همزمان با تاکید بی سابقه رئیس دولت یازدهم در خصوص دور شدن “سایه جنگ” از کشور پس از توافق هسته ای، وزیر خارجه او هم از سیاست های اسرائیل علیه برنامه جامع اقدام مشترک انتقاد کرده است.از سوی دیگر در جریان برگزاری نشست شورای حکام آژانس بین المللی در وین، مدیرکل آژانس تلویحا گزارش هایی را که در خصوص نمونه برداری از سایت پارچین توسط “بازرسان ایرانی” منتشر شده رد کرد. در سوی مقابل نیز نماینده جمهوری اسلامی در آژانس نسبت به درز اطلاعات مربوط به توافق “محرمانه” تهران و آژانس هشدار داده است.
رئیس دولت یازدهم، دیروز در جریان سخنرانی در استادیوم قدس شهر همدان، خاطرنشان کرد توافق هسته ای تهران با ابرقدرت های جهان باعث فاصله گرفتن ایران از جنگ شده است. حسن روحانی گفت: “ بعد از ۲۳ ماه تلاش و مذاکره‌ِ پیگیر توسط فرزندان انقلابی و دیپلمات‌های قهرمان، به نقطه‌ای رسیدیم که توانستیم سایه شوم جنگ را از سر مردم برداریم و امنیت واقعی را به این کشور بازگرداندیم.”
حسن روحانی خرداد ۱۳۹۲ با شعار مذاکره با غرب برای حل و فصل بحران هسته ای نظام و برداشتن تحریم های اقتصادی توانست بر رقبای اصولگرای خود پیروز شود. وی از آن زمان عموما “فشارهای اقتصادی” ناشی از تحریم را اصلی ترین دلیل برای مذاکره برای رسیدن به توافق اعلام کرده است؛ او اما این نخستین بار است که از احتمال بروز جنگ بر سر بحران هسته ای حرف می زند.
روحانی در اظهارات روز سه شنبه اش اشاره ای نکرده که “سایه جنگ” بر سر مردم در چه زمانی خطر واقعی بوده اما پیشتر عباس عراقچی، معاون بین الملل وزیر خارجه و دست راست ظریف در مذاکرات هسته ای، در جریان گفتگویی خصوصی با مدیران صدا و سیما که بعدا افشا شد اذعان کرده بود که بین سال های ۸۵-۸۶ تهدید نظامی علیه تهران به اوج خود رسیده بود: “حالا شاید مردم از جزئیات آن باخبر نیستند ولی دوستان سپاهی و نظامی ما می دانند شب هایی بود حدود سال های مثلا ۸۵- ۸۶، که ما هر شب با این نگرانی [مواجه بودیم] که فردا صبح ممکن است تمام امکانات لازم برای حمله به ایران را دورتادور ایران چیده باشند.”
عراقچی که در دولت محمود احمدی نژاد نیز از اعضای بلند پایه وزارت خارجه بود در ادامه افزوده بود :” در جلساتی دوستان نظامی روی نقشه پایگاه هایی که وجود دارد توضیح می‌دادند چه هواپیماهایی را در چه پایگاه‌هایی مستقر کردند و حمله به ایران فقط به اراده سیاسی آقای اوباما مانده بود که تصمیم بگیرند و بزنند.”
گفتنی است در سال ۲۰۰۷ در آخرین سال ریاست جمهوری جورج بوش – رئیس جمهور پیشین ایالات متحده- رسانه های بین المللی از احتمال بالای حمله آمریکا به مواضع هسته ای جمهوری اسلامی خبر می دادند، با این حال نقشه های حمله هرگز عملی نشد و با پیروزی باراک اوباما در انتخابات،واشنگتن برای مهار تهران سیاست تحریم شدید را جایگزین تهدید های نظامی کرد که نهایتا باعث مذاکرات جدی جمهوری اسلامی با گروه ۵+۱ در دولت حسن روحانی شد؛هرچند این مذاکرات،دو سال قبل از آن و در دوران احمدی نژاد، با نظارت آیت الله خامنه ای شروع شده بود.
ایهود باراک، نخست وزیر و وزیر دفاع پیشین اسرائیل نیز این هفته از ۳ طرح تل آویو برای حمله به ایران طی سال های ۲۰۱۰-۲۰۱۱ خبر داده بود؛ این در اظهارات در حالی مطرح شد که در هفته های اخیر برخی تحلیل گران ادعا می کردند سیاست های هسته ای رهبر جمهوری اسلامی در چند سال اخیر باعث خرید امنیت برای ایران شده بود.
