در حالیکه وزیر خارجه بریتانیا بر تصویر مثبتی که دولت روحانی می کوشد از کشورش ارائه دهد تاکید کرده است، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی نیز خبر داده که روابط دو کشور در سطح کاردار به طور رسمی از روز سه شنبه آغاز شده است. با این حال خبرگزاری فارس با انتشار یادداشتی تاکید کرده که امکان عادی سازی روابط با بریتانیا در کوتاه مدت وجود ندارد و به طور تلویحی از مجلس خواسته است قبل از فراهم شدن مقدمات، روابط دیپلماتیک با لندن را در سطح کاردار حفظ کند.
پاییز دو سال پیش فصل پایین کشیدن کرکره های سفارت بریتانیا در تهران و درخواست از دیپلمات های جمهوری اسلامی برای ترک لندن بود. اما به نظر می آید پاییز امسال تهران و لندن را بار دیگر به یکدیگر نزدیک کند.
ویلیام هیگ وزیر خارجه بریتانیا در مجلس عوام این کشور حاضر شده و از تلاش دو دولت برای بهبود روابط و عاقبت “بازگشایی سفارت ها” خبر داده است. رئیس دستگاه دیپلماسی لندن افزوده است: “هر دو کشور یک کاردار غیرمقیم منصوب خواهند کرد که مامور بازسازی مناسبات، و از جمله برداشتن گام‌های موقت به منظور بازگشایی نهایی سفارت‌های کشورهایمان هستند. “
بی بی سی فارسی با انتشار تحلیلی در خصوص “کاردار غیر مقیم” نوشته است: “انتصاب کاردار غیرمقیم به معنی تبادل سریع دیپلمات میان دو کشور است. اصولا کاردار در کادر دیپلمات و هیات های نمایندگی خارجی منصبی موقت است که در نبود سفیر معنا پیدا می کند. “
محمود جواد ظریف و ویلیام هیگ اواخر شهریور در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، دیداری خصوصی و مستقیم داشتند؛ دیداری که هر دو طرف از آن ابراز رضایت کردند و ظاهرا باعث شده اراده ای از هر دو سو برای از سرگیری روابط در حد سفارت خانه به وجود آید. بریتانیا در دو سال اخیر همواره تاکید کرده بود تهران باید بتواند امنیت کارکنان سفارت این کشوررا تضمین کند؛ تضمینی که ظاهرا نتوانست در دولت محمود احمدی نژاد دریافت کند و روابط دو کشور قفل ماند؛ قفلی که قرارست کلید روحانی آن را باز کند.
این موضوع در کلام هیگ نیز هویدا است. او گفته: “روشن است که رئیس جمهور جدید و وزرایش در ایران تصویر بسیار مثبت‌تری از خود و کشورشان نسبت به همین اواخر ارائه می‌دهند تردیدی نیست که فضای دیدارها با آنها متفاوت است. ما باید صداقت این دولت ایران را تمام و کمال بیازماییم و از همین رو حائز اهمیت است که کانال‌های ارتباطی ما برای این کار باز باشد. “
بریتانیا البته بی دلیل روابط خود را با تهران قطع نکرد. ماجرای آخرین نزاع بزرگ تهران و لندن به آذر سال 90 باز می گردد؛ زمانی که بریتانیا پس از انتشار گزارشی توسط دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره سویه های نظامی برنامه هسته ای جمهوری اسلامی، بانک مرکزی ایران را تحریم کرده بود؛ تحریمی که به معنای پایان مبادلات تجاری تهران و لندن بود.
پس از آن مجلس هشتم به رهبری علی لاریجانی طرحی را تصویب کرد تا دولت روابط با لندن را به سطح کاردار تنزل دهد و سفیر بریتانیا را اخراج کند. این طرح بی درنگ توسط شورای نگهبان هم تایید شد، اما پیش از ابلاغ به بریتانیا، صدها تن از معترضان بسیجی از دیوارهای سفارت این کشور در خیابان فردوسی و همچنین باغ قلهک بالا رفتند و با افروختن آتش، اتاق های این دو محل را غارت کردند و حتی برای ساعاتی تعدادی از کارمندان آن را نیز به گروگان گرفتند. بعد از این بود که بحث قطع رابطه نیز نصفه و نیمه ماند هر چند تعاملات دیپلماتیک به پایین ترین سطح ممکن در دو دهه اخیر رسید. دولت خاتمی از سال ۷۶ تا ۸۴ با برگزیدن سیاست تنش زدایی با غرب توانست روابط تهران با بسیاری از کشورهای اروپای غربی از جمله بریتانیا، فرانسه و آلمان را بهبود ببخشد اما سیاست خارجی جمهوری اسلامی در دوران محمود احمدی نژاد در پاستور بار دیگر این روابط را به نقطه قرمز رساند.
