این سخن رهبری نظام را که می گفت ما تحریم ها را دور می زنیم در کنار این گفته آقای اژه ای بگذاریم که می گوید بابک زنجانی با سپاه رابطه کاری داشته است. آن گاه اگر به فساد بابک زنجانی و بدهی کلان وی به سیستم بانکی، که بسیار چشم گیراست، توجه کنیم، مشخص می شودمدیریت دور زدن تحریم ها، موفق نبوده است. البته مسئله عدم مدیریت درست تجربه جدیدی نیست، امااین شکست تا آن سان موثر بوده که امروز سخن از “نرمش” می رود.
حال سئوال این است که در سیاه چاله های اقصاد ایران که با پول نفتی مزین می شود چه سیاست هایی بحران زاست؟
بلند پروازی های سیاسی و منطقه ای که پول نفت آن را تحریک می کند، در رهبران کشورهای نفتی عاملی تحریک کننده برای ابر قدرت شدن و به صورتی عجولانه و شتاب زده است که معمولا به سوی نظامی گری می رود. این نظامی گری خطرناک، برای ایران فرصت سوزی ملی به دنبال آورده است. مسیر صدام حسین که می خواست نامش در تاریخ ثبت شود ـ که شد اما به چه قیمت و با چه عنوانی ـ نمونه این بلند پروازی است. رهبران حکومت ایران همانند صدام عمل نمی کنند اما روال درست اعتبار دادن به ایران را هم نمی دانند یا مطابق منافع خود نمی دانند. از همین روی انداختن کشور به دست اندازهای متوالی به اسقاط توان ملی ختم می شود که تاکنون هم شده است. آنها در عین حال استفاده از روش هایی را که با منافع ایران نمی خواند، کنار هم نمی گذارند.
نتیجه این رفتارپر خطر حاکمان ایران آن است که نظامیانی که حساب پس نمی دهند وارد سیاست می شوند چرا که می توانند قسمتی از بلند پروازی شتاب زده حاکمان را اجراکنند. روش این نگاه نظامی آن است که با پیدا کردن قدرت مقابله تخریبی با دشمن در هر منطقه قدرت دفاعی باز دارندگی به کشور می دهد، اما کشور را در حالت نه جنگ ونه صلح ـ حتی در بهترین شرایط ـ نگه می دارد. این نگاه از رهبران کشور انسان هایی با قدرت در جهان می سازد، هرچند این معامله تا صبح دم خواهد پائید.
علاوه بر این در کشور های نفتی با پول نفت می توان وارد برخی از کشمکش های منطقه ای شد و قدرت نمایی کرد؛کاری که ایران در عراق و افغانستان. و… می کند که مطابق عرف ناگفته سیاست جهانی کاری معمول است اما برای ایران و کشور های همانند ماپرهزینه است. در عرف امروز دیگر حتی هژمونی پرهزینه را هم امر درستی نمی دانند چون تخریب های بعدی توان ملی آن کشور را در پی دارد.
حتی روش رهبری پرهزینه امریکا در جهان مورد نقد نظریه پردازان این کشور قرار گرفته است. حال محاسبه کنید که چنین سیاست پر خرجی از سوی ایران تا چه اندازه برای منافع ملی ما پر هزینه است.
ویژگی بلند پروازی در کنار ورود نظامیان به سیاست نتیجه اش می شود ایجاد روابط نا متعارف در مناسبات ساختاری قدرت که به معنی فساد بیشتر در ساختار قدرت است که برای برخی نعمت و برای ملت زحمت و رنج به بار می آورد. اما داستان زمانی پر بلاتر می شود که کشور نفتی به قصد مقابله با فشار با پول نفت به مصاف رقیبان برود. در این رفتار همان دولت و بوروکراسی نادرست آن هم دور زده می شود و در نتیجه حساب و کتاب ها هم بر هم می ریزد. چنین است که کار روحانی شده اشاره به فساد؛ اشاره ای که لازم است اما کافی نیست.
حال مشخص شده دور زدن تحریم ها با اراده سپاه و بوسیله امثال بابک زنجانی چه نتیجه ای دارد.
اینک سئوال بعدی این است که چرا در نظام ارزشی که حکومت تبلیغ می کند، در دورزدن تحریم ها فساد فزونی گرفته است؟ممکن است گفته شود مورد زنجانی نادر است، اما چنین نیست فساد در ایران ساختاری شده و سیاست های بلند پروازانه سیاسی هم براین فساد دامن می زند.
امروز سخن از اسنادی است که از دولت قبلی به دست دولت فعلی افتاده است. باید دید با این اسناد چه خواهند کرد. بی گمان برای گروکشی استفاده می شود همان گونه که روحانی هم از بودن نام افرادی که به فساد متهم هستند در جیب خود می گوید. اما راه حل اصلی و مهم آن است که دولت روحانی با طرح نا کارآمدی دور زدن تحریم ها، راه سیاست تعامل با جهان را در افکار عمومی مطرح کند و از مردم حمایت بخواهد. سیاست کنایه زدن اصحاب قدرت به نفع نیروی اصلاح طلب نیست چرا که اهرم ها در دست جریان راست افراطی است. روحانی باید در این مورد به تجربه دوره خاتمی توجه کند؛کار و اقدام اصولی تر لازم است. می توان زمین بازی مواجهه با مدیریت فاسد را به دوره ۸ ساله کشاند و علت آن را به بحث گذاشت. آنگاه است که هم بلند پروازی سیاسی و دخالت نظامیان و هم فساد امثال بابک زنجانی زنجیره مرتبطی می شود که باید مورد نقد قرار گیرد.
دولت روحانی باید توجه کند که این اقدام از کنایه زدن بهتر است. از طرفی جامعه مدنی هم باید به این روش دولت برخورد مسئولانه کند. روحانی از مطبوعات خواسته هزینه فساد را بالا ببرند اما دولت هم باید در راه تضمین امنیت رسانه ها اقدامی عاجل انجام دهد.
دولت روحانی می تواند اسامی و اسناد مربوط به فساد در مورد تحریم ها را به افکار عمومی بکشاند. می گویند اگر ابعاد پرونده بابک زنجانی که نمونه دور زدن تحریم ها است مطرح شود، خیلی ها را در گیر خواهد کرد.
این اقدام دولت هم به جامعه مدنی فرصت نقد این سیاست ها را می دهد و هم انتخابات آینده را به نفع نگاه اصلاح طلب تقویت کند. باید دید که دولت روحانی در این مورد چه خواهد کرد؟