امید معماریان
پاکستان وشش کشور ترکیه، مالزی، اندونزی، مصر، اردن، عربستان سعودی ودبیرکل سازمان کشورهای اسلامی روز گذشته دراسلام آباد تحت عنوان آنچه “نشست اسلامی برای پایان دادن به ناآرامی های خاورمیانه” نامیده شده، دور هم جمع شدند. قرار است وزاری امورخارجه پاکستان وشش کشور یاد شده برای تشکیل جبهه متحدی برای مقابله با موج رادیکال گرایی تلاش خواهند کرد. مساله فلسطین وعراق ازمهمترین محورهای این نشست اعلام شده است.
سخنان شوکت عزیز نخست وزیر پاکستان دراین نشست حاکی ازآن است که اسلام آباد تلاش می کند با حمایت آمریکا ودرکنار عربستان سعودی نقش محوری درحل مسائل دنیای اسلامی ایفاکند. ایفای نقشی که تلویحا با کنارگذاشتن تهران همراه است. این درحالی است که ایران طی سالهای گذشت همواره یکی ازکشورهایی بوده است که در خصوص حل مساله فلسطین جزو طرف های گفت وگوبه شمار می رفته است. برگزاری آنچه نشست کشورهای اسلامی برای حل مسائل خاورمیانه نام گرفته بدون ایران پس ازآن صورت میگیرد که پرویز مشرف طی ماه گذشته درسفر به ایران، مصر، مالزی، عربستان سعودی، اندونزی وترکیه تلاش کرده بود به ایفای نقش مهمتری درمنطقه برای حل مسائل موجود بپردازد.
پرویز مشرف ایده خود را برای برگزاری چنین نشستی با رهبران کشورهای یاد شده درمیان گذاشته بود. اما دراین میان تنها دولت تهران است که به این کنفرانس دعوت نشده است. اینکه مشرف پس ازدیدار با مقام های ایرانی ازدعوت تهران منصرف شده یا طراحی این نشست بدون ایران صورت گرفته، چندان آشکار نیست. با این وجود با کنارهم گذاشتن تکه های مختلف جدولی که به تصویر حضور منطقه ای ایران شکل می دهد، می توان انتظار داشت که برنامه پاکستان بخشی ازبرنامه منطقه ای بزرگتری است که در نهایت به کاهش هرچه بیشتر نقش ایران،می انجامد. پاکستان، اگرهمواره به دلیل حمایت ضمنی ویاحضور مسلمانان تندرو زیر ذره بین قرارداشته است، اما یکی از متحدان اصلی آمریکا درمنطقه به شمار می رود.
نگاهی به آنچه عزیزدراین نشست گفته است بر این دیدگاه دامن می زند. او گفته که عربستان سعودی منبع قدرت پاکستان وامت اسلامی است که هم اکنون به گفته وی با چالش های زیادی روبروست. عرب نیوزبه نقل ازوی آورده است: “ما به عبدالله پادشاه عربستان به عنوان نگهبان حرمین مطهر به عنوان منبع الهام امت اسلامی نگاه می کنیم، او مردی است که کل امت اسلامی را به دور هم جمع کرده است. هردوکشور درکنارهم ایستاده ودرآینده هم درکنارهم باقی خواهند ماند.” او تلویحا اشاره کرده است که کشورش درجستجوی سرازیرشدن سرمایه گذاری ها توسط عربستان سعودی است.