پس از بالا رفتن بسیجی ها از دیوار سفارت انگلیس، رهبر جمهوری اسلامی در قبال آن سکوت کرد ولی تابستان پارسال در دیدار با جمعی از آنان گفت: “در قضیه اشغال آن سفارت خبیث [بریتانیا]، احساسات جوانان درست بود ولی رفتنشان ]به داخل سفارتخانه] درست نبود.”
او در توضیحاتی بیشتر گفت: “من اجتماعات دانشجویی را تائید می کنم، اما با تندروی در این اجتماعات مخالفم.”
در همان زمان وزارت خارجه از اقدام دانشجویان ابراز تاسف کرد و حتی آیت الله احمد خاتمی – روحانی ای که به اتخاذ مواضع افراطی شهره است- در نماز جمعه تهران بسیجیان غارت کننده سفارت را شدیدا ملامت کرد اماعلی لاریجانی، رئیس و علاالدین بروجردی، نماینده مجلس زبان به تحسین گشودند.
هشت ماه پیش هم سردار شریف به عنوان مسئول روابط عمومی کل سپاه پاسداران خواستار جلوگیری از رفتارهایی شد که به گفته وی “احساساتی” است: “عمق طراحی های استراتژیک و دور اندیشی دشمن ما را برآن می دارد که در مواجهه با آن هوشمندانه‌تر و دقیق‌تر اقدام کرده و از بروز رفتارهای احساساتی جلوگیری کنیم. “
او با این مقدمه وارد اصل موضوع شد و صراحتا برخی رفتار ها در برابر “نظام سلطه” از جمله “حمله به سفارت انگلیس” را “سطحی” خواند و متذکرشد: “ما نباید با انجام برخی اقدامات و رفتارهای احساسی در دام برنامه های آمریکا و رژیم صهیونیستی گرفتار شویم. “
اما مرضیه افخم، اولین سخنگوی زن دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی از تماس تلفنی هیگ و ظریف خبر داده و گفته است :“پیرو مذاکرات دو وزیر امور خارجه در نیویورک مقرر شد گفت و گوها بین نمایندگان دو وزارت خارجه ادامه یابد و پیرو این گفت‌وگوها روز گذشته (دوشنبه) آقای ویلیام هیگ وزیر خارجه انگلیس طی تماس تلفنی با آقای دکتر ظریف پیشنهاد داد که دو کشور نسبت به تعیین کاردار غیرمقیم در پایتخت های دو کشور اقدام کنند.”
بر اساس اظهارات سخنگوی وزارت خارجه دو کشور از روز سه شنبه به صورت رسمی روابط خود را در سطح “کاردار” از سر گرفته اند.
با توجه به اینکه هیگ در اظهارات خود در پارلمان بر گفتگوهای “گام به گام” تاکید کرده، افخم نیز در کنفرانس مطبوعاتی هفتگی خود با خبرنگاران گفته است: “مسائل مربوط به ذهنیت تاریخی ملت ایران در زمینه نقش انگلیس در ایران و اختلافات دو کشور در زمینه های هسته ای، خاورمیانه و حقوق بشر از جمله مسائلی است که جمهوری اسلامی ایران در گفتگوهای آینده خود با انگلیس مورد گفتگو قرار خواهد داد.”
اما خبرگزاری فارس، نگاهی متفاوت به تلاش های دولت روحانی و دیوید کامرون برای بهبود روابط دو جانبه دارد. این رسانه نزدیک به سپاه در گزارشی تحلیلی با عنوان “ روابط تهران و لندن؛ حافظه‌ای تاریخی که با کاردار پاک نمی‌شود” نوشته است :“اینکه چقدر می‌توان به این گفتگوها در آینده امیدوار بود روشن نیست اما دست‌کم می‌توان گفت که انگلستان و ایران دست‌کم در کوتاه‌مدت به رابطه از نوع عادی دست نخواهند یافت. اگرچه شاید تحرکات دیپلماتیک دولت یازدهم بازهم فرصتی را برای لندن در راستای بهبود روابط با تهران فراهم آورده باشد اما بعید است کسی معتقد باشد که بریتانیا از این فرصت بهره خواهد برد.”
نویسنده گمنام این مقاله همچنین به طور تلویحی از نمایندگان مجلس خواسته طرح قدیم خود را تصحیح نکنند و روابط را در سطح کاردار نگه دارند. در یادداشت او آمده است: “فراموش نباید کرد که قانون کاهش سطح روابط تهران و لندن، مصوب مجلس شورای اسلامی همچنان به قوت خود باقی است و تغییر آن نیاز به مقدماتی دارد که فراهم آمدن آن در کوتاه‌مدت ممکن نیست.”
