مایکل تئودولو
بر اساس اطلاعات بدست آمده توسط کارشناسان بانفوذ خلیج فارس در آمریکا، وزارت دفاع ایالات متحده در حال بررسی امکان تجهیز نیروهای نظامی آمریکا در افغانستان از طریق راههای زمینی بنادر ایران مانند بندر چابهار است.
این امکان با توجه به سه دهه خصومت میان ایران و آمریکا ممکن است عجیب بنظر برسد. اما در عین حال یک تحلیلگر ایرانی این ایده را مطرح می کند که ایران در نهایت می تواند بعنوان مسیر اصلی نیروهای نظامی ناتو برای ارسال تجهیزات غیرنظامی به افغانستان جایگزین پاکستان شود.
مشهور است که وزارت دفاع آمریکا طرح های احتیاطی را برای مواقعی تنظیم می کند که احتمالا ً هرگز کاربردی ندارند. چنین طرحی به معنای غنیمت شمردن سناریوی احتمالی آینده خواهد بود اگر مذاکرات میان تهران و واشنگتن دربارۀ نگرانی های دو طرف مانند موضوع افغانستان ثمربخش باشد و اگر آمریکا گزینه های دیگری برای ارسال تجهیزات به افغانستان نداشته باشد.
تهران نیز در نگرانی و انزجار واشنگتن از گروه سنی و افراطی طالبان، که جمعیت غالبا ً شیعۀ ایران را بدعت گذار می داند، شریک است. اما ایران در عین حال از نیروهای نظامی آمریکا مستقر در عراق و افغانستان بیمناک است.
با این وجود، همزمان با افزایش ریسک پذیری نظامی و سیاسی دولت جدید آمریکا دربارۀ کنترل افغانستان، جمهوری اسلامی بوضوح فرصت نابودی (طالبان) را حس کرده است. باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا قول داده است به منظور حل مشکل طالبان در افغانستان 17 هزار نیروی نظامی دیگر به این کشور بفرستد. این در حالی است که مسیرهای مهم هوایی و زمینی برای ارسال تجهیزات به افغانستان بیش از پیش با مشکل روبرو هستند.
قرقیزستان در هفتۀ جاری تصمیم گرفت پایگاه هوایی آمریکا، تنها پایگاه نظامی ایالات متحده در آسیای مرکزی، را تعطیل کند. پس از این تصمیم، آمریکا بلافاصله به منظور ارسال تجهیزات غیرنظامی به افغانستان با تاجیکستان و ازبکستان قرارداد بست. اما مسیر اصلی تدارکاتی آمریکا به افغانستان که از پاکستان می گذرد، بیش از پیش بخاطر حملات مکرر طالبان ناامن شده است.
ریچارد هالبروک نمایندۀ ارشد اوباما در افغانستان در هفته جاری خاطر نشان کرد، ایران نقش مهمی در کمک به برقراری ثبات در کشور همسایۀ خود ایفا می کند. تحلیلگران اظهارات او را به گونه ای تلقی کردند که واشنگتن قصد دارد از گفتگو با تهران دربارۀ افغانستان بعنوان ابزاری برای انجام گفتگوهای گسترده تر استفاده کند.
این وضعیت باعث شده است جمهوری اسلامی ارزیابی بالاتری از اهمیت ژئواستراتژیک خود داشته باشد. اگرچه تهران نگران است درگیری های مرزی باعث سرازیر شدن هروئین ارزان و پناهندگان بیشتر افغان بسوی ایران شود، اما بنظر می رسد تهران مطمئن است که ظهور طالبان در شرایط فعلی تهدیدی بزرگتر برای منافع سیاسی و امنیتی آمریکا بشمار می رود تا ایران.
فرزانه روستائی مفسر روزنامۀ اصلاح طلب اعتماد می گوید، ایران سه مسیر مهم زمینی بداخل افغانستان دارد. روستائی می گوید، “هیچ یک از راههای ارتباطی هشت کشور همسایۀ افغانستان را نمی توان با راههای ارتباطی ایران مقایسه کرد. این موضوع باعث ارتقای ارزش دیپلماتیک ایران و قدرت چانه زنی این کشور در مذاکرات آتی با آمریکایی ها خواهد شد.“
به گفتۀ تحلیلگران، آمریکا ممکن است درخواست ایران را برای گرفتن هرگونه پاداش بسیار بالا قلمداد کند. بعنوان مثال، تکیه بر راههای زمینی ایران به منظور تأمین نیروهای نظامی آمریکا در افغانستان عملا ً افزایش همزمان تحریم ها بر ضد ایران با هدف مهار برنامۀ هسته ای این کشور را غیرممکن می سازد.
به گفتۀ تحلیلگران، اگر این بار تهران دست کمک به آمریکا بدهد، خواهان دریافت مشوق های تضمین شدۀ اقتصادی، دیپلماتیک و یا امنیتی خواهد بود. فریده فرحی تحلیلگر مسائل ایران در دانشگاه هاوائی می گوید، “تجربیات گذشته مانع از آن خواهد شد ایران صرفا ً بخاطر اعتمادسازی وارد هرگونه همکاری با آمریکا شود.“
فرحی می گوید، “اگر قرار باشد همکاری اتفاق بیفتد، ایران قطعا ً تضمین خواهد گرفت که تاریخ خود را تکرار نخواهد کرد و مطمئنم که این تضمین ها به شکل نوعی تغییر و یا تعدیل سیاست آمریکا در خصوص اعمال فشارهای دائم اقتصادی بر ایران بخاطر برنامه هسته ای این کشور خواهد بود.“
منبع: روزنامۀ نشنال، 22 فوریه