بنیامین نتانیاهو نخست وزیر کنونی اسرائیل از مخالفان سرسخت توافق هسته ای جمهوری اسلامی و گروه ۵+۱ است. وی این توافق را اشتباهی تاریخی خوانده و گفته تل آویو حق دفاع از موجودیت خود در مقابل تهدیدات ایران را خواهد داشت.
از سوی دیگر جواد ظریف که دیروز به مراسم “گرامیداشت شهدای” حزب موتلفه اسلامی رفته بود با انتقاد از سیاست های اسرائیل علیه برنامه هسته ای جمهوری اسلامی دلایل انتقادات اسرائیل از “برنامه اقدام مشترک” را چنین توضیح داد: “ناراحتی اسرائیل از برجام به دلیل ناراحتی این رژیم از بهم خوردن پروژه امنیتی سازی ایران بود زیرا از این طریق میخواست قدرت معنایی ایران را به تحلیل ببرد. امروز بازی کردن در جامعه سیال در حال گذار به توانمندی ها و شناخت هایی از روابط بین الملل نیاز دارد و در ابتدا باید مبنای قدرت خودمان را بشناسیم.”
در حالی که نتانیاهو همچنان امید دارد تا کنگره ایالات متحده – با اکثریت جمهوری خواهان – بتواند مانع از اجرای توافق هسته ای وین شود، ظریف تصریح کرد: “آنچه نتانیاهو را نگران کرده این است که ساختمانی که با میلیاردها دلار و فشار بسیار ایجاد کرده بود فرو پاشید.”
همزمان در وین و در ساختمان دیده بان اتمی سازمان ملل، بحث ها در خصوص نحوه نظارت بر توافق جامع هسته ای مطرح است. دیروز در جریان نشست حکام آژانس بین المللی انرژی هسته ای یوکیا آمانو – مدیر کل این نهاد - در خصوص جزئیات ساز و کار تحقیق بازرسان آژانس بر برنامه هسته ای تهران سکوت کرد. آمانو می گوید “محتوای توافق ایران و آژانس برای حل و فصل ابهامات باقی مانده محرمانه است” با این حال وی اطمینان داده که “روش‌های در نظر گرفته شده در آن از نظر فنی اطمینان‌بخش هستند.”
آمانو همچنین توافق اخیر میان تهران و ابرقدرت های جهان را یک “بازی بردـ-برد برای همه” خوانده و افزوده است: “فرصت مناسبی برای حل مسئله هسته ای ایران به وجود آمده که باید از آن استفاده کرد.”
به نظر می آید یکی از مهمترین ماموریت های آژانس، اطمینان یافتن از عدم انجام فعالیت های هسته ای در سایت نظامی پارچین در حومه تهران است؛جایی که جمهوری اسلامی در چند سال اخیر اجازه ورود بازرسان به آن را نداده است. پیش از توافق هسته ای هم، رهبر جمهوری اسلامی تاکید کرده بود که نظام اجازه بازرسی از سایت های نظامی را نخواهد داد.
این هفته خبرگزاری آسوشیتدپرس ادعا کرد که بر مبنای توافق محرمانه تهران و آژانس، بازرسان ایرانی خودشان از سایت پارچین نمونه برداری خواهند کرد،اما آمانو دیروز در اظهاراتی که به نظر پاسخی به ادعای خبرگزاری آمریکایی است اطمینان داده: “در این توافق محرمانه هیچ بدعتی در کار نبوده است.”
اظهارات آمانو همراه بود با سخنرانی سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی در آژانس بین المللی انرژی هسته ای.رضا نجفی در خصوص “درز اطلاعات پیرامون تفاهم محرمانه تهران و آژانس” هشدار داده و گفته است: “آژانس بین المللی انرژی اتمی باید اقدامات احتیاطی لازم را برای تضمین حفاظت کامل از اطلاعات طبقه بندی شده به کار گیرد و درز هرگونه اطلاعات طبقه بندی شده از سوی هیچکس قابل قبول نخواهد بود.”
همزمان روز گذشته، هنری انشر، نماینده ایالات متحده در آژانس، در جریان سخنرانی اش در شورای حکام متذکر شد که بر اساس برنامه جامع اقدام مشترک، جمهوری اسلامی باید تا ۱۵ اکتبر ( ۲۳ مهر ماه ) اقدامات مورد نیاز در چارچوب “نقشه راه” را تکمیل کند: “این موضوعی حیاتی است که ایران به تعهداتش در چارچوب برجام برای آغاز اجرای آن، پایبند باشد.”
