آکام مکری
شیوا نظر آهاری، فعال حقوق بشر در مصاحبه با روز از تشدید فشارها بر فعالان حقوق بشر و نهادهای مستقل حقوق بشری می گوید. وی معتقد است فعالان حقوق بشر از همه حمایت می کنند، اما وقتی خودشان بازداشت می شوند و یا تحت فشار قرار می گیرند، چندان به آنها توجه نمی شود. او که دوباره به وزارت اطلاعات احضار شده، در گفتگو با روز تاکید می کند:” ما قانون را می دانیم و زیر بار عمل غیرقانونی نمی رویم”. گفتگو با وی در پی می آید.
خانم نظرآهاری، در طی ماههای گذشته فشار بر فعالان حقوق بشر روندی صعودی داشته است، دلیل این فشارها چیست؟
دقیقا. این روند از حدود یکسال پیش شروع شد و پس از برخورد با جنبشهای دانشجویی و زنان و… به نظر می رسد اکنون نوبت به فعالان حقوق بشر رسیده که تاوان فعالیت های حقوق بشری خود را بپردازند و متاسفانه آنگونه که باید از این افراد حمایتی صورت نمی گیرد. در واقع این افراد بار حمایت از کلیه جنبشهای مدنی در ایران را به عهده دارند، اما هنگامی که خودشان مورد فشار و بازداشت قرار می گیرند چندان مورد توجه واقع نمی شوند. مثال بسیار واضح این قضیه عمادالدین باقی است که به عنوان رئیس یک تشکل قانونی پس از تمام خدماتی که در مورد امور زندانیان انجام میدهد بازداشت می شود و بعد تنها چند بیانیه در حمایتش انتشار می یابد. در مورد سایر تشکل های مستقلی هم که از نظر حکومت غیرقانونی محسوب می شوند، شرایط به مراتب بدتر است. در حالیکه من فکر میکنم ما قبلا در موارد بسیاری نشان داده ایم اگر در موضوعاتی اتفاق نظر داشته باشیم و اعتراضات گسترده کنیم، می توانیم جلوی این برخوردها بایستیم. اما در مورد فعالان حقوق بشر چنین حمایتی انجام نمی شود و این جای تاسف دارد.
الان به جز آقای باقی که چهره ای شناخته شده است، بسیاری دیگر هستند که به همین دلایل در بازداشتند:محمد صدیق کبودوند، کیوان رفیعی، سپیده پورآقایی و… احضارها و تهدید ها هم که هر روزه است.
منظورتان از تشکلهای مستقل حقوق بشری را بیشتر توضیح دهید.
تشکل های مستقلی که در زمینه حقوق بشر فعالیت دارند، در واقع بدون مرزبندی های سیاسی، کلیه افرادی را که به نوعی حقوقشان نقض شده است، تحت حمایت قرار می دهند و در این راه خط قرمزی ندارند که مثلا فلان زندانی عقایدش با ما یکی است یا نه، یا فلان کسی که در جمع اراذل و اوباش مورد شکنجه قرار گرفته آیا مستوجب چنین برخوردی بوده است یا خیر. در واقع ما نظر شخصی مان را اعمال نمی کنیم، اعمال و فعالیت ما، اولا در چهارچوب اعلامیه جهانی حقوق بشر و کنوانسیون های الحاقی است و در ثانی در بسیاری موارد استناد می کنیم به همین قوانین موجود که البته به آنها انتقاد هم داریم؛ ما به این ترتیب مسئولین را به دلیل زیر پا گذاردن قوانین خودشان مورد انتقاد قرار می دهیم و به آنها اعتراض می کنیم. ما برای دفاع از انسان ها خوشامد دستگاه قضایی یا وزارت اطلاعات برایمان اهمیت ندارد. این تعریفی است که من از تشکل مستقل دارم. و البته به همین دلیل است که تقریبا تمام تشکل هایی که در حال حاضر با این استقلال فعالیت می کنند، حداقل یک نفر را در زندان دارند و سایر اعضایشان نیز به طور مرتب مورد تهدید واقع می شوند. شاید ذکر این مطلب لازم باشد، که مثلا در مورد قضیه مربوط به بازداشت اراذل و اوباش، اگر بحث رفتارهای غیرانسانی با آنها در بازداشتگاه، اعدام های غیرقانونی و حتی مرگ چند تن از بازداشت شدگان در اثر شکنجه های وارده ابعاد رسانه ای پیدا کرد و مطرح شد، دقیقا به دلیل انتشار گزارشها و پیگیری های همین چند تشکلی است که زیر تیغ نهادهای امنیتی قرار دارند.
