55 روز پس از حادثه آتش‌سوزی خیابان جمهوری که منجر به مرگ دو کارگر زن شد، شهردار تهران از خانواده جان‌باختگان و شهروندان عذرخواهی کرد. محمدباقر قالیباف در عین حال افشا کرد که پس از وقوع این حادثه با درخواست استعفای مدیرعامل آتش‌نشانی تهران مخالفت کرده است.
اگر قصوری بوده چرا با استعفا مخالفت شد؟
محمدباقر قالیباف، شهردار تهران در “گردهمایی آتش‌نشانان سراسر کشور” که روز یکشنبه 25 اسفند ماه برگزار شد، از حادثه آتش‌سوزی خیابان جمهوری یاد و آن را یک حادثه تلخ توصیف کرد. او ضمن تجلیل از خدمات “ارزشمند” آتش‌نشانی در سال‌های گذشته گفت: “البته در این بین ممکن است نقدها و اشتباهاتی نیز وجود داشته باشد که ما این نقدها را با جان و دل می‌پذیریم و اصلاح می‌کنیم. اما حق این است که دیگرانی که قصد قضاوت دارند، در بیانشان انصاف را رعایت کنند.”
اما بخش غیرقابل پیش‌بینی سخنان شهردار آنجا بود که در حاشیه این مراسم گفت: “از مردم و خانواده‌هایی که این اتفاق برایشان رخ می‌دهد، عذرخواهی می‌کنم. یکی از اصول مدیریتی این است که اگر قصوری در آن رخ داد، از مردم عذرخواهی شود.”
او پیش از این خطاب به آنهایی که او را مقصر میدانستند، با کنایه گفته بود: “مردم شاهد بوده‌اند در جریان اتفاقاتی که در گذشته دور و نزدیک رخ داده است، همیشه گفته‌اند رسیدگی می‌کنیم، اما در انتهای کار بنده هم به‌عنوان یک شهروند نفهمیده‌ام که نتیجه چه شد. به‌عنوان مثال در حادثه برخورد دو قطار در نیشابور و همچنین فرود هواپیما در خارج از باند در اصفهان متوجه نشدیم چه کسی مقصر اعلام شد؟ در حوادث اخیر در جاده قم هم تعداد کثیری از مردم در جریان آتش‌سوزی کشته شدند و مقرر شد که این حوادث به سرعت رسیدگی شود اما در آخر متوجه نشدیم که چه اتفاقی افتاد.”
قالیباف برای اولین بار در این همایش افشا کرد که رضا خوشزاد، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی پس از حادثه، چندین بار به صورت کتبی و شفاهی استعفا داده است: “البته ادب اداری و روح انسانی نیز همین است. اما زمانی که برخی موضوعات و جهت‌گیری‌ها ایجاد شد، احساس کردم که نباید استعفای خوشزاد را بپذیرم.”
او توضیح نداد که منظور از برخی جهت‌گیری‌ها چیست که او را از پذیرش استعفای خوشزاد بازداشته است؛ چرا مسوول مستقیم آتش‌نشانی بابت این “قصور” تاکنون عذرخواهی نکرده و در دفعات متعدد، جان باختگان را مقصر معرفی کرد؟
رضا خوشزاد همچون قالیباف از سپاه و نیروی انتظامی به مجموعه مدیریت شهری آمده و تا قبل از مدیرعاملی، کوچکترین سررشته‌ای از آتش‌نشانی نداشت.
قالیباف در این مراسم همچنین عنوان کرد همان‌طور که امید عباسی (آتش‌نشان فداکار تهرانی که اردیبهشت ماه در جریان عملیات نجات جان باخت) برای ما عزیز است و به یادش هستیم، باید همان‌قدر نیز در هر حادثه‌ای که در پایتخت رخ می‌دهد، چهره دو مادر جان‌باخته در حادثه جمهوری را به یاد بیاوریم و اجازه ندهیم تا حوادث مشابه آن تکرار شود.
شهردار تهران سه روز پس حادثه خیابان جمهوری، در حالی که مدیر و سخنگوی سازمان آتش‌نشانی، بارها دو زن کارگر درگذشته را مقصر اصلی معرفی می‌کردند، قول داده بود تا علت اصلی ظرف ۱۵روز مشخص شود.
او دیروز به خبرنگاران گفت که تحقیقات وعده داده شده از سوی او همان گزارش سازمان بازرسی شهرداری تهران بود و مدعی شد که این گزارش در بازه زمانی موعود ارائه شده است. به گفته شهردار پایتخت، این گزارش و گزارش مشابه وزارت کشور به قوه قضاییه ارسال شده تا این قوه درباره اینکه جرمی رخ داده یا خیر، تصمیم‌گیری و اعلام نظر کند.
