نخستین سرنخ‌ها در کنیا، اوگاندا و جایی که حالا سودان جنوبی است پیدا شد. یک محقق تسلیحاتی انگلیسی که درمورد مهمات مورد استفاده توسط نیروهای دولتی و شبه‌نظامیان در سال 2006 تحقیق می‌کند خشاب‌های اسلحه کلاشنیکفی یافت که قبلا ندیده بود. روی مهمات کد کارخانه حک نشده بود که به این معنی است که سازنده نمی‌خواسته هویتش فاش شود.
در طی دو سال محققان تعداد بیشتری از این خشاب‌ها پیدا کردند که در جریان خشونت‌های دارفور استفاده می‌شد. مهمات مشابهی نیز در در سال 2009 در کشتار استادیوم کوناکری در گینه ظاهر شد که سربازان به روی معترضان ضددولتی آتش گشودند و 150 نفر را کشتند.
محققان به مدت شش سال در مورد منبع این مهمات تحقیق می‌کردند. نتیجه تحقیقات آن‌ها تعجب‌برانگیز بود. سازنده نه یک کشور آفریقایی بلکه ایران بود.
ایران بخش اسلحه‌سازی پیشرفته‌ای دارد اما مقدار صادرات سلاحش به اندازه‌ای نبوده که در بازار جهانی به حساب بیاید. اما صادراتش در این مورد قابل توجه شده است. جابجایی سلاح‌های کوچک، سلاح‌های حساس و ممنوعه همچون مین‌های زمینی یا بمب‌های خوشه‌ای معمولا جلب توجه بازرسان را نمی‌کند اما برای درگیری‌های سازمان‌یافته لازم می آید و سالانه تعداد بیشماری قتل و جنایت توسط آن‌ها صورت می‌گیرد.
در سال‌های گذشته با این‌که ایران تحت فشار بین‌المللی بر سر برنامه هسته‌ای خود بوده اما توانسته است سلاح‌های خود را از راه‌های پنهانی بدست مشتریانش برساند.
رد این خشاب‌های ایرانی از شورشیان ساحل عاج، نیروهای دولتی جمهوری دموکراتیک کنگو، طالبان افغانستان و گروه‌های وابسته به القاعده در مغرب اسلامی در نیجریه گرفته شده است.
این مهمات در سلاح‌های مختلفی کاربرد دارد و محققان به این نتیجه رسیده‌اند که مقدار زیادی از این مهمات به دولت های مختلف دنیا داده شده است.
مهمات از این کشورها به مکان‌های بی‌ثبات بسیاری در آفریقا رفته است و تبدیل به ابزار خشونت در برخی از وخیم‌ترین جنگ‌ها و برای رژیم‌های ظالم شده است. رد این مهمات در جاهای دیگری نیز کشف شده است، نظیر مخفیگاه شورشیان در عراق و در یک کشتی که به سمت نوار غزه در حرکت بوده است.
جیمز بیوان، بازرس سابق سازمان ملل که از سال 2011 مدیر تحقیقات تسلیحات در بریتانیا بوده است می‌گوید: «اگر قبلا از من می‌پرسیدید سهم ایران در قاچاق مهمات سلاح‌های سبک در آفریقا چقدر است می‌گفتم خیلی ناچیز. اما درک ما نسبت به این موضوع تغییر یافته است.»
سلاح‌های منابع دیگر از جمله چین، روسیه، مجارستان، جمهوری چک و دیگر کشورهای بلوک شرق هنوز در کنار سلاح‌های کشورهای آفریقایی در این قاره در گردش است. این‌که ایران چرا به این بازار وارد شده معلوم نیست اما اگر این کار را هم نمی‌کرد بازهم مهمات آن در دسترس گروه هایی قرار می گرفت. آقای بیوان می‌گوید، انگیزه ایران می‌تواند نفوذ بیشتر در کشورهای آفریقایی باشد.
محققان هنوز نمی‌دانند سلاح‌های ایرانی توسط دولت یا سرویس‌های امنیتی این کشور فروخته شده یا توسط دولتی دیگر یا شرکت‌های ویترینی در خارج از کشور.
مهری که این مهمات بر روی خود دارند در اسناد موجود وجود ندارد. مهر آن‌ها فقط کالیبر و سال ساخت را نشان می‌دهند.
آقای بیوان و محققان همکارش می‌گویند یافته‌های آن‌ها نیازمند تحقیقات بیشتر است تا واقعیات مشخص شود و مطابق آن بتوان تصمیمات سیاسی گرفت.
منبع: نیویورک تایمز - 11 ژانویه