به تازگی شاهد هستیم که فعالان و تشکل هایی که شما با عنوان مستقل از آنها نام می برید با اتهاماتی چون حمایت از تروریسم وارتباط با گروه های معاند نظام و.. مواجه می شوند، نظرتان در این مورد چیست؟
اتفاقا این قضیه بسیار مهم و در خور توجهی است که فکر میکنم باید همه کسانی که به حقوق بشر اعتقاد دارند در این مورد موضع گیری جدی کنند. این اتهامات دقیقا بر میگردد به همان نداشتن خط قرمز برای حمایت از افراد. ما در مورد پرونده کیوان رفیعی که 17 ماه است در بازداشت و بلاتکلیفی به سر می برد، شاهد بودیم که یکی از اتهامات وی حمایت از تروریسم بود و البته اتهامات بیشمار دیگری از جمله عضویت در جمعیت های غیرقانونی. در واقع مثلا اگر تشکلی در مورد یک زندانی مجاهد و شرایطش در زندان اطلاع رسانی کند و به نقض حقوق او در زندان و یا در جریان دادرسی اعتراض کند، دادگاه انقلاب همین قضیه را بهانه ای قرار می دهد برای ساختن اینگونه اتهامات. یا در مورد آقای سعید ماسوری که از زندانیان مجاهد هستند و حدود 3 سال در بند 209 نگهداری شدند، ما بارها اعتراض کردیم که ایشان به دلیل اینکه حکم قطعی دریافت کرده بودند باید از بند امنیتی 209 خارج و به بند عمومی منتقل می شدند، اما همین مسائل را در بازجویی ها به ارتباط با سازمان مجاهدین یا حمایت از تروریسم تعبیر می کنند و البته در اثبات صحت ادعای خود ناتوانند.
در حال حاضر محمد صدیق کبودوند حدود 5 ماه است در بازداشتگاه 209 نگهداری می شود، در مورد ایشان هم بسیار نگرانی وجود دارد که چنین اتهاماتی به وی نیز وارد شود. یادر مورد فعالیت های سازمان دفاع از حقوق بشر کردستان یا کلا مناطق کردنشین، اتهام مشترک، ارتباط با گروه های مخالف نظام.. که در پرونده عدنان حسن پورو روناک صفارزاده هم این مسائل را شاهد هستیم.
یعنی متاسفانه به دلیل عدم وجود قوانین روشن و تعریف نشدن جرم سیاسی در قانون، قاضی می تواند به علم خودش هر تفسیری از مواد قانونی داشته باشد. مثلا در هیچ کجای قانون نوشته نشده مصاحبه جرم است، بخصوص مصاحبه ای که در آن تنها بحث حقوقی صورت گرفته و گفته شده بر اساس فلان ماده، حقوق فرد نقض شده، اما وزارت اطلاعات مصاحبه را جاسوسی می داند و می گوید مصاحبه با ضد انقلاب جرم است. حالا اینکه شما چطور باید ضد انقلاب را از انقلابی تشخیص دهید، بحثی است که بر ما پوشیده است.
شما طی روزهای گذشته از سوی وزارت اطلاعات احضار شده اید و به شما تاکید شده است که باید خودتان را به اطلاعات معرفی کنید، دلیل احضارتان چیست؟
بله، با بنده تماس گرفتند و گفتند که باید برای روز یکشنبه به واحد پیگیری مراجعه کنم. من تاکید کردم که این نوع احضار غیرقانونی است، اما وزارت همیشه تلاش می کند با همین اعمال غیرقانونی برخوردهایش را انجام دهد. آنها می گویند که اگر به اطلاعات بروم و قضیه را دادگاهی نکنم به نفع من است و من نمی فهمم این چه نفعی است که خودم قادر به تشخیص آن نیستم. در واقع از آنجا که من به موجب بازداشت در برابر سازمان ملل در سال 83 دارای حکم 1 سال حبس تعلیقی هستم، سال گذشته به من گفتند که در صورت ادامه فعالیت هایم، حکم اجرا می شود و جالب تر اینکه به زندان رجایی شهر منتقل می شوم. این بار هم گفتند که 209 حسابی پر شده است و برای شما مکان دیگری در نظر گرفته ایم!
فکر میکنید در صورت عدم حضور، احتمال برخورد و بازداشت وجود دارد؟
با این روندی که شاهدش هستیم، هیچ احتمالی دور از ذهن نیست، اما مهم این است که ما آنها را وادار می کنیم که اعمالشان را قانونی کنند. به آنها می گوییم که ما قانون را می دانیم و زیر بار عمل غیرقانونی نمی رویم.
و سخن آخرتان؟
فعالیت های ما کاملا در چهارچوب اعلامیه جهانی حقوق بشر است که حکومت ایران آن را پذیرفته است و البته با محترم دانستن همین قوانین موجود. آنچه مهم است اینکه فعالان حقوق بشر هیچ فعل غیرقانونی انجام نمی دهند که مورد تعقیب و بازداشت قرار بگیرند، هر چند این نکته در مورد سایر فعالان جامعه مدنی نیز مصداق دارد. اما فعال حقوق بشر در هیچ کشور آزادی مورد تعقیب قرار نمی گیرد.