرا که انگلیس ها معروف هستند به گردانندگان امور داخلی ایران. ایران جرات ندارد به طور مستقیم با آمریکا یا شیطان بزرگ درگیر شود چرا که از جنگ هراس دارد. در این شرایط چه چیز بهتر از آزار دادن شیطان کوچک یعنی انگلستان.
دولت انگلستان در ابتدا مانند واقعه مشابه ای در سال 2004 با این مساله به عنوان یک سوء تفاهم روبرو شد ولی زمانی که از طریق دیپلماتیک نتوانست به آزادی ملوانان دست یابد به سوی آنچه تونی بلراز آن به عنوان “فاز متفاوت” یاد کرد حرکت کرد.
نیروی دریایی سلطنتی روز 28 مارس اطلاعاتی را منتشر کرد که بر اساس آن ملوانان “کاملا در آبهای عراق” حرکت می کردند و بدین وسیله ادعاهای ایران در مورد تجاوز به آب های این کشور را رد کرد. وزارت خارجه انگلستان نیر روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود را با ایران کاهش داده است.
انگلستان از ایران خواسته است ملوانان و سربازان انگلیسی را در تلوزیون نشان ندهد (با چشم های بسته مانند آنچه در سال 2004 اتفاق افتاد). ولی ساعاتی پس از این مراوده دیپلماتیک، ایران فیلمی از ملوانان انگلیسی را در حال صرف غذا از تلوزیون ایران پخش کرد. تاکید در این فیلم بر روی فی ترنی، تنها زن ملوان بود؛ وی در حالی که روسری به سر داشت گفت: “ظاهرا ما وارد آب های ایران شده بودیم.” در ابتدا قرار بود این ملوان آزاد شود. منوچهر متکی وزیر خارجه ایران نیز خواستار آن شد که انگلیس قبول کند که به آب های ایران تجاوزکرده است.
این مراودات می توانست طنز آمیز قلمداد شود، به شرط آن که مسائل مهم منطقه ای مطرح نیود. آمریکا با دومین ناو خود در خلیج فارس تمرین های نظامی جدید را شروع کرد. بازار نفت هم در حال نوسان است. دستگیری ملوانان انگلیسی از سوی دیگرهمزمان با صدور قطعنامه دیگری توسط شورای امنیت سازمان ملل برای اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران به دلیل عدم توقف غنی سازی اورانیوم اتفاق افتاده است.
درقطعنامه 1747 که با اتفاق آرا به تصویب رسید، 28 نام دیگر به فهرست قبلی مربوط به سازمان ها و افرادی که دارایی هایشان مسدود شده است اضافه شده است که در میان آن ها نام افراد بلند پایه سپاه پاسداران و شرکت هایی که تحت کنترل آن هاست دیده می شود.
برخی از اعضای شورای امنیت شامل افریقای جنوبی، قطر و اندونزی با گسترش تحریم ها مخالف بودند ولی با سرسختی ایران در ادامه غنی سازی اورانیوم این کشور ها هم چاره ای جز قبول قطعنامه جدید نداشتند.
اتفاق آرا باعث تعجب و خوشحالی اروپا، آمریکا و روسیه و چین شد و نگرانی ایران را به همراه داشت. ایران اظهار کرد که قطعنامه جدید غیر قانونی است و به همین دلیل روابط خود را با آژانس بین المللی انرژی هسته ای محدود ساخت. ایران می گوید هدفش از غنی سازی اورانیوم تولید سوخت برای نیرو گاه هاست و ادعا می کند که هدف توطئه های غرب برای محروم کردن این کشو راز “حق قانونی” خود واقع شده است. برای جبران این ادعا شورای امنیت جزئیات طرح سال گذشته اروپا برای کمک به ایران در زمینه فن آوری هسته ای را در قطعنامه خود گنجانده است.
ایران حتی از روسیه نیز فاصله گرفته است و روسیه از تحویل سوخت به نیرو گاه بوشهر خودداری کرده است. دلیل این امر ظاهرا تاخیر در پرداخت های ایران است. لیکن مقامات روسی به طور خصوصی گفته اند ایران به مخالفت روسیه با تحریم ها بیش از اندازه بها داده است و روس ها مایل نیستند به بازی گرفته شوند.
گزند تحریم ها
در قطعنامه جدید سازمان ملل به عوض استفاده از نیروی نظامی بیشتر تحریم های اقتصادی پیش بینی شده است. شاید این تحریم ها موثرتر باشند. در میان موسسات تحریم شده، نام بانک سپه، چهارمین بانک ایران و شعبات خارجی آن به چشم می خورد. آمریکا قبلا ارتباط با این بانک را قطع کرده بود و اکنون اروپا نیز به کار اقدام خواهد کرد.
تمام این مسائل بر فشار بر ایران می افزاید. بسیاری از بانک ها و شرکت ها ارتباط خود را با ایران محدود و یا قطع کرده اند و این امر شکایت تجار ایرانی را نیز به همراه داشته است که به جمع منقدین دولت پیوسته و معتقدند احقاق “حق” ایران در مساله هسته ای به قیمت گزاف از دست دادن یک زندگی معمولی تمام خواهد شد.
لیکن در حال حاضر ایران در وضعیت سرکشی است. آیت الله خامنه ای رهبر ایران اندکی پیش از تحریم های جدید گفت کشورش با تجاوزگر “با تمام امکانات خود” مقابله می کند. وی این هشدار ضمنی را هم مطرح کرد و گفت: “تا کنون ما در چارچوب قوانین بین المللی عمل کرده ایم ولی اگر آن ها این قوانین را زیر پا بگذارند ما هم می توانیم آن را زیر پا بگذاریم.” با دستگیری ملوانان بریتانیایی اکنون معنی سخنان وی روشن تر شده است؟
منبع: اکونومیست، 2 آوریل