اما گزارش سازمان بازرسی شهرداری تهران که ۲۴ روز پس از حادثه منتشر شد، یک اطلاعیه هفت بندی به همراه مقدمه و موخره بود. مقدمه این اطلاعیه به “تبریک ایام الله دهه فجر انقلاب اسلامی و سالگرد سی و پنجمین سال انقلاب شکوهمند اسلامی ایران” اختصاص داشت و در بند اول تسلیت و ابراز همدردی آمده بود. در بند سوم از “جسارت و مهارت کامل” فرماندهی عملیات امداد و نجات یاد و در بند چهارم “عدم عملیاتی شدن نردبام اول و شلوغی و ازدحام صحنه حادثه که عامل باز دارنده در استقرار نردبام دوم بوده است” به عنوان مقصر معرفی شده بود.
در ادامه، نا‌ایمن بودن ساختمان، بی‌توجهی مالک به اخطارهای ارائه شده به او و وجود مقادیر زیادی اشیاء قابل احتراق (نخ، لباس و پشم شیشه)در مسیر پله‌ها، به عنوان دیگر عوامل اصلی این حادثه معرفی شده بودند.
حادثه‌ای که مقصرش نردبام و مردم بودند
صبح روز یکشنبه ۲۹ دی ماه، در شرایطی که کشور در تعطیل رسمی به سر می‌برد، کارگران یک تولیدی پوشاک به محل کار خود در طبقه پنجم یک ساختمان در خیابان جمهوری، تقاطع ابوریحان رفتند. کمی قبل از ظهر، واحدی که کارگران در آن حضور داشتند در محاصره شعله‌های آتش قرار گرفت و راه فرار مسدود شد. ساختمان قدیمی و غیراستاندارد هم مجهز به راه‌پله‌های اضطراری نبود؛ پس شیرین فروتنی ۴۴ ساله و آذر حق‌نظری ۶۰ ساله تصمیم گرفتند به سمت پنجره‌ها بروند.
زن جوان‌تر در همان دقایق ابتدایی به پایین سقوط کرددر حالی که تنها ماشین آتش‌نشانی حاضر در محل، یک نیسان با حداقل امکانات بود. دقایقی بعد این اتفاق هولناک برای آذر حق‌نظری هم که با تلاش بسیار به نرده‌های پنجره آویزان مانده بود، تکرار شد. بعد از این سقوط بود که تازه نردبان آتش‌نشانی برای نجات محاصره‌شدگان حرکت کرد. ضمن اینکه تا پیش از سقوط این دو شهروند هم هیچ اثری از بالشتک نجات نبود. ۲۵ کارگر دیگر اما توسط نیروهای آتش‌نشانی از ساختمان آتش‌گرفته جانِ سالم به در بردند. (شرح کامل حادثه به همراه عکس‌ها و فیلم)
شورای شهر تهران هم با وجود حضور پررنگ در روزهای اولیه حادثه و وعده‌های مکرر اعضای آن برای تحقیق و پیگیری، در نهایت ترجیح داد این موضوع را دور از چشم افکار عمومی پیگیری کند و معلوم نشد گزارش نهایی شورا چه مفادی دارد و چه سرانجامی پیدا کرده است. آیا همان گزارش‌های جانبدارانه از شهرداری و آتش‌نشانی که به قول خود اعضای شورا یک قران هم نمی‌ارزید، مبنا قرار گرفته است؟ چرا گزارش تهیه شده از سوی یکی از اعضای متخصص شورا که خود سابقه مدیریت آتش‌نشانی را در کارنامه داشت، هیچ گاه در شورا قرائت نشد؟
محمد حقانی، یکی از مدیران قدیمی شهرداری پایتخت که اکنون عضو شورای شهر است در گزارش خود “مدیر ارشد شهرداری” را مقصر خواند که با انتخاب‌های سیاسی و غیرتخصصی سازمان آتش‌نشانی را دچار مشکل کرده است.
او پیش بینی کرده بود که شلنگ آب یا بالابرنردبام را مقصر این فاجعه معرفی کنند و تاکید کرده بود که “باید شهردار تهران به این پاسخ دهد که در دو دوره‌ای که در این صندلی نشسته چرا هنوز ساختار را چنان اصلاح نکرده که ما شاهد این اتفاق ها نباشیم؟”
