دکتر نیما مینا- صادق هدایت و فروغ فرخزاد شناخته ترین چهره های ادبیات معاصر ایران در نزد غربیان هستند. در واقع از این دو بیشترین میزان ترجمه موجود است و در مجامع آکادمیک هم، راجع به این دو بیش از همگان سخن به میان آمده و کارهایشان نقد و تحلیل شده است.
فروغ و ترجمه اشعار آلمانی
شما برای سخنان تان مبحث فروغ به عنوان مترجم را انتخاب کردید. با توجه به آشنایی شما به ادبیات آلمان، ترجمه هایی که از اشعار فروغ به آلمانی صورت گرفته را چگونه ارزیابی می کنید؟
تا جایی که من اطلاع دارم اولین ترجمه هایی که از اشعار فروغ صورت گرفته، کار سیروس آتابای است. وی یک شاعر ایرانی است، از خاندان معروف و اهل هنر آتابای. او در غرب بزرگ شده بود و در واقع، فارسی را همین جا در لندن، آموخته بود. وی در اوایل دهه 60 میلادی، زمانی که فروغ هنوز در قید حیات بود، به ایران رفت و آمد داشته و با فروغ در ارتباط بوده، و در واقع با همیاری خود فروغ، این اشعار را به زبان آلمانی ریخته است.
بعد از انقلاب نیز چندین نفر دیگر دست به ترجمه اشعار فروغ زدند، که به جز ترجمه “ کورت شارف “، همگی توسط انتشاراتی های کوچک، به بازار عرضه شده اند.
در این میان، قدرتمند ترین ترجمه ای که سراغ دارید، کدام است؟
بهترین ترجمه ای که من دیدم، کار حسین منصوری است. این حسین منصوری، همانی است که در فیلم خانه سیاه است حضور دارد و فروغ بعد از آن فیلم، او را به فرزندی قبول می کند و پس از مرگ فروغ است که خانواده فرخزاد او را به آلمان می فرستند. وی در مونیخ درس خوانده است و بخش اعظم عمرش را در آلمان گذرانده است. وی به دلیل آشنایی به حال و هوای اندیشه فروغ و تسلط بر زبان آلمانی، بهترین ترجمه ها را ارائه داده است.
شما اشاره کردید که فروغ در سفرهایش به ایتالیا و آلمان، به یادگیری زبان آلمانی پرداخت. به نظر شما، آشنایی فروغ با زبان آلمانی، چه تاثیری بر شعر او گذاشت؟
تنها موردی که می توانم به طور مشخص راجع به آن صحبت کنم، شعری است به نام “ مرگ من روزی ” که فروغ آن را به کمک برادرش، به فارسی برگردانده است و بعد بر مبنا و مفهوم همین شعر، شعر دیگری با عنوان ” بعدها “ می سراید.
شما در زمینه ادبیات تطبیقی تخصص دارید، به نظر شما، آشنایی با یک زبان بیگانه چه تاثیری بر روی شعر شاعر به زبان اصلی می گذارد؟
این درست مانند زندگی است، بی گمان کسی که دنیا را دیده است و به زبان های متفاوت آشنا است، دید وسیع تری در زندگی دارد و این افزایش دامنه دید، برای شاعر، در شعرش نمود پیدا می کند.
این ترجمه هایی که فروغ از آلمانی انجام داده است، در چه سالی صورت گرفته و نخستین بار به چه سالی به چاپ رسیده است؟
این ترجمه ها همگی با همیاری برادر فروغ (امیر)، صورت گرفته است. وی از سال 1956، که با فروغ این کارها را ترجمه کرده، تا سال 1973، که در آلمان بوده است، این دفترچه را به یادگار نگه داشته بود و وقتی در سال 1973 به ایران مراجعت می کند در تمامی مصاحبه هایش تنها از وجود داشتن چنین ترجمه ای سخن می گفته است تا سال 2000 که بالاخره این اشعار توسط نشر تندیس به بازار کتاب عرضه می شود.
اگر بخواهیم در باره حضور شعر نو ایران در غرب سخن بگوییم، جایگاه فروغ در این میان کدام است؟
صادق هدایت و فروغ فرخزاد شناخته ترین چهره های ادبیات معاصر ایران در نزد غربیان هستند. در واقع از این دو بیشترین میزان ترجمه موجود است. و در مجامع آکادمیک هم، راجع به این دو بیش از همگان سخن به میان آمده و کارهایشان نقد و تحلیل شده است. و در هر کتاب فروشی هم می توان نسخه ای از کتابهای این دو را پیدا کرد.
و سوال آخر، در میان این دو چهره، برتری شناخته شدن در غرب با کدام است؟
با هدایت. از اولین ترجمه هدایت حدود 60 سال می گذرد و در این مدت نسبتاً طولانی، ترجمه های بسیاری از هدایت به زبان های گوناگون، صورت گرفته است که در این میان، به گمانم مجموعه ای که “ کمیسروف ” به روسی در آورده، کامل ترین باشد.