کنارگذاشتن ایران ازنشستی که نام کشورهای اسلامی برخود دارد، پیام آشکاری برای دولت تهران به شمار می رود. درست به فاصله چند ماه پس ازآنکه گروه مطالعاتی عراق به رهبری جیمزبیکروزیراسبق امورخارجه آمریکا دولت این کشور را به مذاکره با ایران وسوریه برای حل مساله امنیت درعراق دعوت کرد، دولت بوش با رد این پیشنهاد تلاش کرد با استفاده از محور عربستان، اردن ومصر ایران را به حاشیه براند. پس ازآن در رویارویی میان محمود عباس رهبر وهنیه رهبران فتح وحماس، ایالات متحده با حمایت کامل ازمحمود عباس حماس رابه عقب نشینی ونشستن برسرمیز مذاکره با فتح وادار کرد. پس ازان ایالات متحده با فرستادن دومین ناوهواپیمابرخود به منطقه و تجهیز آن با موشک های ضد رادار وپیشرفته پاتریوت، به کشورهای عرب همسایه ایران که طی ماه های گذشته بارها از افزایش قدرت نظامی ایران، ابرازنگرانی کرده بودند، اطمینان خاطر داد که ازحمایت کامل دولت آمریکا برخوردار هستند.
شوکت عزیز، نخست وزیر پاکستان دراولین روز این نشست گفته است که صلح درخاورمیاه بستگی کامل به یافتن راه حلی برای مشکل فلسطین دارد. رویتر به نقل از عزیزدرجمع وزرای خارجه کشورهای شرکت کننده آورده است: “صلح پایداردرخاورمیانه نیازمند راه حل آبرومند بریا حل مسله فلسطین براساس عدالت، برابری وواقع گرایی همراه با درنظر گرفتن خواست های مردم فلسطین است.” برگزاری نشست یاد شده به ابتکارپرویز مشرف بوده است. پاکستان نیزازجمله دولت هایی است که اسراییل را به رسمیت نمی شناسد اما با دولت اسراییل گفت وگو می کند. کشورهای یاد شده انتظار دارند زمانی را برای برگزاری یک کنفرانس در خصوص همین موضوع تعیین کنند که عربستان سعودی قبول کرده است میزبانی آن را به عهده داشته باشد. این کنفرانس درمکه برگزار خواهد شد. جایی که دو گروه رقیب فلسطینی – فتح وحماس- طی ماه جاری با یکدیگر برای حل مسائل فیمابین دیداروبریک دولت متحده تاکید کردند. انها همچنین درمورد اینکه موضوع هسته ای ایران باید به صورت مسالمت آمیز نیزحل وفصل شود گفت وگو کرده اند.
درحالی که پاکستان مورد انتفاد بسیاری درخصوص رشد اسلام گرایی رادیکال بوده است، خواستارشکل دادن به یک راهبرد جدید برای مبارزه با اسلام گرایی رادیکال شده است. موضوع عراق نیز ازجمله دیگر موضوعاتی بوده که درنشست دیروز مورد بررسی قرارگرفته است.
حرکت پرویزمشرف برای بازکردن کانال های گفت وگو با اسراییل، حمایت های بین المللی را ازدولت مشرف افزایش داده است. مشرف طی سالهای گذشته با غلط خوردن به سوی خواسته های آمریکا وکشورهای غربی تا کنون توانسته است امتیازات زیادی را به عنوان یکی ازمتحدان اصلی واشنتگن دریافت کند. پاکستان اولین گفت وگوهای خودرا درسال 2005 با اسراییل انجام داد. این درحالی بود که درداخل کشور، اسلام گرایان تندرو به شدت با این موضع دولت مخالفت کردند.
حضور کشورهای سنی دراین نشست بدون حضورایران، سوریه وحتی لبنان تردید هایی جدی را نسبت به اینکه چنین سمیناری بنا دارد برای حل مسائل خاورمیانه نقش کلیدی را ایفا کند ایجاد کرده است. درمقابل این گمانه زنی که آمریکا تلاش می کند ازطریق متحدان منطقه ای خود ازجمله عربستان سعودی ازیک سو وپاکستان ازسوی دیگر، به تقویت محور سنی درمنطقه وتضعیف روند رو به رشد شیعیان، کمک کند، بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. این موضوع آنچنان برجسته بوده که رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه گفته است که نشست اسلام آباد ائتلافی برعلیه ایران نیست تا عملا براین نکته صحه گذاشته شود، که زنگ ها برای انزوای بیشتر تهران توسط کشورهایی که عمدتا دوست های سنتی ایران به شمار می روند، به صدا درآمده است.