پیش بینی مسئولان ارشد حوزه اقتصاد در دولت روحانی در خصوص کاهش شدید قیمت نفت، متفاوت است. دیروز خبرگزاری مهر گزارش داد که با ادامه کاهش قیمت طلای سیاه در بازار جهانی، بیژن زنگنه – وزیر نفت – راهی بهارستان شده تا در جلسه غیر علنی با نمایندگان مجلس نهم حاضر شود. در این جلسه زنگنه گفته است: “قیمت نفت تا سال ۲۰۱۶ پایین تر از ۷۹ دلار خواهد ماند.”
این پیش بینی در حالی به نقل از زنگنه مطرح شده که او پس از خروج از مجلس در پاسخ به پرسش خبرنگارانی که وی را احاطه کرده بودند گفته است: “هیچ کس نمی‌تواند قیمت نفت را پیش‌بینی کند؛ بخصوص اینکه عامل سیاسی هم در آن دخیل است”
پیش از این محمدباقر نوبخت رئیس سازمان سازمان احیاشده برنامه و بودجه در خصوص قیمت نفت گفته بود: “تعدادی از صاحب‌نظران نیز پیش‌بینی می‌کنند که قیمت نفت به‌طور متوسط در سال آینده ۸۰ دلار خواهد بود.”
سقوط آزاد قیمت نفت تقریبا از ماه آبان آغاز شد؛ زمانی که اعضای صادر کننده نفت – اوپک – در رسیدن به توافق برای کاهش میزان صادرات به منظور جلوگیری از کاهش بیشتر قیمت ها ناکام ماندند و این موضوع باعث سقوط آزاد قیمت نفت شد.روز جمعه قیمت نفت برنت حدود ۵۵.۵ دلار معامله شد. گفتنی است از سال ۲۰۰۹ تاکنون، نفت هرگز چنین قیمت پایینی را تجربه نکرده است.
پیش بینی ها بر این است که قیمت نفت در حالت بدبینانه به زیر ۵۰ دلار سقوط کند و در حالت خوش بینانه سال ۲۰۱۵ بین ۵۰ تا ۶۰ دلار باقی بماند. گزینه اول دست دولت روحانی را برای حل و فصل معضلات اقتصادی کشور بسته نگه می دارد و دومی به یک سونامی در یک فصل باقی مانده از سال ۹۳ و سال مالی ۹۴ منجر خواهد شد چرا که دولت یازدهم بودجه سال ۹۴ را با پیش بینی نفت بشکه ای ۷۲ دلار بسته است و بودجه سال ۹۳ را هم بر اساس بشکه ای ۱۰۰ دلار.
یک هفته پیش نوبخت، که سخنگوی دولت نیز محسوب می شود با اشاره برخی از تحلیل‌ها و اخبارگفته بود که عربستان سعودی هم، قیمت هر بشکه نفت را در بودجه سال آینده خود ۸۰ دلار پیش‌بینی کرده است.
نوبخت با دفاع از پیش بینی دولت، عربستان را مثال زده و گفته بود: “در رسانه‌های مختلف هم آمده که مشاور اقتصادی عربستان گفته نفت این کشور در بودجه بالای ۸۰ دلار پیش‌بینی شده‌است.”
البته تفاوت های مهمی میان اقتصاد جمهوری اسلامی و عربستان سعودی وجود دارد. مانند اینکه ریاض در حال حاضر صادر کننده ده میلیون بشکه به بازارهای جهان است، اما تهران در بهترین شرایط به دلیل تحریم های بین المللی تنها حدود ۱ میلیون بشکه نفت می تواند به جهان صادر کند.
برخلاف ایران که در ۳ سال اخیر به دلیل تحریم ها با شرایط اقتصادی ناگواری – مانند سقوط آزاد ریال، تورم نزدیک ۴۰ درصد و نرخ بالای بیکاری – دست و پنجه نرم کرده است، عربستان اقتصاد سرحالی داشته و ظاهرا آماده است حتی با وجود مواجهه با کسری شدید بودجه، اما با نگاهی بلند مدت در مقابل کاهش تولید نفت اوپک مقاومت کند.
چهارم دی عربستان به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت خام جهان، اعلام کرد که در سال ۲۰۱۵ با کسری بودجه بزرگی برابر با ۳۸ میلیارد و ۶۰۰میلیون دلار مواجه شده‌است.
علی النعیمی، وزیر نفت عربستان سعودی قاطعانه گفته بود حتی اگر قیمت نفت به ۲۰ دلار در هر بشکه هم تنزل کند سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپک، از حجم تولیدش (در حال حاضر روزانه ۳۰ میلیون بشکه) نخواهد کاست.
عربستان و امارات متحده عربی استدلال می کنند که سیاست کاهش تولید نفت توسط اوپک و افزایش خطی قیمت نفت در بازارجهانی باید پایان بیابد چرا که این کار باعث می شود تولیدکنندگان پرهزینه نفت بتوانند جای خود را در بازار نفت تثبیت کنند و کشورهایی هم که نفت را با هزینه کم تولید می کنند (عمده کشورهای اوپک) در میان مدت قدرت خود در سیاست گذاری بازار نفت را به تدریج از دست بدهند.
گرچه تهران به دلیل شرایط ویژه اقتصادی اش با این استدلال در حال حاضر میانه ای ندارد. ۲۵ آذر جواد ظریف – وزیر خارجه - در دیدار رئیس مجلس عراق در تهران گفته بود: “جای تاسف است که کشورهای منطقه در خصوص کاهش قیمت نفت و آثار منفی ناشی از آن همکاری نمی کنند.”
گفتنی است روز جمعه رضا پدیدار رئیس انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت برای کاستن از میزان نگرانی ها در خصوص سقوط آزاد بهای طلای سیاه از کاهش سهم نفت در بودجه سال ۹۴ خبر داده بود: “سهم نفت در لایحه بودجه سال آینده به ۳۱ درصد سهم کاهش یافته و این در حالی که این رقم در سال جاری ۴۶ درصد بوده است.”
قیمت نفت در تاریخ همواره با فراز و نشیب های بسیاری همراه بوده و درآمدهای جمهوری اسلامی که عموما بر فروش نفت متکی بوده نیز با بالا و پایین رفتن های قیمت نفت تغییرات اساسی کرده است.
در سال انقلاب، ۱۹۷۹، قیمت نفت ۷۱ دلار بود و یک سال بعد به قیمت رویایی ۹۵.۵ دلار رسید. با این حال از آن زمان تا سال ۱۹۹۴ قیمت نفت عموما کاهش یافت تا به ۲۲ دلار رسید. قیمت نفت در دومین سال پیروزی محمد خاتمی به قیمت بی سابقه ۱۵ دلار برای هر بشکه رسید.
با این حال از سال ۲۰۰۴ – در واپسین سال حضور خاتمی در دولت- قیمت نفت شروع به افزایش کرد و با حضور محمود احمدی نژاد در پاستور صعود قیمت طلای سیاه با شدت ادامه پیدا کرد، تا جایی که قیمت نفت در سال ۲۰۰۸ به قیمت تاریخی۱۳۰ دلار برای هر بشکه رسید.
